این پروژه درست در حریم درجه یک مجموعه جهانی کاخ گلستان ساخته می‌شد؛ حریمی که طبق ضوابط یونسکو هرگونه تغییر کالبدی، افزایش ارتفاع یا ایجاد منظر ناهماهنگ در آن ممنوع است. به همین دلیل، از همان روزهای نخست آغاز ساخت‌وساز، حساسیت‌ها درباره اثر منفی این مجتمع بر منظر تاریخی ارگ سلطنتی تهران بالا گرفت.

عودلاجان که بافت تاریخی زنده تهران و از قدیمی‌ترین محلات پایتخت است، طی سال‌های گذشته با موجی از سرمایه‌گذاری و پروژه‌های نوساز روبه‌رو شد. در این میان، پروژه «مروی سنتر» به‌دلیل ارتفاع غیرمتعارف و همجواری مستقیم با کاخ گلستان، از همان ابتدا مورد ایراد کارشناسان قرار گرفت. تصاویر اولیه پروژه نشان می‌داد که حجم این ساختمان می‌تواند منظر بصری ضلع شمالی مجموعه جهانی کاخ گلستان را تحت تأثیر قرار دهد؛ موضوعی که حساسیت‌های داخلی و بین‌المللی را برانگیخت، زیرا هرگونه خدشه به حریم اثر ثبت جهانی شده، روند ارزیابی یونسکو را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

اعتراض‌ها ابتدا از سطح کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی آغاز شد. آن‌ها هشدار ‌دادند که این نوع ساخت‌وساز می‌تواند ضوابط مصوب حریم کاخ را نقض کند. با افزایش هشدارها، وزارت میراث فرهنگی طی جلساتی از شهرداری تهران خواست وضعیت پروژه را بررسی و در صورت مشاهده تخلف، اقدامات لازم را انجام دهد.

دستور توقف فوری

همین هفته گذشته بود که در پی گزارش‌های میدانی و افزایش تنش‌ها پیرامون حفاظت از حریم درجه یک کاخ گلستان، سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی با همراهی معاون میراث فرهنگی و مدیران کل حوزه معاونت میراث فرهنگی و کارشناسان حریم و نمایندگان شهرداری تهران به بازدید میدانی از پروژه جنجالی مروی سنتر رفت و پس از بررسی اوضاع، دستور داد که هرگونه فعالیت اجرایی پروژه تا تعیین تکلیف نهایی متوقف شود و حریم تاریخی مجموعه جهانی به‌طور کامل حفظ شود.

این تصمیم عملاً راه را برای توقف فوری پروژه باز کرد. اداره کل میراث فرهنگی استان تهران نیز به نمایندگی از وزارت میراث فرهنگی از شهرداری تهران خواست تا به‌ طور رسمی مهلتی برای پلمپ کارگاه و جلوگیری از هرگونه ادامه فعالیت ساختمانی پروژه مروی سنتر صادر کند و در نهایت دو روز پس از دیدار وزیر از این مجموعه نامه شهرداری تهران به مالکین و مجریان مروی سنتر ابلاغ شد.

پلمپ در نیمه‌شب با ورود یگان حفاظت

حوالی بامداد روز پنجشنبه گذشته نیز آنطور که علی طلوعی مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران اعلام کرد، یگان حفاظت میراث فرهنگی به همراه مسئولان میراث فرهنگی استان تهران در محل حاضر شدند و پس از طی مراحل قانونی و با استناد به دستور صادر شده از سوی شهرداری تهران، کارگاه مروی سنتر پلمپ شد و تا عصر دیروز نیز مراحل برچیدن الحاقاتی که مالک پروژه در میدانگاه مروی ایجاد کرده بود، ادامه یافت.

طلوعی گفت: این اقدام مطابق با مهلت تعیین‌شده از سوی شهرداری و درخواست وزارتخانه انجام شده است.

او توضیح داد که یکی از مشکلات اصلی، سازه‌های الحاقی و دیواره‌هایی بود که منظر میدانگاه را مخدوش کرده بود؛ عناصری که هم بافت تاریخی را تحت فشار قرار می‌داد و هم اعتراضات شهروندان منطقه را برانگیخته بود.

