گروه آسیب‌های اجتماعی خبر ساز- مهدی امیری پور: «خیابان جای پرمخاطره‌ای برای کودک است، جای کودک در خیابان نیست و ممکن است هر نوع سوء استفاده‌ای از کودک در خیابان شود، تا وقتی این اقتصاد چندهزار میلیاردی در کف خیابان وجود دارد، یعنی مردم تا زمانی که به این کودکان خیابانی کمک کنند، این اقتصاد باقی می‌ماند و کودکان می‌مانند»؛ این اظهارات محمدرضا حیدرهایی، سرپرست دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور اشاره‌ای مستقیم به کمک نکردن مردم به کودک کار خیابانی دارد، کودکانی که روزانه میلیون‌ها تومان درآمد دارند اما نه برای خودشان. در این باره سرپرست دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت‌وگویی داشته ایم که می‌توانید در ادامه جزئیات تکمیلی آن را بخوانید:
تشریح کارکردهای اورژانس اجتماعی
فارس: به‌عنوان سوال نخست و ورود به بحث، کارکردهای اورژانس اجتماعی را بیان بفرمایید.
آن چیزی که مردم از اورژانس اجتماعی شنیده‌اند،برنامه‌ای متشکل از ۴ زیر برنامه اصلی است، به این معنا که خط ۱۲۳ سازمان بهزیستی، خدمات سیار، اورژانس اجتماعی، مرکز مداخله در بحران و پایگاه خدمات اجتماعی مهم‌ترین برنامه‌های این اورژانس به شمار می‌آید که این پایگاه نیز وظیفه دارد تا با حضور در محل‌های پرآسیب، مناطق دارای آسیب را شناسایی کند، این پایگاه به‌عنوان اورژانس سطح ۴، در محل حاضر می‌شود و با ارتباطی که با معتمدان محلی می‌گیرد اقدامات اجتماع محوری که جز وظایف او است انجام می‌دهد و در نهایت با کمک افراد محلی راهی برای توانمندسازی آن افراد محل انجام می‌دهد.
یکی از اقدامات پایگاه خدمات اجتماعی سرشماری خانه به خانه در پهنه‌ای ترسیم شده است، مثلاً اگر در خانه‌ای دختر در معرض آسیب باشد یا پدر معتاد باشد یا مادر سرپرست خانواده باشد شناسایی و برای هر یک از آن‌ها با کمک اهالی محل یک پنل توانمندسازی طراحی میکند.
پس از 3 تا 5 سال بعد از اینکه محل به یک سطحی از توانمندسازی رسید که خودشان بتوانند مشکلات را حل کنند، این گروه از محل خارج می‌شود و در یک محل پر آسیب دیگر مستقر می‌شوند و همین اقدامات را انجام می‌دهند. این یکی از سطوح و کارکردهای اورژانس ما است.
یکی دیگر از کارکردهای اورژانس، مرکز مداخله در بحران است، اگر ما مدل پزشکی و بیمارستانی آن را نگاه کنیم، شاید بتوان آن را اورژانس پیش بیمارستانی دانست، به‌طوری‌که اگر ما در یک حادثه‌ای مداخله کنیم که توسط خط 123 گزارش می‌شود یا نیروی انتظامی یا خود معرف افراد حضور یابند، وظیفه دارد طی 21 روز اقدامات توانمندسازی را برای سوژه مورد نظر و شخص آسیب‌دیده انجام دهد.
اگر قرار است بیشتر از آن زمان پیش ما بماند آن فرد آسیب‌دیده به آن زیرمجموعه‌های ذیل دفتر آسیب‌ها و اورژانس اجتماعی ارجاع داده می‌شوند، مانند خانه سلامت ما. اگر یک دختر در معرض آسیب اجتماعی باشد به خانه سلامت ارجاع داده می‌شود، اگر یک زنی باشد که مدل توانمندسازی‌اش اجرا شود و نمی‌خواهد در مسیری قرار بگیرد که پیشتر بوده، در خانه تلاش قرار می‌گیرد، اگر زنی در معرض خشونت خانگی قرار بگیرد در خانه امن قرار می‌گیرد و اگر فرد مبتلا به اختلال هویتی جنسیتی باشد در خدمات روزانه قرار می‌گیرد و ما به این افراد در اورژانس اجتماعی خدمت می‌دهیم.
