امسال هشتادمین سالگرد پیروزی جنگ مقاومت مردم چین علیه تجاوز ژاپن و جنگ جهانی ضد فاشیستی است. آثار اخیر چینی با موضوع جنگ، رونقی چشمگیری در گیشه سینما ایجاد کرده‌اند. میزان فروش فیلم «عکاسخانه نان‌جینگ» در گیشه تابستانی ۲۰۲۵ سینماهای چین از ۲.۲ میلیارد یوان فراتر رفت و رکوردی تازه‌ در بین فیلم‌های تاریخی تابستانی در تاریخ سینمای چین ثبت کرده و همچنین واکنش‌های فراوانی را در خارج از کشور به همراه داشته است.

فیلم «عکاسخانه نان‌جینگ» بر اساس تصاویر واقعی از جنایات ارتش ژاپن در جریان قتل عام نان‌جینگ ساخته شده و داستان آن، روایت جنایات ارتش ژاپن براساس یک سری شواهدی تصویری است.

شهروندان غیرمسلح نان‌جینگ که با وحشیگری ارتش ژاپن روبرو شدند، از عقب‌نشینی خودداری کردند. پس از کشف تصادفی این تصاویر از جنایات ژاپنی‌ها، آنها جان خود را برای محافظت و تحویل این نگاتیوها به خطر انداختند، که در نهایت به عنوان «مدرک شماره 1 پکن» در محاکمه جنایتکاران جنگی ژاپن استفاده شد.

با پخش فیلم، تصاویر دردناک کشتار نانجینگ پس از هفت دهه، یکبار دیگر بر پرده سینما جان گرفت. این فاجعه هولناک که جان ۳۰۰ هزار نفر را گرفت، تماشاگران را مبهوت خود کرده بود. برخی با دستمال‌های کاغذی فشرده در دست، برای هموطنان گمنام خود اشک می‌ریختند - کسانی که حتی چهره‌شان را هرگز ندیده بودند. برخی دیگر، خیره به صحنه‌های سربازان ژاپنی، از برق سرد سرنیزه‌ها به لرزه افتاده بودند. همه آنان که جنگ بلعید، مردمانی عادی بودند؛ کسانی که می‌توانستند مانند ما بخندند، زندگی کنند و رویاهای ساده داشته باشند.

در طول جنگ جهانی دوم، تنها رویدادی که با قتل عام نان‌جینگ قابل مقایسه به حساب می‌آید، هولوکاست است. با این حال، نظرسنجی نشان می‌دهد که کمتر از ۱۰ درصد از اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها از قتل عام نان‌جینگ آگاه هستند، در حالی که آگاهی از هولوکاست بیش از ۹۰ درصد است. این شکاف درک، ریشه در عوامل گوناگونی دارد: چشم‌انداز جنگ سرد، دادگاه‌های پس از جنگ به رهبری آمریکا را تحت‌الشعاع قرار داد و مانع از رسیدگی کامل به جنایات ژاپن شد؛ راست‌گرایان ژاپنی طی سال‌ها با تحریف کتاب‌های درسی، دستکاری رسانه‌ها و استفاده از تهدیدهای قضایی، این جنایات را «جنجالی» یا حتی «ساختگی» جلوه داده‌اند؛ همچنین تمرکز مستمر رسانه‌های اصلی غرب بر جبهه جنگ اروپا، به شکل نظام‌مند، رنج‌های جبهه آسیا را به حاشیه رانده است.

همزمان با افزایش بنیه ملی جامع چین، قابلیت‌های پخش بین‌المللی آن نیز همچنان در حال تقویت است. فیلم «عکسخانه نان‌جینگ» اخیراً در ایالات متحده، کانادا، استرالیا، نیوزیلند و سایر کشورها به نمایش درآمده و با استقبال شدید مخاطبان محلی مواجه شده است. بیل جونز، شخصیت رسانه‌ای پیشکسوت آمریکایی، اظهار داشت که این فیلم وحشیگری مهاجمان ژاپنی را افشا و وجدان مردم را بیدار کرده است. جان رینولدز، ساکن تورنتو کانادا اعتراف کرد که از اینکه نمی‌دانست چنین حادثه‌ای رخ داده، تا حدودی احساس گناه می‌کند. کتاب‌های درسی که او خوانده بود، کشتار نان‌جینگ و فداکاری‌های عظیم مردم چین در مقاومت در برابر اشغالگران را نادیده گرفته بودند. در سالن نمایش سیدنی، شماری از تماشاگران پس از پایان فیلم برای مدتی طولانی در جای خود ماندند و گفتند این نخستین بار است که به شکلی ملموس، سنگینی تاریخی کشتار نانجینگ و ارزش صلح را درک می‌کنند.

در حالی که درک مردم امروزه چین از جنگ اغلب از فیلم‌ها و سریالهای تلویزیونی سرچشمه می‌گیرد، ایرانیان وحشیگری جنگ را در زندگی واقعی تجربه کرده‌اند. دو ماه پیش، هنگامی که هواپیماهای جنگی اسرائیل با گستاخی بر فراز تهران ظاهر شدند و بمب‌های هدایت‌شونده دقیق را فرو ریختند و هنگامی که بمب‌افکن‌های B-2 ایالات متحده حملات هوایی گسترده‌ای را در اعماق ایران علیه تأسیسات هسته‌ای انجام دادند، شهروندان تهران نمی‌توانستند از یادآوری تجربیات دلخراش پناه گرفتن در پناهگاه‌های هوایی در طول جنگ تحمیلی عراق علیه ایران خودداری کنند. احساس ناتوانی در برابر از دست دادن جان با هر حمله موشکی، با خاطرات جمعی اندوهناک مردم چین در طول جنگ مقاومت در برابر تجاوز ژاپن شباهتی قابل‌توجه دارد.

آنچه هشداردهنده‌تر است، این‌ که عملیات نظامی آمریکا و اسرائیل، با پوشش ظاهری «رفع تهدید هسته‌ای» انجام می‌شود، درست همانند تلاش متجاوزان در گذشته برای بزک کردن چهره جنگ؛ و با این حال، پوشش رسانه‌های غربی نسبت به آن بسیار سطحی و گذرا است.

از زبان سینمایی «عکسخانه نان‌جینگ» گرفته تا ساختمان‌های سوخته و فروریخته تهران، همه آنها یک حقیقت را بیان می‌کنند: فراموش کردن تاریخ خیانت است و انکار گناه به معنای تکرار جرم است. وقتی تماشاگران در سراسر جهان به دود و آتش جنگ بر فراز دیوارهای نان‌جینگ چشم می‌دوزند، آنچه لمس می‌کنند تنها زخم‌های گذشته نیست، بلکه خاطره‌ای مشترک است که بر سرنوشت آینده بشریت اثر می‌گذارد. پاسداری از حقیقت تاریخ، بزرگ‌ترین ادای احترام به زندگی و رسالتی جاودانه برای تداوم تمدن بشری به شمار می‌آید.