درباره تونی بلر که در طرح جدید تـرامپ به عنوان رئیس دولت انتقالی غزه معرفی شده است/ جدالی بر سر اینکه چه کسی قرار است برهوت ویران غزه را اداره کند، به راه افتاده است
در هفته گذشته در شرایطی که قدرت‌های غربی برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین در سازمان ملل به صف شدند، در پشت صحنه جدالی بر سر این موضوع به راه بود که چه کسی باید کنترل غزه را به‌دست بگیرد. از آغاز جنگ غزه در اکتبر 2023، بیش از ده‌ها کشور و اندیشکده‌های دولتی طرح‌های خود را برای «روز بعد» غزه ارائه داده‌اند؛ از اعلامیه هفت‌صفحه‌ای نیویورک که در ژوئیه گذشته در سازمان ملل از سوی امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و فیصل آل‌سعود، وزیر خارجه عربستان سعودی ارائه شد، گرفته تا «کاغذ سبز» 200 صفحه‌ای که در ژانویه گذشته از سوی حماس، شبه‌نظامیان اسلام‌گرایی که کنترل این باریکه را در دست دارند.
دولت‌های بریتانیا، دانمارک، مصر، اسرائیل، فلسطین و آمریکا هم تماماً مثل یک اندیشکده دولتی در امارات متحده عربی و بازرگانانی در پایتخت کشورهای منطقه‌ای و غربی پیش‌نویس سندهایی را ارائه کرده‌اند. اما کسی فکرش را نمی‌کرد که فردی که تمایل داشته باشد ریاست حکومت انتقالی پس از پایان جنگ غزه را برعهده بگیرد؛ تونی بلر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا باشد. چند هفته پیش از آغاز جنگ در غزه، بلر چندین بار به اورشلیم سفر کرد و بنیادی که در لندن ریاستش را برعهده دارد، طرحی را به عنوان دستورالعمل پساجنگ تهیه کرد.
به‌گزارش مجله اکونومیست به‌گفته چندین منبعی که در این طرح مشارکت دارند، بلر می‌تواند رئیس بدنه‌ای موسوم به «تشکیلات انتقالی بین‌المللی برای غزه» یا به‌طور کوتاه «گیتا» شود. این طرح به‌دنبال حکمی از سوی سازمان ملل برای «مرجع عالی سیاسی و قانونی» به مدت پنج سال است. در صورت تایید، بلر به مدت 25 سال دبیرخانه‌ای حدوداً 25 نفره و رئیس هیئتی هفت‌نفره برای نظارت بر بدنه اجرایی خواهد بود که این باریکه را اداره می‌کند. هزینه آن را هم کشورهای حاشیه خلیج فارس پرداخت خواهند کرد. یکی از منابع آشنا با بلر می‌گوید: «او حاضر است وقت خود را فدا کند. او با تمام وجود می‌خواهد جنگ پایان یابد.»
طرح بلر، 72 ساله، حامیان قدرتمندی دارد؛ از رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس گرفته تا جرد کوشنر، داماد رئیس‌جمهور آمریکا. کوشنر معمار توافقنامه آبراهام در دور اول ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ بود که به عادی‌سازی روابط دیپلماتیک بین اسرائیل و چندین کشور عربی از جمله امارات متحده عربی، بحرین و مراکش می‌پرداخت.
کوشنر با اینکه رسماً به‌عنوان مشاور ترامپ عمل نمی‌کند اما روابط نزدیک خود را با عربستان سعودی و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس حفظ کرده است و سرمایه‌گذاری بین‌المللی به ارزش میلیاردها دلار را برای این کشورها انجام می‌دهد. علاوه بر آن تصور می‌شود که کوشنر در هموار کردن سفر ترامپ در ماه مه 2025 به عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی که طبق گزارش‌ها دو هزار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری را به‌همراه داشته، نقش داشته است.
شاید مهم‌ترین نکته این طرح نسبت به طرح‌های دیگر این است که به‌نظر می‌رسد تاییدیه دونالد ترامپ را دارد. تونی بلر، جرد کوشنر و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه، در 27 آگوست در نشستی با رئیس‌جمهور آمریکا درباره این پرونده صحبت کردند. (ران درمر، معتمد نخست‌وزیر اسرائیل و وزیر امور استراتژیک نیز تلفنی در این نشست شرکت کردند.) روزنامه تلگراف پیشتر هم گزارش داده بود که بلر با ویتکاف در ارتباط بوده و به‌گفته منابع آگاه، بلر در چند ماه گذشته جلساتی را در اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس برگزار کرده است.