کودک آزاری،همسر آزاری و سالمند آزاری را به این تلفن گزارش کنید
فارس: فعالیت تلفن 123 چگونه است، این کارکرد را نیز تشریح بفرمایید.
تلفن ۱۲۳ به صورت شبانه روزی در تمام هفته‌ها و بدون تعطیلی فعال است و در حوزه کودک‌آزاری، همسر آزاری، سالمند آزاری ، معلول آزاری، خشونت‌های خانگی حاد و اقدام به خودکشی ورود میکند، مردم اگر فردی را در خانواده‌ای مشاهده کردند که تهدید به خودکشی میکند،او به اورژانس روانشناسی نیاز دارد و باید رسیدگی سریع شود،اگر در اطرافیان آن‌ها تهدید به خودکشی کرد یا افکار خودکشی داشت همکاران ما در سامانه ۱۲۳ آمادگی دارند تا مشاوره بدهند و خدمات اولیه را ارائه کنند.
در صورت لزوم اگر فرد تماس‌گیرنده در پای تلفن، ممکن بود جان فرد در خطر باشد درصحنه حاضر می‌شوند و اقدام به کمک می‌کنند، حتی در صورت لزوم فرد از محل حادثه جدا می‌شود، مدتی در نزد روانشناسان و مددکاران ما می‌ماند تا شرایط مناسب روانی را به دست آورد، پس از ترخیص سیستم ما برقرار است و او را رها نمی‌کنیم تا چند ماه پیگیری پس از ترخیص داریم و مرتب با فرد در تماس هستیم و می‌پرسیم آیا به شرایط نرمال رسیده است یا خیر، مثلاً در همسر آزاری تا مدت‌ها پیگیری از پس از ترخیص داریم تا مورد آزار قرار نگیرد.
۲۵۰ هزار شکایت به تلفن ۱۲۳
فارس: مجموع تماس‌های گرفته‌شده با سامانه 123 چقدر بوده و بیشتر به چه موضوعاتی اختصاص دارد؟
مجموع تماس‌های گرفته‌شده مردم در سامانه ۱۲۳ را رصد می‌کنیم، هر تماس ورودی به سامانه ثبت می‌شود و از ابتدای سال ۱۴۰۱ تاکنون ۲۵۰ هزار نفر با سامانه ۱۲۳ تماس گرفته‌اند، کودک‌آزاری و همسر آزاری در صدر تماس‌های ما در سامانه ۱۲۳ بوده است.قطعاً نیازمند آموزش هستیم، آموزش آحاد مردم، اینکه در مواقع کودک‌آزاری، مردم بی‌تفاوت نباشند و حتماً با دوستان ما در ۱۲۳ تماس بگیرند و اگر دیدند در همسایگی‌اشان کودکی یا همسری مورد آزار قرار گفت حتماً با همکاران ما تماس بگیرند، این قول را می‌دهیم که تمامی اطلاعات تماس‌گیرنده نزد ما محفوظ می‌ماند.مردم بدانند که این اقدم از آسیب بیشتر یک انسان جلوگیری می‌کنند، قطعاً اگر این مقدار کودک‌آزار و همسر آزاری نسبت به گذشته بیشتر شده است نیازمند آموزش‌های بیشتری است.
قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصادیق مختلفی دارد که یکی از آن‌ها اشاره‌ای دارد که اگر یک کودک یا نوجوان مورد آزار قرار گرفت دستگاه‌های حمایت کننده وارد عمل شوند و حمایت کنند.
یکی از دستگاه‌های متولی که باید در موضوع اطلاع‌رسانی به دستگاه‌های حمایت کننده کمک کند رسانه ملی است و نهادهای اطلاع‌رسان است، خواهش می‌کنیم از رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها در موضوع اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی در خصوص پیشگیری از خشونت‌های خانگی و پیشگیری از کودک آزاری کمک کنند.
