کم‌خونی یک اختلال خونی است که زمانی رخ می‌دهد که بدن مقدار بسیار کمی گلبول قرمز سالم یا هموگلوبین داشته باشد. گلبول‌های قرمز و هموگلوبین نقش حیاتی در انتقال اکسیژن به سراسر بدن دارند. کمبود آن‌ها می‌تواند بسیاری از عملکردهای حیاتی را مختل کند و علائمی مانند خستگی، ضعف، سرگیجه و تنگی نفس ایجاد کند.

طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت (WHO)، کودکان خردسال، دختران نوجوانی که قاعدگی دارند، زنان باردار و زنانی که به‌تازگی زایمان کرده‌اند، بیشترین خطر ابتلا به کم‌خونی را دارند. با این حال، این به معنای مصونیت مردان از این مشکل نیست. دکتر «پوجا پیلای»، پزشک داخلی در بیمارستان «استر CMI» بنگلور، تأکید می‌کند که کم‌خونی در مردان یک مشکل کمتر شناخته‌شده است و نیاز به توجه دارد.

بر اساس مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ که در مجله پزشکی جامعه هند منتشر شد، حدود یک‌چهارم جمعیت جهان به کم‌خونی مبتلا هستند که ۱۲/۷ درصد آن‌ها مردان‌اند. در هند، شیوع کم‌خونی در مردان ۲۵ درصد و در پسران نوجوان ۳۱ درصد گزارش شده است.

دکتر پیلای می‌گوید: «حدود یک مرد از هر بیست مرد ممکن است به کم‌خونی دچار باشد. در مردان، کم‌خونی اغلب به رژیم غذایی نامناسب، خونریزی داخلی یا بیماری‌های مزمن مربوط می‌شود. بسیاری از مردان حتی متوجه وجود آن نمی‌شوند تا زمانی که آزمایش خون انجام دهند.»

علل شایع کم‌خونی در مردان

در مردان، کم‌خونی می‌تواند به دلایل گوناگونی ایجاد شود:

• کمبود مواد مغذی مانند آهن، ویتامین B12 یا اسید فولیک به‌دلیل رژیم غذایی نامناسب
• خونریزی داخلی ناشی از زخم معده یا مشکلات گوارشی دیگر
• بیماری‌های مزمن مانند نارسایی کلیه، دیابت، سرطان یا عفونت‌ها
• مشکلات کولون مانند پولیپ یا سرطان که می‌توانند خونریزی آهسته ایجاد کنند
• بیماری‌های ارثی مانند کم‌خونی داسی‌شکل یا تالاسمی که بر عملکرد گلبول‌های قرمز تأثیر می‌گذارند
• کاهش هورمون تستوسترون
• در موارد نادر، تولید ناکافی گلبول‌های قرمز یا تخریب سریع آن‌ها
• فعالیت ورزشی شدید یا مصرف زیاد الکل

به‌دلیل گستردگی علل، تشخیص دقیق عامل اصلی اهمیت زیادی دارد تا درمان مناسب بتواند انرژی و سلامت فرد را بازگرداند.

علائم کم‌خونی در مردان

بسیاری از مردان علائم کم‌خونی را به خستگی یا استرس روزمره نسبت می‌دهند، اما در صورت تداوم این علائم، باید به پزشک مراجعه کرد. نشانه‌های شایع عبارت‌اند از:
• احساس دائمی خستگی، ضعف یا کمبود انرژی
• تنگی نفس حتی پس از فعالیت سبک
• سرگیجه هنگام ایستادن
• رنگ‌پریدگی پوست
• سردرد
• ضربان قلب تند
• مشکل در تمرکز
• احساس سرمای غیرمعمول

دکتر پیلای می‌گوید این علائم معمولاً به‌آرامی ظاهر می‌شوند و به همین دلیل مردان آن را بخشی طبیعی از زندگی شلوغ خود می‌پندارند. اما اگر برطرف نشوند، بهتر است با یک آزمایش خون ساده علت بررسی شود.

تشخیص و درمان کم‌خونی در مردان

تشخیص کم‌خونی در مردان و زنان مشابه است و با یک آزمایش خون برای بررسی تعداد گلبول‌های قرمز و سطح آهن انجام می‌شود. اما در مردان، چون این مشکل کمتر شایع است، پزشکان معمولاً علت را با دقت بیشتری بررسی می‌کنند.

دکتر پیلای توضیح می‌دهد: «اگر مردی کم‌خونی داشته باشد، ممکن است به‌دلیل خونریزی داخلی، مشکلات معده یا بیماری جدی باشد، بنابراین گاهی نیاز به آزمایش‌های تکمیلی مانند آندوسکوپی یا کولونوسکوپی است.»

درمان بستگی به علت دارد:
• مصرف مکمل‌های آهن یا ویتامین‌ها
• درمان بیماری زمینه‌ای
• اصلاح رژیم غذایی

از آن‌جا که مردان برخلاف زنان ماهانه خون از دست نمی‌دهند، هر کاهش تعداد گلبول قرمز باید جدی گرفته شود و نیازمند بررسی پزشکی است.

نقش رژیم غذایی در پیشگیری و درمان

رژیم غذایی غنی از آهن می‌تواند به تولید بیشتر گلبول‌های قرمز کمک کند.
• منابع حیوانی: مرغ و ماهی که آهن آن‌ها به‌خوبی جذب می‌شود.
• منابع گیاهی: اسفناج، لوبیا و عدس که مصرف آن‌ها همراه با خوراکی‌های سرشار از ویتامین C مانند پرتقال یا گوجه‌فرنگی، جذب آهن را افزایش می‌دهد.
• نکته مهم: مصرف بیش‌ازحد چای یا قهوه همراه با وعده‌های غذایی می‌تواند جذب آهن را کاهش دهد.

جمع‌بندی

کم‌خونی در زنان شایع‌تر است، اما مردان نیز ممکن است به آن دچار شوند. توجه به علائم، انجام به‌موقع آزمایش و داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند از عوارض جدی این بیماری جلوگیری کند. در صورت شک به کم‌خونی، مشورت با پزشک ضروری است.