ترامپ به‌وضوح اعلام کرده از جنگ غزه حالش به هم می‌خورد و به‌دنبال یک راه‌حل فوری برای آن است. رئیس‌جمهور آمریکا روز پنج‌شنبه گفت که به اسرائیل اجازه نمی‌دهد کرانه باختری را «الحاق» کند. او گفت: «دیگر بسه. همین حالا باید تمام شود.» به گزارش نیویورک‌تایمز، ند لازاروس، دانشیار امور بین‌المللی در دانشکده الیوت دانشگاه جورج واشنگتن، اظهارات ترامپ در مورد کرانه باختری، محل سکونت حدوداً سه میلیون فلسطینی، واکنشی قابل‌توجه به راست افراطی در اسرائیل بود که برای الحاق این سرزمین تلاش کرده است. لازاروس می‌گوید: «بنابراین فکر می‌کنم ما وارد دوره‌ای می‌شویم که نتانیاهو ممکن است جدیت ترامپ را حس کند، زیرا نتانیاهو جای دیگری برای رفتن ندارد. او حمایت بین‌المللی اسرائیل را سوزانده است.»
ترامپ صلح می‌خواهد
شاید باید یکی از دلایل واکنش‌های ترامپ را دلسردی بخشی از پایگاه حامیان ترامپ موسوم به ماگا دانست که دیگر از اقدامات اسرائیل در نوار غزه حمایت نمی‌کنند. مارجری تیلور گرین، سناتور جمهوری‌خواه و از طرفداران کارکشته ماگا می‌گوید در صورتی که جنگ غزه ادامه پیدا کند، آمریکا می‌تواند به عنوان همدست اسرائیل در جنایات جنگی‌اش شناخته شود. تیلور گرین از ترامپ خواست تا بودجه کمک‌های نظامی به اسرائیل را قطع کند و گفت: «اسرائیل، کلیسای کاتولیک در غزه را بمباران کرد و با ادامه جنگ وحشیانه در غزه، کل جمعیت دارد از صفحه روزگار محو می‌شود.»
گفته می‌شود، ترامپ در 23 سپتامبر این ایده را با رهبران ترکیه، پاکستان، اندونزی و 5 کشور عرب دیگر مطرح کرده بود. ترامپ به آنها گفت: «شاید بتوانیم همین حالا (جنگ غزه را) پایان دهیم».
به‌گزارش تلگراف، از نظر آمریکایی‌ها، تونی بلر در زمان نخست‌وزیری خود نقش قابل‌توجهی در مذاکرات سال 1998 داشت که به «توافق جمعه نیک»، پیمان صلحی که به درگیری‌ها در ایرلند شمالی پایان داد، منجر شد. از نظر پال نوکی، دبیر امنیت بهداشت جهانی در روزنامه تلگراف، این درگیری شباهت‌هایی با مسئله اسرائیل و فلسطین دارد و برخی از اصول قابل‌توجه آن، که شامل تقسیم قدرت، رضایت عمومی، برابری انسان‌ها و غیرنظامی‌سازی منطقه در طرح بازسازی کشورهای حاشیه خلیج فارس گنجانده شده، باشد.
این طرح برای فلسطینی‌ها گام بیشتر و واضح در دیدگاهی است که ترامپ در ماه فوریه مطرح کرد. در آن زمان، او خروج شهروندان غزه را تشویق کرد و ایده ساخت «ریویرای خاورمیانه» را با هوش مصنوعی به محض خروج آنها ترویج کرد. این ایده شامل مهاجرت اجباری فلسطینی‌های ساکن این منطقه و نقض قوانین بین‌المللی بود. آمریکا و اسرائیل اصرار داشتند که این طرح مهاجرت «داوطلبانه» را ترویج می‌کند.
در ماه مارس، آمریکا و اسرائیل طرح کشورهای عربی برای بازسازی نوار غزه پس از جنگ را که اجازه می‌دهد جمعیت 2میلیون و صدهزار نفری فلسطینی در خانه‌های خود باقی بمانند، رد کردند. تشکیلات خودگردان و حماس از طرح اعراب حمایت کردند که بر اساس آن اداره این باریکه را به کمیته‌ای از کارشناسان مستقل برون‌سپاری می‌کرد و نیروهای حافظان صلح بین‌المللی نیز به این منطقه اعزام می‌شدند.