اورژانس اجتماعی نیازمند 150 ون جدید
فارس: اورژانس اجتماعی چند دستگاه ون دارد، آیا در این حوزه کمبود دارید؟
در حال حاضر نزدیک به ۳۰۰ دستگاه ون در کشور داریم و از آنجایی که تعداد کم بود و منابع لازم تأمین نشده بود در سالهای گذشته برای تهیه ون‌های مناسب‌سازی شده در مناطق خودروهایی وجود ندارد، ما از ۱۵۰ خودرو سواری خرید خدمت کردیم، علاوه بر این ون‌ها، این خودروها نیز وجود دارند که در اختیار اورژانس اجتماعی قرار دارد.وعده‌ای که سازمان برنامه و بودجه به ما داده، قرار شده تا پیش از پایان سال جاری، یک اعتباری برای خرید ۱۵۰ دستگاه ون جدید در اختیار سازمان بهزیستی قرار بگیرد، توافقنامه انجام‌شده امیدواریم در تأمین اعتبار آن دولت نیز کمک کند و تا پیش از پایان سال جاری این دستگاه‌ها به اورژانس اجتماعی وارد شود.
کودکان خیابانی زیر ذره‌بین بهزیستی/ ۲۰ مرکز نگهداری کودکان خیابانی در کشور
فارس: شناسایی و حمایت از کودکان خیابانی یکی از سیاست‌های سازمان بهزیستی است، شما کودکان خیابان‌ها را چگونه شناسایی و حمایت می‌کنید؟
ما دارای برخی مراکز روزانه شناسایی و حمایت اجتماعی از کودکان هستیم. قانون حمایت از اطفال و نوجوانان و آیین‌نامه ساماندهی کودکان خیابانی به سازمان بهزیستی تکلیفی کرده و اشاره‌کرده که کودکان را شناسایی و جذب کن و اقدامات اولیه را انجام دهدو از آن‌ها حمایت اجتماعی کند. ما از طریق مراکز حمایت اجتماعی وظیفه شناسایی این کودکان در کف خیابان‌ها را داریم، اینکه به مرکز روزانه حمایتی آموزشی هدایت می‌کنیم، برای آن‌ها اقدام به تشکیل پرونده شخصیت، خانواده، پرونده مددکاری که بازدید از منزل دارند و توانمندسازی طراحی می‌کنند.
در بازدید از محل زندگی آن کودک کار، وضعیت زندگی مادر نیز بررسی می‌شود، اگر او نیازمند باشد با هزینه‌های سازمان بهزیستی و معرفی به سازمان فنی و حرفه‌ای او را به یک سطح از کارآمدی می‌رسانیم که دیگر نیازمند نیست که کودک کار کند یا مثلاً در همین بازدید از همین منازل به این می‌رسیم که پدر به مواد مخدر اعتیاد دارد، پدر را به مرکز ترک اعتیاد می‌بریم، پس از توانمندی به‌عنوان یک فرد مؤثر در خانواده، حمایت‌هایی را برای خانواده برقرار می‌کنیم تا کودک از خیابان جمع شود.گاهاً می‌بینیم خانواده در حال حاضر صلاحیت نگهداری از کودک را ندارد و مادر دسترس نیست و پدر معتاد است، کودک را به مراکز نگهداری از کودکان خیابانی هدایت می‌کنیم.
در حاضر 20 مرکز نگهداری کودکان خیابانی در کشور داریم، اقدامات حمایتی و توان‌بخشی برای خانواده‌ها اجرا می‌شود، پس از مدتی که کودک نزد ما بود و اگر خانواده به آن سطح از توانمندی رسید که کودک به آغوش آن‌ها بازمی‌گردد،اگر دیدیم که واقع خانواده صلاحیت ندارد کودک به مراکز شبه خانواده ما معرفی می‌شود و به‌عنوان کودکان بد سرپرست در این مراکز نگهداری می‌شوند.
۸۰ درصد کودکان خیابانی اتباع هستند
فارس: تاکنون چه میزان از کودکان خیابانی را شناسایی کرده اید و چند درصد از آن‌ها را اتباع تشکیل می‌دهند؟
در حال حاضر ۱۴هزار و ۵۰۰ کودک کار خیابانی را در کشور شناسایی کرده‌ایم، کودک کار در کارگاه‌های زیرزمینی و مشاغل دیگر در قبال مزد مشغول به کار هستند اما این ۱۴هزار و ۵۰۰ صرفاً کودک خیابانی هستند و مشاغل کاذبی مانند فال فروشی، دست‌فروشی، وزن‌کشی و تکدی گری دارند. ۸۰ درصد کودکان خیابانی اتباع هستند، برخی از آن‌ها اتباع مجاز هستند که می‌توانیم اقدامات حمایتی برای خانواده برقرار کنیم اما بیش از ۶۰ درصد از همین اتباع، غیرمجاز هستند و به خاطر تحولات همین ایام در سال گذشته در کشور افغانستان با حجم زیادی از مهاجرت روبرو شدیم؛ از این کشور به ایران سفرکرده‌اند. ما در سازمان بهزیستی به‌عنوان یک سازمان حمایت گر بدون توجه به نژاد کودک، رنگ کودک و اینکه به چه قومیتی تعلق دارد، کودک را به‌عنوان کودک می‌بینیم و اقدامات حمایتی را انجام می‌دهیم.
