به گزارش خبر ساز به نقل از وانا، هرچند این سخن به‌صورت فرضی بیان شد، اما برای تحلیلگران منطقه‌ای معنایی فراتر از یک «یادآوری تاریخی» دارد. شمخانی یک سیاستمدار معمولی نیست؛ او از بنیان‌گذاران ساختار دفاعی جمهوری اسلامی و از چهره‌های نزدیک به حلقه‌های اصلی قدرت است. گزارش‌هایی وجود دارد که او در جریان حملات اخیر اسرائیل به ایران، از اهداف ترور بوده است. بنابراین هر واژه‌ای که از زبان او بیرون می‌آید، وزن و پیام راهبردی دارد.

سخن در سایه ابهام هسته‌ای

اظهارنظر شمخانی در زمانی بیان می‌شود که ایران، پس از حملات اسرائیل به خاک خود، کاهش همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و فعال شدن «مکانیسم ماشه» توسط سه کشور اروپایی، در وضعیتی از «ابهام هسته‌ای» قرار گرفته است.

این ابهام – نه تأیید و نه انکار مسیر تسلیحاتی – خود در تهران به‌عنوان بخشی از دکترین بازدارندگی تلقی می‌شود.

تحلیلگران امنیتی می‌گویند هدف از این سخن، احیای ترس محاسبه‌شده در ذهن دشمنان است؛ پیامی برای اسرائیل و غرب مبنی بر این‌که «دوران شفافیت داوطلبانه هسته‌ای به سر آمده است.»

یادآوری گذشته‌ای ناتمام

شمخانی، که در دهه ۱۹۹۰ وزیر دفاع ایران بود، در این گفت‌وگو به دوره‌ای اشاره کرد که عبدالقدیر خان ـ پدر برنامه هسته‌ای پاکستان ـ گفته بود تهران در آن زمان به‌دنبال دریافت فناوری بمب از اسلام‌آباد بود!

این یادآوری، افشاگری تازه‌ای نیست؛ بلکه اشاره‌ای است به مسیر ناتمام ایران: برنامه‌ای که به‌دلیل ملاحظات سیاسی و فتوای دینی متوقف شد، اما توان فنی آن حفظ گردید. با زنده کردن این خاطره، شمخانی به‌طور ضمنی می‌گوید: «ایران می‌توانست و شاید هنوز هم بتواند.»

از گفت‌وگو تا بازدارندگی مطلق

در جنگ دوازده‌روزه اخیر میان ایران و اسرائیل، تهران از سطح واکنش‌های نمادین فراتر رفت و وارد مرحله‌ی بازدارندگی عملیاتی شد.

موشک‌هایی که بر فراز حیفا و بات یام فرود آمدند، همان چیزی بودند که شمخانی از آن سخن می‌گوید: تأکید بر بازدارندگی کامل، حتی اگر مستلزم عبور از خطوط قرمز پیشین باشد. او یادآوری کرد که در دوران وزارتش، فضای سیاسی ایران تحت تأثیر گفتمان «گفت‌وگوی تمدن‌ها» بود، اما افزود: «اگر امروز در همان موقعیت بودم، مسیر متفاوتی را انتخاب می‌کردم.»

این جمله، انتقادی تلویحی از خوش‌بینی آن دوران است. از نگاه شمخانی، تحولات منطقه‌ای و شکست سازوکارهای امنیت جمعی نشان داده‌اند که بقای کشور با قدرت تضمین می‌شود، نه با گفت‌وگو.

پیام دووجهی به اسرائیل و غرب

به باور تحلیلگران ایرانی، جمله‌ فرضی شمخانی ـ «اگر به گذشته بازمی‌گشتم، بمب می‌ساختم» ـ نوعی بازدارندگی معکوس است؛ یعنی هشداری به اسرائیل مبنی بر این‌که در فضای پس از برجام، هر حمله‌ای می‌تواند بهانه‌ای مشروع برای حرکت ایران به سمت سلاح هسته‌ای ایجاد کند.

در ظاهر، سخنان او ممکن است تهدیدی نظامی به نظر برسد، اما در عمق، نشانه‌ی بازنگری در تفکر امنیتی ایران است: حرکت از دفاع واکنشی به سمت بازدارندگی نامتقارن؛ مفهومی که برخی تحلیلگران خارجی آن را «بازدارندگی پنهان ایران» می‌نامند؛ بازدارندگی نه با سلاح‌های مستقر، بلکه با توانایی ساخت آن‌ها در صورت نیاز.

فتوای هسته‌ای و پرسش از تداوم آن

در چارچوب همین منطق، سخنان شمخانی لزوماً دعوت به ساخت بمب نیست، بلکه نشانه‌ ورود به مرحله‌ای تازه از منطق بقا در شرایط تهدید دائمی است.

موضوع سلاح هسته‌ای در ایران همواره با فتوای رهبر معظم انقلاب گره خورده است؛ فتوایی که استفاده و تولید این سلاح‌ها را حرام اعلام می‌کند.

اما شمخانی، با اشاره غیرمستقیم به گذشته، این پرسش را زنده می‌کند که آیا این فتوای بازدارنده می‌تواند با شرایط جدید تطبیق یا بازتفسیر شود.

ابهام؛ سلاح مؤثرتر از سلاح واقعی

در نهایت، پرسش اصلی این است: آیا این چرخش گفتاری نشانه‌ تغییری واقعی در رفتار ایران است، یا بازی حساب‌شده‌ای با ابهام برای مهار تهدید اسرائیل و ارسال پیام هشدار به غرب؟

به نظر می‌رسد این همان ابهامی است که خود به ابزار بازدارندگی تبدیل شده است؛ سلاحی نرم اما مؤثر، که می‌تواند بدون شکستن قواعد رسمی، پیام روشنی از قدرت و آمادگی به دشمنان بدهد.

در مجموع، سخنان شمخانی را نه باید به‌عنوان دعوت به ساخت بمب، بلکه باید به‌عنوان بیانیه‌ای از تحول در منطق امنیت ملی ایران درک کرد: تحولی از امید به دیپلماسی، به سوی دکترین بقا از مسیر بازدارندگی؛ حتی اگر این بازدارندگی بر پایه‌ی «احتمال» ساخت سلاح باشد، نه خود سلاح.

گفتنی است؛ ترجمه گزارش‌ رسانه‌های بین المللی به معنای تأیید محتوای آن از سوی تحریریه خبر ساز نیست.

چرا شمخانی از ساخت بمب اتمی سخن گفت؟ | پیام دووجهی به اسرائیل و غرب | ابهام؛ سلاح مؤثرتر از سلاح واقعی