آیا بلر در سن 72 سالگی می‌تواند طرح خود را به سبک غربی ارائه دهد و ترامپ را که به دنبال جایزه نوبل و سرمایه‌گذاری اعراب است، متقاعد کند که آن را به عنوان طرح خود بپذیرد؟
طبق نظرسنجی‌هایی که تیم بلر در ماه مه منتشر کرد، بیش از یک‌چهارم از جمعیت غزه موافق شکلی از حاکمیت بین‌المللی هستند و در مقابل یک‌سوم از آنها موافق دولت محمود عباس، تشکیلات خودگردان فلسطین یا PA در کرانه باختری. تقریباً هیچ‌کس با کنترل حماس موافق نبود؛ گروهی که از سال 2007 اداره غزه را برعهده داشته است.
تیم بلر این نظرسنجی را با گفت‌وگوهای میدانی در غزه انجام داده‌اند که حمایت از حماس را کمتر از 4درصد و به‌اندازه حمایت از «مقاومت مسلحانه» نشان می‌داد. به‌گفته یکی از کارمندان سابق دولتی که از شهر غزه فرار کرده، برای خیلی‌ها مهم این است که بمباران متوقف شود و غذایی برای خوردن وجود داشته باشد، اما غیر از آن اهمیتی ندارد که چه کسی کنترل این منطقه را برعهده داشته باشد. ناگفته نماند که گردش مالی موسسه تونی بلر 145 میلیون دلار است و بیش از 800 کارمند و دفاتری در ابوظبی، عربستان سعودی و واشنگتن دی‌سی دارد که از سال 2015 در منطقه فعال بوده است.
منابع مطلع می‌گویند الگوی «گیتا» بر اساس دولت‌های بین‌المللی است که در دوران گذار تیمور شرقی و کوزوو نظارت داشته‌اند. این دولت در ابتدا می‌تواند در العریش، مرکز استانی در مصر در نزدیکی مرز جنوبی غزه مستقر شود. به‌محض برقراری ثبات، گیتا به‌همراه نیروهای چندملیتی وارد نوار غزه می‌شود. این منابع اصرار دارند، تحت این طرح، فلسطینی‌ها دیگر برای خروج از غزه مورد تشویق قرار نمی‌گیرند، غزه و کرانه باختری با یکدیگر متحد می‌شوند و کنترل غزه در نهایت در اختیار تشکیلات خودگردان فلسطین قرار می‌گیرد. اما نتانیاهو تاکنون به‌وضوح اعلام کرده که با مشارکت تشکیلات خودگردان مخالف است و آن را فاسد می‌داند.
اما ماندگاری احکام سازمان ملل همیشه طولانی‌تر از برنامه‌ریزی اولیه می‌شوند. در نوامبر 1917، بریتانیا بیانیه بالفور را ارائه داد که به یهودی‌ها داشتن سرزمینی در فلسطین را وعده داده بود، اما در همان روز خیلی سریع غزه را تصرف کرد. بریتانیا از غزه به‌عنوان پایگاه نیروی هوایی و توقفگاهی برای امپریال ایرویز (شرکت هواپیمایی پیش از بریتیش ایرویز) استفاده می‌کرد. این کشور به مدت 30 سال در غزه ماند. حالا برخی از فلسطینی‌ها نگرانند که بریتانیا همین روند را دوباره تکرار کند.
سابقه بلر در منطقه آنقدر خراب است که به‌سختی می‌توان او را محبوب تصور کرد. او به‌عنوان نخست‌وزیر بریتانیا در سال 2003 برای حمله به عراق به آمریکا پیوست. بلر پس از ترک نخست‌وزیری در سال 2007، در طول هشت سالی که به‌عنوان فرستاده گروه چهارنفره شامل آمریکا، اتحادیه اروپا، روسیه و سازمان ملل عمل کرد، وظیفه داشت تا نقشه راهی را برای تشکیل کشور فلسطین اجرایی کند، اما باعث شد اسرائیل چهار بار غزه را بمباران کند و کنترل خود بر سرزمین‌های فلسطینی را تشدید کند.