چرا کودکان خیابانی رد مرز نمی‌شوند؟
فارس: آیا تلاشی برای رد مرز کودکان اتباع خیابانی شده‌اند؟
البته وظیفه رد مرز کودکان اتباع غیرمجاز بر عهده اداره اتباع و مهاجرین خارجی است، اما اخیراً با توجه به تحولات کشور افغانستان، فعلاً رد مرز در دستور کار نیست، ما وقتی کودک را شناسایی و جذب می‌کنیم در بسیاری موارد خانواده‌ها در دسترس نیستند، چراکه احساس می‌کنند خطر رد مرز وجود دارد و خود را پنهان می‌کنند، طبق قانون نمی‌توانم هیچ کودکی را بدون سرپرست رد مرز کنم. قانون اجازه می‌دهد که کودک به همراه خانواده در صورت مجرم بودن، رد مرز می‌شود.
در بسیاری از موارد نزدیک به 90 درصد از کودکان خیابانی، دارای خانواده هستند که به همراه خانواده مهاجرت کرده‌اند اما از آنجایی که ترس از مرز وجود دارد، خانواده ترس دارد و به ما مراجعه نمی‌کند. با اقدامات شناسایی صورت گرفته خانواده‌ها به ما مراجعه میکند و تعهد می‌دهد که دیگر کودک را به خیابان نفرستد و با حکم قضایی کودک ترخیص می‌شود.
باندها در کشاندن کودکان به خیابان‌ها نقش دارند!
فارس: نقش باندها در به کارگیری کودکان به‌عنوان کارگران خیابانی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نقش باندها در کشاندن کودکان به خیابان‌ها برای کار نیز بی‌تأثیر نیست، اینکه کاملاً رد کنیم هیچ باندی در کشور وجود ندارد کاملاً اشتباه است، به هر حال باندها در کشور وجود دارند، اینکه بگوییم همه کودکان کف خیابان کار می‌کنند تحت نظریک باند هستند این هم اشتباه است.
باندهای کودکان خیابانی وجود دارند اما به صورت محدود، این که به صورت ۵۰ تا ۶۰ کودک را استفاده می‌کنند ما به آن خیلی کم برخورده‌ایم چراکه با همکاری نیروی انتظامی رسیدگی شده و سردسته باندها شناسایی شده‌اند، بیشتر کودکان خیابان‌ها به همراه یکی از والدین خود هستند و شاید اگر دقت کرده باشید در نزدیکی آن کودک یکی از والدین او حضور دارد که در حال کار است.
اقتصاد چندهزار میلیاردی در کف خیابان/به این کودکان کمک نکنید
فارس: سخن آخر...
خیابان جای پرمخاطره‌ای برای کودک است، جای کودک در خیابان نیست و ممکن است هر نوع سوء استفاده‌ای از کودک در خیابان شود، چه در موارد توزیع مواد مخدر، تعرضات جنسی و ... ممکن است برای کودک رخ دهد.
تا وقتی این اقتصاد چندهزار میلیاردی در کف خیابان وجود دارد، یعنی مردم تا زمانی که به این کودکان خیابانی کمک کنند به هر شکلی، این اقتصاد باقی می‌ماند و کودکان در خیابان می‌مانند، باید تمام ظرفیت دستگاه‌های حمایتی مانند بهزیستی و انجمن‌ها پای کار بیایند، مردم به جای کمک به این کودکان به نهادها و سازمان‌های حمایتی کمک کنند بهتر است.این کودکان کمترین سهم را در کمک‌های مالی ما به آن‌ها می برند، اگر روزی با ۱۰۰ هزار به پیش والدین خودبرگردند مطمئن باشید فردای آن روز از او ۳۰۰ هزار تومان می‌خواهند و حتی ساعات بیشتری می‌ماند تا پول بیشتری را دربیاورد و روزهای بعدی این ساعات و پول‌ها افزایش می‌یابد و این ضربه زدن به آینده کودک است.
پایان پیام/
