منوچهر مرادی معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران امروز در نشستی با عنوان آنچه میان ما رفت که در دانشکده فنی دانشگاه تهران برگزار شد، از تشکیل چهار کمیته تخصصی برای بررسی ابعاد مختلف حادثه آزمایشگاه دانشکده فنی خبر داد و گفت: تا این لحظه شواهد نشان می‌دهد بخش قابل‌توجهی از حادثه خارج از کنترل مستقیم ما بوده، اما همه عوامل به‌دقت در حال بررسی است.

وی با بیان اینکه از زمان وقوع حادثه، بررسی‌ها بلافاصله با دستور رییس دانشگاه آغاز شده است، افزود: چهار کمیته از همان ساعات اولیه مأمور به کار شدند که نخستین آن، کمیته علت‌یابی است؛ این کمیته وظیفه دارد مشخص کند چه میزان از حادثه در کنترل دانشگاه بوده و چه بخشی از آن خارج از اختیار ما اتفاق افتاده است. هدف ما این است که از داده‌های این بررسی‌ها برای جلوگیری از حوادث مشابه در آینده استفاده کنیم.

بررسی‌های میدانی و مصاحبه با دانشجویان و اساتید در جریان است

مرادی با اشاره به روند بررسی‌های اولیه اظهار کرد: مصاحبه‌هایی با اساتید حاضر در محل، دانشجویان مرتبط و دو دانشجوی آسیب‌دیده انجام شده است. همچنین محل وقوع حادثه و دستگاه مورد استفاده توسط کارشناسان در حال بررسی دقیق است.

وی افزود: همان‌طور که آقای دکتر نیلی اشاره کردند، یکی از احتمالات مطرح، آسیب به بخشی از سیلندر یا تجهیزات داخلی آن است. این موضوع از دو منبع و توسط دو گروه فنی مستقل در حال بررسی است تا نتایج آن با دقت بیشتری تأیید شود.

فعال شدن کمیته پدافند غیرعامل برای ارزیابی زیرساخت‌های ایمنی

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران با اشاره به اهمیت پدافند غیرعامل گفت: کمیته پدافند غیرعامل دانشگاه حدود دو ماه پیش تشکیل شده بود تا برای چنین شرایطی آمادگی داشته باشد. اکنون نیز این کمیته در حال بررسی نقش زیرساخت‌ها و سیستم‌های ایمنی در وقوع حادثه است.

وی ادامه داد: بخشی از کمبودها و ضعف‌ها در سامانه‌های ایمنی و واکنش اضطراری شناسایی شده و به‌درستی در پرسش‌ها و بیانیه‌های دانشجویان مطرح شده است. تمام این موارد فهرست و برای اصلاح در دستور کار کمیته پدافند غیرعامل قرار گرفته است.

هشدار نسبت به فراموشی تجربه حادثه

مرادی با تأکید بر لزوم استمرار بررسی‌ها و پیگیری‌ها اظهار کرد: نباید اجازه دهیم با گذشت زمان، این حادثه به فراموشی سپرده شود. تجربه نشان داده در بسیاری از رویدادها، پس از مدتی حساسیت‌ها کاهش می‌یابد. باید با مشارکت دانشجویان در کمیته‌ها و پیگیری مستمر، از این تجربه تلخ درس بگیریم و در آینده از تکرار آن جلوگیری کنیم.

تعطیلی موقت آزمایشگاه‌ها تا بررسی کامل ایمنی

وی با اشاره به اقدامات کوتاه‌مدت دانشگاه گفت: یکی از نخستین اقدامات ما بررسی تمام کپسول‌های مشابه در آزمایشگاه‌های دانشگاه بود. به همه واحدها ابلاغ شد وضعیت این کپسول‌ها را گزارش کنند. در حال حاضر، برخی آزمایشگاه‌ها به‌صورت موقت تعطیل شده‌اند تا پس از تأیید نهایی کارشناسان HSE فعالیت خود را از سر بگیرند.