به‌گزارش اکونومیست، متقاعد کردن محمود عباس کار سختی است. او برای اداره غزه پس از جنگ حمایت کشورهای عربی را دارد و به‌نظر می‌رسد مایل است رقبا را کنار بزند. زمانی که سمیر حلیله، تاجر فلسطینی پیشنهاد داد که باید فرماندار غزه شود، محمود عباس او را زندانی کرد. یکی از مشاوران محمود عباس درباره طرح بلر هشدار می‌دهد که اشغال دیگری در راه است.
میانجی‌گران مصری ادعا می‌کنند که حماس با توجه به دیدگاه سیاسی خود می‌تواند سلاح‌های خود را تحویل دهد و اجازه دهد یک دولت تکنوکرات فلسطینی اداره این باریکه را به‌دست بگیرد. اما اگر اعضای این گروه از کار در خدمات آموزشی و بهداشتی منع شوند، همانطور که منابع اکونومیست می‌گویند، این گروه ممکن است از این اقدام امتناع کند.
سپس می‌رسیم به اسرائیل؛ اسرائیل که با هزینه هنگفتی وارد غزه شده، وزرای آن می‌خواهند کنترل آن را به‌دست آورند. چشم‌های بتزالل اسموتریچ، وزیر دارایی به «رونق املاک» در غزه دوخته شده است. او استدلال می‌کند دیر یا زود، دل جهانیان برای شهروندان غزه می‌سوزد و به آنها پیشنهاد می‌دهند جای دیگری پناه بگیرند. بلر اغلب با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل تماس می‌گیرد به این امید که او را در مورد دیدگاه خود متقاعد کند. اما مثل راه‌حل دوکشوری، او ممکن است به این نتیجه برسد که گفت‌وگوها درباره آینده غزه فقط برای اسرائیل زمان می‌خرد تا واقعیت‌های جایگزین را در زمان حال ایجاد کند.
در واکنش به حمله حماس به جنوب اسرائیل در هفتم اکتبر 2023 - که منجر به کشته شدن 1200 نفر شد و 251 نفر نیز به گروگان گرفته شدند - اسرائیل کمپین نظامی را به‌راه انداخت که تاکنون به‌گفته وزارت بهداشت تحت کنترل حماس، دست‌کم 65هزار و 502 نفر کشته شده‌اند. یک کمیسیون تحقیق سازمان ملل متحد اعلام کرده که اسرائیل در غزه مرتکب نسل‌کشی شده اما مقامات اسرائیلی‌ها آن را رد می‌کنند.
مهارت بلر در هدایت دوران گذار
به گزارش تلگراف، پیدا کردن راه‌حلی ماندگار برای درگیری اسرائیل و فلسطین به یکی از دل‌مشغولی‌های بزرگ تونی بلر تبدیل شده بود. در خاورمیانه اجماع کمی وجود دارد اما تقریباً بسیاری از اعراب بر سر یک موضوع با یکدیگر موافق‌اند: غزه پس از جنگ می‌تواند به یک دوبی جدید تبدیل شود. رویای تبدیل شدن این منطقه جنگ‌زده به «ریویرای خاورمیانه» فقط یک رویای دست‌نیافتنی ترامپی نیست. اسرائیل مدت‌هاست که می‌گوید غزه باید چنین شود و حالا هم تمام کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس این را می‌گویند.
در طرح 53 میلیارد دلاری (39 میلیارد پوندی) «طرح مصر» که در ماه مارس مورد تایید کشورهای عربی قرار گرفت، غزه در عرض پنج سال بازسازی می‌شود و در آن برج و باروهای بلند و براق، پارک‌ها، بنادر، مناطق تجاری و یک فرودگاه بین‌المللی احداث خواهد شد.
اینکه تونی بلر و دیگران بتوانند دیدگاه بازسازی غزه را به نقشه‌ای عملی تبدیل کنند سوال دیگری است. ایده تبدیل غزه به ریویرای خاورمیانه نیازمند آن بود که شهروندان غزه هنگام بازسازی از آن خارج شوند. برخی از وزرای اسرائیلی که حالا علناً از فرستادن شهروندان غزه به سودان جنوبی صحبت می‌کنند، از این ایده حمایت کردند. به‌گزارش تلگراف این ایده نه‌تنها نگرانی‌های نهادهای بشردوستانه را در پی داشت بلکه نگرانی اتحادیه اروپا و انگلستان را از ورود موج جدیدی از مهاجران به اروپا تشدید کرد. این امر شاید بتواند یکی از دلایلی باشد که کشورهایی مانند فرانسه، بریتانیا، مالتا و کانادا خواستار به‌رسمیت شناختن فلسطین شدند.
