برنامه پزشکیان برای بعد از فعال سازی مکانیسم ماشه و عدم حل مسئله تحریم‌ها چیست؟/ بررسی موقعیت رئیس‌جمهور و حامیان او در شرایط جدید
چند پرسش کلیدی از پزشکیان
یکی از وعده‌ها یا ادعاهای آقای پزشکیان کوشش و اقدام موثر برای حل مسئله تحریم‌ها بود. اکنون بیش از یک سال است که از آمدن این دولت گذشته و نه‌تنها تحریم‌ها حل نشده، بلکه اسنپ‌بک هم اجرایی شد.
پرسش اساسی این است که باید توضیح دهند چرا چنین شده است؟ پاسخ‌ها از چند حالت خارج نیست.
اول؛ طرف مقابل علاقه‌ای به حل این مسئله نداشت. دوم؛ اتفاقات پیش‌بینی نشده و خارج از اراده پیش آمد و مانع از حل مسئله شد.
سوم؛ دولت و مشخصاً وزارت امور خارجه و شورای عالی امنیت ملی کشور هیچ ایده و طرح روشنی برای حل این مسئله نداشتند. یا طرح آنها تکراری و غیرقابل پذیرش از جانب طرف مقابل بود.
چهارم؛ طرح داشتید ولی مجریان در اجرای آن ناتوان بودند، و بالاخره پنجم؛ نتوانستید توافقی درون سیستمی پیرامون حل این موضوع ایجاد کنید.
به نظر می‌رسد که جز این‌ها حالت دیگری قابل تصور نیست. اکنون دو‌پرسش بنیادی پیش روی شماست که پاسخ داده شود. اولین پرسش این است که کدام‌یک از حالات پنجگانه فوق موجب عدم تحقق وعده شما شده است. باید در این موارد توضیح کافی و قانع‌کننده داده شود.
آنچه که ما به‌عنوان ناظر بیرونی می‌دیدیم، این بود که هیچ ایده روشنی که طرف مقابل را در موضع دفاعی و توافقی قرار دهد وجود نداشت. اگر قرار بود که حرف‌های دولت قبلی زده شود که آنان خودشان می‌توانستند مسائل را حل کنند.
ما حتی در ادبیات رسمی هم تغییری ندیدیم. در برخی از مقاطع، سخنان شما به جدی یا طنز، به گونه‌ای بود که گویی کارها فقط دست آقای عراقچی و بیرون از دولت است.
مهمترین مسئله این است که اگر در این مورد ایده‌ای سازنده و موثر نداشتید و یا قادر نبودید که پیرامون آن توافق درون‌ساختاری ایجاد کنید، چگونه انتظار داشتید که بقیه مسائل کشور را حل کنید؟ تحلیل دولت از ماهیت و اهمیت مسئله تحریم‌ها چه بود؟ اساساً شما خودتان موافق یا مخالف این سیاست‌ها بودید؟ اگر موافق بودید که این سیاست‌ها با رویکردهای قبلی شما انطباق لازم را ندارد و اگر مخالف بودید چرا اقدامی برای اصلاح آنها نکردید؟
از اینجا به پرسش دوم می‌پردازیم که شاید مهمتر باشد. حالا که به هر دلیلی این وعده محقق نشده و حتی به عقب هم برگشته است، چه کار خواهید کرد؟ آیا باز هم‌منتظر باید نشست که دیگران تصمیم بگیرند که چه اقدامی در برابر ایران انجام دهند؟ اتفاق اخیر تغییر مهمی است چه تاثیری بر رویکردها و برنامه‌های دولت خواهد گذاشت؟ اصولاً از حالا به بعد منتظر چه تحولاتی هستید؟ آیا مذاکره خواهید کرد؟
آیا منتظر جنگ هستید؟ اگر جنگ شود برنامه شما چیست؟ اگر نشود چکار خواهید کرد؟ مواضع ایجابی دولت و حکومت در امور داخلی و خارجی چیست؟ آیا آینده مطلوبی را متصور می‌بینید؟
پرسش مهم دیگر آیا هیچ‌گاه از سوی گروه‌های کارشناسی و مشاوره‌ای دولت و شعام، پیش و پس از جنگ این پیشنهاد داده نشد که خودمان به‌صورت داوطلبانه و برای مدتی معین تصمیم دیگری اتخاذ کنیم تا امکان یافتن راه‌حلی فراگیر فراهم شود؟
بعید می‌دانیم که این پیشنهاد نشده باشد. در این صورت، دلایل رد آن چه بوده است؟ اکنون که آن گزینه هم تضعیف و بی‌اهمیت شده است. در این زمینه، سخن و پرسش فراوان است به‌موقع طرح خواهد شد. فعلاً همین‌ها پاسخ داده شود، راضی هستیم.
