اساس طرح کالابرگ الکترونیک، رفع دغدغه مردم از افزایش قیمت این کالاها بود که در دیدار دیروز مقام معظم رهبری با اعضای هیأت دولت نیز به آن اشاره شد؛ این در حالی است که طرح کالابرگ به‌مرورزمان با افزایش قیمت کالاهای اساسی همراهی کرده و به‌نوعی فقط محدود به توزیع یارانه بین مشمولان تبدیل شده است.

بازگشت به اصل طرح کالابرگ

اجرای طرح کالابرگ الکترونیک از دوران کرونا مطرح شد؛ اما تأمین زیرساخت موردنیاز این طرح و اجرای ساختاریافته آن به پاییز ۱۴۰۱ برمی‌گردد. در آذرماه ۱۴۰۱، اجرای آزمایشی طرح کالابرگ در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفت و استان‌های هرمزگان، قزوین، گیلان و مرکزی به‌تدریج به این طرح پیوستند.

پیش از آن، مجلس شورای اسلامی برای موافقت با پیشنهاد دولت مبنی بر حذف ارز ترجیحی در قانون بودجه ۱۴۰۱ شرط گذاشته بود که با اجرای طرح کالابرگ الکترونیک، اثرات تورمی ناشی از این اقدام ارزی بر معیشت خانوارهای کم‌درآمد، جبران شود.

در مرحله نخست طرح کالابرگ که اجرای آن از اسفند ۱۴۰۱ در کل کشور آغاز شد، مشمولان کالابرگ فقط از این مزیت بهره‌مند بودند که یک‌ماه قبل از واریز یارانه نقدی به‌حساب سرپرست خانوار، آن را به خرید کالاهای اساسی موجود در سبد کالابرگ اختصاص دهند.

بی‌رغبتی خانوارها به استفاده از این طرح باعث شد در مرحله دوم طرح کالابرگ که از خرداد ۱۴۰۲ اجرایی شد، یارانه تشویقی ۸۰ هزارتومانی به‌شرط تخصیص ۲۰۰ هزار تومان از یارانه نقدی یک فرد به خرید کالابرگ اختصاص می‌یافت اما این طرح نیز نتوانست مردم را با طرح کالابرگ همراه کند.

درنهایت، بهترین شیوه طرح کالابرگ، در قالب طرح فجرانه از دهه فجر ۱۴۰۲ تا عید فطر ۱۴۰۳ در دستور کار قرار گرفت و در این طرح خانوارها فقط با اقدام به خرید اقلام موجود در سبد کالابرگ از یارانه تشویقی ۲۰۰ هزارتومانی بهره‌مند می‌شدند و حتی می‌توانند بدون خرج‌کردن یک ریال از یارانه نقدی خود، این یارانه را در قالب کالا دریافت کنند.

نکته قابل‌توجه این طرح در مصوبه مجلس الزام شده بود که مبنای قیمت کالاهای اساسی در طرح کالابرگ باید همان قیمت زمان تصویب (شهریور ۱۴۰۰) باشد و بر همین اساس، وقتی دولت سیزدهم چندین‌ماه بعد موفق به حذف ارز ترجیحی شد، مبنای خرید مردم در طرح کالابرگ را قیمت‌های اردیبهشت ۱۴۰۱ (قبل از حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی) تعیین کرد و هزینه تورم بر سبد مصرفی که معادل ۸۰ هزار تومان بود را به‌عنوان یارانه تشویقی پرداخت کرد.

در طرح فجرانه، گرچه قیمت مبنای اردیبهشت ۱۴۰۱ تغییر کرد اما رقم اعتبار تشویقی سه برابر شد و به ۲۰۰ هزار تومان رسید؛ اما در ادامه، اجرای طرح کالابرگ در دولت جدید بدون اینکه اصل ثبات قیمت کالاها در طرح کالابرگ مدنظر دولت باشد، با همان یارانه تشویقی قبلی در دستور کار قرار گرفت.

ناکامی کالابرگ جدید در ترمیم قدرت خرید

در ابتدای طرح کالابرگ الکترونیک، دولت در سال ۱۴۰۱ متعهد شد ۱۰ قلم کالای اساسی تنظیم بازاری (بعداً با اضافه‌شدن گوشت قرمز تعداد اقلام به ۱۱ قلم افزایش یافت) را براساس قیمت‌های شهریور ۱۴۰۰ برای خانوارهای یارانه‌بگیر تأمین کند و مابقی قیمت کالا را حتی اگر افزایش پیدا کند، متقبل شود. در مرحله اول کالابرگ، (بهمن ۱۴۰۱)، قیمت یک کیلو تخم‌مرغ ۴۷ هزار و ۲۰۰ تومان بود درحالی‌که خانوار باید قیمت مبنای شهریور ۱۴۰۰ یعنی ۱۵ هزار تومان را می‌پرداخت و مابقی را باید دولت متقبل می‌شد.

در مرحله دوم طرح کالابرگ، قیمت مبنا به اردیبهشت ۱۴۰۱ تغییر کرد و مابه‌التفاوت ۸۰ هزارتومانی برای جبران اثرات تورمی مدنظر قرار گرفت. در طرح فجرانه نیز گرچه قیمت مبنا کمرنگ شد اما افزایش حدود ۳ برابری یارانه تشویقی توانست قدرت خرید خانوارها را حفظ کند و استقبال ۹۰ درصدی مشمولان از طرح کالابرگ توانست این موفقیت را اثبات کند.

در ادامه اما، مرحله جدید طرح کالابرگ در حالی در ماه‌های اخیر اجرا شده که با وجود تورم قابل‌توجه گروه غذایی، نه یارانه تشویقی تغییر کرده و نه مبنایی برای قیمت کالاهای اساسی تعیین شده است. با این شیوه، فقط مشمولان طرح کالابرگ می‌توانند با استفاده از کالابرگ از یارانه بیشتری برخوردار شوند و لزوماً قادر به تأمین نیاز خود به کالای اساسی نخواهند بود.