تونی بلر و همراهانش برای اینکه بتوانند حماس و اسرائیلی‌ها را راضی کنند که طرح‌شان را بپذیرند باید چندین چالش پیش‌روی خود را از بین ببرند. حماس ممکن است کناره‌گیری از اداره این باریکه را بپذیرد اما از خلع سلاح امتناع کند. در درگیری ایرلند شمالی، ارتش موقت جمهوری‌خواه ایرلند (یک سازمان شبه‌نظامی) موسوم به IRA و دیگر گروه‌های شبه‌نظامی راضی شدند تا سلاح‌هایشان را از رده خارج کنند.
اسرائیل مدت‌هاست که می‌گوید مسلح بودن حماس خط قرمز است و بنیامین نتانیاهو بیشتر عمر حرفه‌ای خود را صرف مقابله با تشکیل یک کشور فلسطینی کرده است و احتمال پذیرش آن همچنان غیرمحتمل به‌نظر می‌رسد مگر آنکه از سوی آمریکا مجبور شود. شاید همین‌جا باشد که بلر بتواند جادوی گردهمایی را به ارمغان بیاورد که دیگران این توانایی را نداشته باشند؛ البته او بالاخره زمانی توانست ایان پیزلی، رهبر حزب اتحادگرای دموکراتیک و جری آدامز، رئیس حزب شین فین را دور یک میز گرد هم آورد.
آیا بلر در سن 72 سالگی می‌تواند طرح خود را به سبک غربی ارائه دهد و ترامپ را که به دنبال جایزه نوبل و سرمایه‌گذاری اعراب است، متقاعد کند که آن را به عنوان طرح خود بپذیرد؟ آیا بلر می‌تواند کاری کند که نتانیاهو متوجه شود که صلح مورد حمایت آمریکا در منطقه به نفع نخست‌وزیر اسرائیل هم هست یا نه؟ امری که شاید باعث شود حکم بازداشت او از سوی دیوان بین‌المللی کیفری رسماً لغو شود؟ اینها همه بعید به‌نظر می‌رسند اما بلر خوش‌بین است و حتی در رده‌های ارشد حزب محافظه‌کار به‌عنوان «استاد» از او یاد می‌شود. اما پال وود، روزنامه‌نگار بریتانیایی و گزارشگر امور جهانی در بی‌بی‌سی در اسپکتیتور می‌نویسد که غزه جایی برای تونی بلر نیست.
وود می‌نویسد برای بسیاری از اعراب او یک جنایتکار جنگی است، شریکی راغب در حمله به عراق که دست‌هایش به خون هزاران عراقی آغشته است. فلسطینی‌ها هم تعدادی از همان افرادی در خاورمیانه هستند که خاطرات صدام را به خوبی به یاد دارند؛ قصاب بغداد همیشه از مسئله فلسطین حمایت کرده بود حتی اگر در جهت منافع شخصی‌اش بود. مقامات فلسطینی همچنین فکر می‌کنند گرایش‌های تونی بلر در سال‌هایی که به‌عنوان فرستاده ویژه گروه چهارنفره کار می‌کرد به‌طور فزاینده‌ای به سمت اسرائیل متمایل شده است.
وود معتقد است با وجود تمام این موارد، بلر ممکن است موفق شود. بلر شخصاً تمام بازیگران منطقه‌ای را می‌شناسد؛ او دهه‌هاست که با آنها سر و کار دارد. اگر مقامات فلسطینی او را به‌طور خاص دوست نداشته باشند اما به او احترام می‌گذارند. او به‌عنوان رئیس سازمان گیتا چهره‌ای معتبر خواهد بود. بلر به‌خودی خود علناً درباره این طرح صحبتی نکرده و هنوز جزئیات بیشتری نیز در مورد این طرح وجود دارد که درباره آن نمی‌دانیم.
درباره تونی بلر که در طرح جدید تـرامپ به عنوان رئیس دولت انتقالی غزه معرفی شده است/ جدالی بر سر اینکه چه کسی قرار است برهوت ویران غزه را اداره کند، به راه افتاده است
نظر شما