مهشید ناصحی به‌مناسبت روز جهانی بیماری بیماری «سل» اظهار کرد: بر اساس آمار سال گذشته، در مجموع ۶۵۶۵ مورد بیماری سل در سراسر کشور شناسایی و گزارش شده است.

وی افزود: اگر این عدد را نسبت به جمعیت کشور محاسبه کنیم، میزان بروز سل حدود ۶٫۷ در هر یکصد هزار نفر جمعیت می‌شود، در حالی که سازمان جهانی بهداشت این میزان را برای ایران حدود ۱۱ مورد در هر یکصد هزار نفر تخمین زده است. مقایسه این دو عدد نشان می‌دهد که ما تنها حدود ۷۰ درصد از موارد برآوردشده را شناسایی کرده‌ایم. بنابراین لازم است تلاش کنیم این فاصله را کاهش دهیم تا موارد بیشتری از بیماری در کشور به‌موقع شناسایی و درمان شوند.

۸ استان کشور در صدر شیوع سل

رئیس گروه تخصصی مدیریت سل گفت: در حال حاضر هیچ استانی در کشور وجود ندارد که موردی از سل در آن گزارش نشده باشد، اما فراوانی و میزان بروز بیماری در استان‌های مختلف متفاوت است. به‌طور خاص، سیستان و بلوچستان بیشترین میزان بروز سل را دارد. گلستان، گیلان، خراسان رضوی، قم، خوزستان، هرمزگان و تهران به‌ترتیب رتبه‌های بعدی از نظر میزان بروز سل در کشور هستند.

وی ادامه داد: اگرچه این ۸ استان حدود ۴۴ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده‌اند، اما ۶۷ درصد موارد گزارش‌شده سل مربوط به این استان‌ها است. ازاین‌رو برای بهبود وضعیت سل در کشور توجه و تمرکز ویژه‌ای روی این استان‌ها در برنامه کشوری کنترل سل ضروری است.

این مسئول توضیح داد: تفاوت میزان شیوع سل در استان‌های کشور ناشی از تفاوت در مجموعه‌ای از عوامل و علل مختلف است؛ نظیر وضعیت بیماری‌هایی که ارتباط ثابت‌شده با تضعیف سطح ایمنی بدن و ابتلا به سل دارند مانند سوءتغذیه، دیابت، اعتیاد، بیماری‌های مزمن تنفسی، اچ‌آی‌وی، سرطان و شیمی‌درمانی، دیالیز و...، ترکیب سنّی (نسبت سالمندی) جمعیت، همجواری با کشورهای پرشیوع یا سایز جمعیت مهاجرین آن کشورها.

عواملی که باعث ابتلا به سل می‌شوند

رئیس گروه تخصصی مدیریت سل، جذام و عفونت‌های حاد تنفسی وزارت بهداشت گفت: میان افرادی که میکروب سل وارد بدنشان می‌شود و دچار عفونت سلی می‌شوند، تنها ۵ تا ۱۰ درصد ممکن است در طول عمر خود به بیماری فعال دچار شوند.

وی افزود: معمولا این امر زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به‌دلایل مختلفی مانند سوءتغذیه، ابتلا به HIV، دیابت، سرطان، شیمی‌درمانی، دیالیز، مصرف سیگار، اعتیاد، بعضا حتی ناشی از رخداد یک استرس شدید، بارداری و یا تغییرات هورمونی ضعیف شده باشد. در کلان‌شهرهایی مانند تهران شیوع بیماری میان گروه‌های کم‌درآمد، حاشیه‌نشین و دارای تغذیه نامناسب بیشتر است.

راه اصلی پیشگیری از بیماری سل

ناصحی درباره واکسن پیشگیری از سل نیز بیان کرد: در حال حاضر واکسن سل (BCG) که در بدو تولد به نوزادان تلقیح می‌شود، از ابتلا به اشکال شدید و کشنده بیماری در کودکان جلوگیری می‌کند.

وی ادامه داد: کماکان مؤثرترین راه پیشگیری از سل در جامعه، تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع بیماران است.

پویش «یک به‌ علاوه یک» برای آگاهی‌بخشی درباره سل

رئیس گروه تخصصی مدیریت سل با بیان این که دهه‌هاست در ایران آزمایشات تشخیصی و داروهای درمان سل در نظام بهداشتی کشور به‌صورت رایگان ارائه می‌شود، گفت: با این حال، هنوز بسیاری از مردم و حتی پزشکان از این موضوع اطلاع کافی ندارند و برای همین مشاهده می‌کنیم درصد قابل‌توجهی از بیماران تا زمان تشخیص سل هزینه‌های سنگینی را متحمل می‌شوند.

وی افزود: در همین راستا امسال، به‌مناسبت روز ملی سل، پویشی را به‌منظور افزایش آگاهی عمومی با عنوان «یک به‌ علاوه یک» طراحی و معرفی کرده‌ایم. در این پویش، ۴ پیام کلیدی در زمینه سل مطرح شده است و از هر فرد دریافت‌کننده این پیام‌ها خواسته می‌شود که آن را حداقل به یک نفر از اطرافیان خود منتقل کند تا آگاهی در جامعه گسترش یابد.