آیا منتظر جنگ هستید؟ اگر جنگ شود برنامه شما چیست؟ اگر نشود چکار خواهید کرد؟ مواضع ایجابی دولت و حکومت در امور داخلی و خارجی چیست؟ آیا آینده مطلوبی را متصور می‌بینید؟
پزشکیان پس از اسنپ‌بک/بررسی موقعیت رئیس‌جمهور و حامیان او در شرایط جدید
سرانجام آن کورسوی امید هم از بین رفت، قعطنامه پیشنهادی روسیه و چین برای تمدید اسنپ‌بک رای نیاورد؛ مکانیسم ماشه فعال شد و تحریم‌هایی که زاده دوران ۸ سال ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد هستند، برخواهند گشت.
سرانجام آن کورسوی امید هم از بین رفت، قعطنامه پیشنهادی روسیه و چین برای تمدید اسنپ‌بک رای نیاورد؛ مکانیسم ماشه فعال شد و تحریم‌هایی که زاده دوران 8 سال ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد هستند، برخواهند گشت. اینکه تحریم‌ها چه خواهند بود و چه تاثیری بر وضعیت مردم ایران می‌گذارد بحثی مجزا و تخصصی است اما نکته مهم دیگر این است که بازگشت تحریم‌ها، در سیاست داخلی چالشی بزرگ برای مسعود پزشکیان است.
او که با وعده تنش‌زدایی به ریاست‌جمهوری رسیده بود، حالا در وضعیتی قرار گرفته که نه‌تنها تنش‌زدایی صورت نگرفته، بلکه کار گره‌های دیگری هم خورده است تا پازل مشکلات پزشکیان تکمیل شود. با فعال شدن مکانیسم ماشه، قلم‌های تحلیل‌گران هم فعالیت خود را در این محور قرار دادند و نکته‌هایی را نوشته‌اند که سمت‌وسوی آنها به ایران پس از بازگشت تحریم‌هاست که در این زمینه، احمد زیدآبادی و محمد فاضلی پیش‌رو شده و با نوشتن یادداشت‌هایی، سوالاتی را مطرح کرده که شاید جا داشته باشد رئیس‌جمهور در خلوت خود به آنها جواب دهد.
پزشکیان در نقش جلیلی
احمد زیدآبادی در یادداشتی کوتاه که در کانال تلگرامی‌اش منتشر کرد، آورد: «نمی‌خواهم او را [پزشکیان] مقصر این وضعیت جلوه دهم، چون اغلب مؤلفه‌های دخیل در این ماجرا در کنترل او نبوده است. با این حال، او لازم است صریح و صادقانه به مردم توضیح دهد که الان دقیقاً برنامه‌اش چیست و چه می‌خواهد بکند؟» و در پایان اینگونه می‌نویسد: «آقای پزشکیان در این روزها نیازمند خلوتی طولانی برای تأملی ژرف درباره ناگزیری به ایفای نقش رقیب انتخاباتی خود است! در واقع او به قصد نجات ما از برنامه سعید جلیلی پا به مرحله دوم انتخابات ریاست‌جمهوری گذاشت و اقشاری از مردم نیز به همین دلیل به او رأی دادند. حالا او ناگزیر است نقش آقای جلیلی را بازی کند! شاید خودش به دلیل مشغله‌های اجرایی بی‌امان متوجه این موضوع نباشد، اما قدری تأمل، تصویر کلی را برایش شفاف می‌کند.»