طلوعی همچنین درباره تصاویری که چند روز پیش در فضای مجازی منتشر شد و برخی آن‌ را نشانه ادامه فعالیت کارگاه دانسته بودند، توضیحات روشنی ارائه داد و گفت: آن فعالیت‌ها صرفاً برای جابه‌جایی کانکس‌ها از بیرون محدوده کارگاه به داخل آن بود تا امکان پلمپ فراهم شود.

مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران اعلام کرد: عملیات اجرایی پروژه متوقف شده و تنها اقدامی که در روز جمعه در محل مشاهده شد، برچیدن دیواره کاذب و عناصر مزاحم منظر بود.

سرنوشت نهایی «مروی سنتر» اکنون به تصمیمی بستگی دارد که می‌تواند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پرونده‌های حفاظت از بافت تاریخی تهران ثبت شود. از یکسو مالک پروژه ادعای دریافت مجوزهای لازم را دارد و از سوی دیگر، حریم درجه یک کاخ گلستان براساس تعهدات بین‌المللی ایران، حساس‌ترین لایه حفاظتی را تشکیل می‌دهد و هیچ‌گونه ساخت‌وساز مرتفع در آن قابل پذیرش نیست.

ورود وزارت راه به ماجرای مروی سنتر

همزمان با دستور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای توقف پروژه مروی سنتر که حریم درجه یک کاخ گلستان را نقض کرده است، معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی و دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری کشور از شهرداری تهران خواست پرونده مروی سنتر را به کمیسیون ماده ۵ ارجاع و به تخلفات احتمالی رسیدگی کند.

در این نامه که به امضای غلامرضا کاظمیان دبیر شورایعالی شهرسازی و معماری رسیده است، از معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران خواسته شد با توجه به ثبت ملی بافت تاریخی عودلاجان پرونده مروی سنتر با سرعت رسیدگی و موارد مغایر با ساخت و ساز در بافت تاریخی و ثبت ملی شده عودلاجان احصا و اصلاح شود.

معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی در این نامه که خطاب به آبادیان معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران نوشته شده، آمده است: «عطف به اقدامات اجرایی صورت گرفته در حریم اثر ثبت جهانی کاخ گلستان (گودبرداری و ساخت‌وساز برای پروژه‌های تجاری در ضلع شمال شرق جلوخان شمس العماره) و هشدارها مبنی بر عدم رعایت ضوابط حریم اثر ثبتی و تهدید فرونشست و نظر به ضرورت حفاظت از اصالت و یکپارچگی کاربردی و منظری کاخ گلستان و بافت تاریخی محله عودلاجان ضروری است در اسرع وقت با هماهنگی کامل وزارت میراث فرهنگی نسبت به بررسی فنی و حقوقی موضوع اقدام و نتایج به انضمام مصوبات کمیسیون ماده پنج و پروانه پروژه‌ها (در مقایسه با ضوابط حریم کاخ گلستان) به این معاونت منعکس گردد.»

جلسه سرنوشت‌ساز؛ تصمیم نهایی در راه است

به‌گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران، امروز (شنبه) جلسه‌ای مشترک با نمایندگان شهرداری تهران برای تعیین تکلیف نهایی پروژه مروی سنتر برگزار می شود و در این جلسه، وضعیت حقوقی و فنی پروژه، میزان مغایرت آن با ضوابط حریم و امکان اصلاح یا توقف کامل آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. تصمیم گیری نهایی درخصوص مروی سنتر نیز روز دوشنبه اعلام می‌شود.

پرونده مروی سنتر تنها یک پروژه ساختمانی نیست؛ نمونه‌ای از چالش دیرینه میان توسعه شهری و ضرورت حفاظت از میراث تاریخی است. پرونده مروی سنتر بار دیگر نشان داد که بدون نظارت دقیق بر فرآیند صدور مجوزها، هماهنگی دستگاه‌ها و پایبندی به ضوابط بین‌المللی، بافت‌های تاریخی ارزشمند کشور نه فقط در تهران که در دیگر شهرهای تاریخی می‌توانند در معرض تهدید قرار گیرند.

اکنون و پس از پلمپ کارگاه مروی سنتر و برچیدن الحاقات آن در حریم بصری کاخ گلستان تهران، همه نگاه‌ها به نتیجه جلسه امروز شهرداری و میراث فرهنگی دوخته شده است؛ جلسه‌ای که می‌تواند تکلیف یکی از مهم‌ترین گره‌های میراثی سال‌های اخیر را روشن کند.