بازنگری در ساختار تأمین و نگهداری کپسول‌های گاز

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران در ادامه تصریح کرد: در حال حاضر تأمین کپسول‌های گاز به‌صورت مستقل و توسط هر دانشکده انجام می‌شود و سیستم متمرکزی برای این موضوع وجود ندارد. ممکن است در پروتکل‌های آینده تصمیم گرفته شود این فرایند به‌صورت مرکزی و با نظارت مستقیم HSE دانشگاه انجام گیرد تا از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری شود.

برنامه‌ریزی برای اصلاحات بلندمدت در حوزه ایمنی پژوهش

مرادی در ادامه خاطرنشان کرد: در کنار اقدامات فوری، کمیته چهارم مأمور تدوین برنامه‌های بلندمدت برای ارتقای ایمنی در فعالیت‌های پژوهشی است. هدف ما این است که پس از جمع‌بندی نتایج کمیته‌ها، سازوکار جدیدی برای نظارت، آموزش و ایمنی در آزمایشگاه‌های دانشگاه تهران ایجاد شود تا دیگر شاهد چنین حوادثی نباشیم.

مرادی با اشاره به ضرورت انطباق فعالیت‌های علمی با شرایط بومی کشور گفت: در بسیاری از کشورها از جمله کانادا نیز مسیر مشابهی طی شده است. در مصاحبه‌های اولیه‌ای که برای آغاز این طرح انجام دادیم، همکاران خارجی ما نیز این موضوع را مطرح کردند که هر کشور باید متناسب با امکانات و محدودیت‌های خود حرکت کند. ما همه قبول داریم که در شرایط فعلی جزو کشورهای پیشرفته صنعتی مثل غرب نیستیم، بنابراین طبیعی است که نتوانیم همه الگوهای آن‌ها را عیناً اجرا کنیم. همان‌طور که خودروهایی که در غرب دیگر مجوز تردد ندارند، هنوز در کشور ما مورد استفاده قرار می‌گیرند، ما نیز باید از فرصت‌های موجود حداکثر استفاده را ببریم.

او افزود: هدف ما در این گروه، حرکت به‌سمت ارتقای ایمنی و استانداردسازی فعالیت‌های دانشگاه در بلندمدت است تا امنیت اساتید، کارشناسان و محیط‌های آزمایشگاهی بیش از پیش تضمین شود. با این حال، همان‌طور که آقای دکتر میم اشاره کردند، وقتی در لبه علم حرکت می‌کنیم و وارد حوزه‌های نو می‌شویم، همیشه ممکن است با پدیده‌هایی مواجه شویم که تاکنون تجربه‌ای از آن نداشتیم. در چنین شرایطی باید یاد بگیریم، بررسی کنیم و به دانش خود بیفزاییم.

مرادی با بیان مثالی از تجربه‌ جهانی در این زمینه گفت: زمانی که کار کمیته ارزیابی ایمنی را آغاز کردیم، گزارشی از نشریه Geography مطالعه کردم که در آن تفاوت رویکرد آمریکا و روسیه در حوادث هوایی بررسی شده بود. در یکی از موارد، یک نقص کوچک در فرایند پرواز شناسایی شد؛ گروهی متشکل از ۲۰ نفر مرحله به مرحله کل مسیر حرکت هواپیما را از آشیانه تا زمان تیک‌آف بررسی کردند و در نهایت متوجه شدند یک پیچ کوچک در محل نامناسبی نصب شده است. همان ایراد باعث شد پروتکل‌های جدیدی به فرایند کار آن‌ها افزوده شود. اما در روسیه چنین فرآیند نظام‌مندی وجود نداشت. این تفاوت، همان فاصله‌ای است که بین نظام‌های علمی و صنعتی غرب با دیگر کشورها مشاهده می‌شود.

او در پایان تأکید کرد: ما نیز باید همین نگاه یادگیرنده را در دانشگاه تقویت کنیم. دانشجویان که بار اصلی تحقیقات را بر دوش دارند، می‌توانند با تجربه‌ها و پیشنهادهای خود به ما کمک کنند تا در آینده از تکرار چنین خطاهایی جلوگیری کنیم. با تدوین دستورالعمل‌ها و رعایت دقیق آن‌ها می‌توانیم ایمنی و اطمینان بیشتری در فعالیت‌های علمی به‌وجود آوریم.