پسا ماشه
در نمونه دیگر، محمد فاضلی یادداشتی درباره ایران پساماشه نوشت و در کانال تلگرامی‌اش منتشر کرد که در ابتدای آن آمده بود: «سطح بحث و تحلیل در داخل ظاهراً در حد ناسزا گفتن به جلیلی/ظریف؛ دعوا بر سر خوب یا بد بودن برجام؛ ظالم بودن یا نبودن غرب؛ و چیزهایی در همین حد است.» اما او با پرسش: «فراتر از این چه؟» 7 سوال را مطرح می‌کند که باید ابتدا سیستم به آن پاسخ دهد.
او می‌پرسد: «1- برنامه همکاری اقتصادی راهبردی با چین و مؤثر بر سرنوشت امنیت‌توسعه کشور چیست؟ 2- تکلیف سیاست صنعتی چه می‌شود؟ برای تاب‌آوری بنگاه‌ها و حفظ حداقلی از رشد اقتصادی و ممانعت از بیکاری گسترده چه می‌کنید؟ 3- برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و به شدت تحت فشار تورم، بیکاری و تکانه‌های روانی ناشی از فضای تحریمی چه می‌کنید؟ 4- برای رابطه تنش‌آمیز مجلس و دولت، و رانت‌جویی‌های سیاسی و اقتصادی موجود در این رابطه، که در نهایت به ناکارآمدی، بی‌عملی و نارضایتی عمومی می‌انجامد، چه می‌کنید؟ 5- برای کاستن از موانعی که بوروکراسی در مسیر فعالیت بخش خصوصی ایجاد می‌کند، و برای کاستن از هزینه‌های مبادلاتی سنگینی که فعالیت اقتصادی مولد را زمین‌گیر کرده‌اند، چه می‌کنید؟ 6- برای از میان بردن عوامل تحریک‌کننده نارضایتی اجتماعی و متغیرهایی که به همبستگی اجتماعی ضربه می‌زنند، چه برنامه‌ای دارید؟ 7- برای سخن گفتن در دنیای پساماشه، در دنیایی که دیگر برجام نیست، از چه زبانی استفاده می‌کنید؟»
عصر جدید
هرچند که شاید در نگاه ساده اینطور به نظر می‌رسد که اسنپ‌بک بازگشت تحریم‌های دوره احمدی‌نژاد است اما نکته اساسی این است که جهان در سال 2025 تفاوت‌هایی آشکار با جهان آن زمان را دارد و زبانی که در جهان حکم‌فرماست زبان دیگری است. نمونه‌های زیادی را می‌توان مثال زد که حاکی از تحول در جهان است. به همین نمونه آمریکا توجه کنیم؛ آن موقع باراک اوباما در کاخ سفید بود و امروز دونالد ترامپی روی صندلی او نشسته است که هیچ رفتار و عمل او قابل پیش‌بینی نیست.
در چنین وضعیتی، شاید لازم باشد که به قول احمد زیدآبادی، پزشکیان کمی تأمل کند و حداقل برای خودش توضیح دهد که چه خواهد کرد؟ در شرایط امروز جهان آیا نیاز است که کشتیبان را سیاستی دگر آید یا اینکه با همان دست فرمان گذشته می‌توان پیش رفت و تاخت و مردم را دعوت به مقاومت کرد. پرسش از خود برای عصر جدید از سوی رئیس‌جمهور پیش‌شرط است و البته که گام بزرگ‌تر این است که اگر پرسش از خود در کار بود و خود رئیس‌جمهور هم به سیاستی دگر اعتقاد پیدا کرد، نوبت به اقناع بالانشین‌ها خواهد رسید.
برنامه پزشکیان برای بعد از فعال سازی مکانیسم ماشه و عدم حل مسئله تحریم‌ها چیست؟/ بررسی موقعیت رئیس‌جمهور و حامیان او در شرایط جدید
نظر شما