۴ نکته مهم درباره بیماری سل و علائم آن

ناصحی درخصوص پیام های مطرح‌شده در پویش«یک به‌ علاوه یک» توضیح داد: ۴ پیام کلیدی این پویش عبارت‌اند: ۱. سل هنوز در همه استان‌های کشور وجود دارد. ۲. برخلاف تصور قدیمی، سل یک بیماری قابل درمان است. ۳. سرفه طولانی بیش از ۲ هفته شایع‌ترین علامت سل ریوی است و در صورت مشاهده این علامت باید به احتمال ابتلا به سل نیز فکر کرد. ۴. از دیگر علائم سل می‌توان به تب، تعریق شبانه، کاهش اشتها، کاهش وزن، خستگی و حتی در مواردی تنگی نفس و درد قفسه سینه اشاره کرد، اما مهم‌ترین علامت هشداردهنده همان سرفه مزمن بیش از ۲ هفته است.

تشخیص و درمان رایگان سل در نظام بهداشتی کشور

رئیس گروه تخصصی مدیریت سل، جذام و عفونت‌های حاد تنفسی وزارت بهداشت با تأکید بر این‌که خدمات تشخیصی درمانی سل در مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه‌ها و خانه‌های بهداشت رایگان است، تصریح کرد: در صورتی که فردی دارای علائم مشکوک به سل باشد، باید به خانه بهداشت (در مناطق روستایی) یا مرکز خدمات جامع سلامت یا پایگاه‌های بهداشتی (در مناطق شهری) مراجعه کند.

وی ادامه داد: همکاران ما در این مراکز آموزش‌دیده‌اند و برای فرد مشکوک بررسی و آزمایش‌های لازم را انجام می‌دهند، معمولا از بیمار نمونه خلط گرفته می‌شود. در بیشتر مناطق، جابه‌جایی نمونه‌ها به آزمایشگاه نیز توسط مرکز یا پایگاه یا خانه بهداشت انجام می‌شود، یعنی بیمار نیازی ندارد خودش نمونه را به آزمایشگاه ببرد. آزمایش‌ به‌صورت رایگان انجام می‌شود و در صورت تأیید تشخیص، داروهای مورد نیاز نیز در نزدیک‌ترین محل به محل زندگی بیمار در اختیار او قرار می‌گیرد.

کاهش ۱۸ برابری سل در کشور نسبت به ۶۰ سال پیش

ناصحی با اعلام اینکه در چند دهه گذشته کشور ما در کنترل سل دستاوردهای قابل‌توجهی داشته است، خاطرنشان کرد: میزان بروز بیماری نسبت به ۶۰ سال قبل ۱۸ برابر کاهش یافته است و در حال حاضر از نظر شیوع تفاوت چشمگیری میان ایران و کشورهای همسایه مشاهده می‌شود. این دستاوردها حاصل تلاش‌های مداوم در زمینه شناسایی، درمان و پیشگیری از سل بوده است.

وی افزود: با این‌ حال، اکنون وارد مرحله‌ای شده‌ایم که ادامه مسیر دشوارتر شده است. همان‌طور که در کوهنوردی مرحله پایانی صعود و فتح قله سخت‌ترین بخش مسیر است، ما نیز از این به بعد و برای رسیدن به هدف حذف بیماری نیازمند گام‌های دقیق‌تر و فعالیت‌های هدفمندتر هستیم.

افرادی که در خطر ابتلا به سل هستند

رئیس گروه تخصصی مدیریت سل گفت: در این مرحله سیاست ما تمرکز بر جمعیت‌های آسیب‌پذیر و دارای عوامل خطر است؛ افرادی که ممکن است به‌دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن بیش از دیگران در معرض ابتلا به سل باشند، به همین دلیل بیماریابی فعال (غربالگری سل) در این گروه‌ها انجام می‌شود.

وی توضیح داد: یکی از مهم‌ترین این گروه‌ها، افراد در تماس نزدیک با بیماران مبتلا به سل ریوی (به‌ویژه افراد خانواده بیماران) هستند. زمانی که بیماری شناسایی می‌شود، تمامی اعضای خانواده و افرادی که در تماس نزدیک با او بوده‌اند، در چند نوبت و در فواصل زمانی مشخص از نظر سل ارزیابی می‌شوند. اگر میان آنها مورد جدیدی از بیماری تشخیص داده شود، درمان سل بلافاصله آغاز می‌شود و اگر بیماری سل در آنها رد شود اما عفونت سلی وجود داشته باشد، طبق دستورالعمل کشوری، درمان پیشگیری تجویز می‌شود زیرا فرد دارای عفونت سلی فردی کاملا سالم است که خطر سرایت نیز برای دیگران ندارد.

ناصحی با بیان این‌که بر اساس آمار در سال گذشته حدود ۲۵ درصد از بیماران شناسایی‌شده در کشور اتباع خارجی بوده‌اند، گفت: اتباع خارجی نیز از نظر درمان سل خدماتی کاملا مشابه با شهروندان ایرانی دریافت می‌کنند؛ از جمله تشخیص رایگان، درمان رایگان و پیگیری بیماری. ارائه رایگان این خدمات صرفا با هدف بشردوستانه انجام نمی‌شود، بلکه اصلی‌ترین علت آن پیشگیری از انتشار بیماری در جامعه است.

ابتلای ۶ هزار ایرانی به یک بیماری خطرناک ریوی/ ۸ استان در صدر شیوع بیماری