در بخش هایی از گزارش آژانس که خبرگزاری فارس نیز به آن اشاره کرده، آمده است که اسناد مورد بحث به وین منتقل شده اند و این اقدام از سوی ایران خلاف رویه های مورد انتظار تلقی شده است.

آژانس در گزارش خود رفتار ایران را «ناموجه» توصیف کرده و نوشته است که بازگرداندن آن اسناد به وین توسط بازرسان باعث شده تهران نسبت به ادامه حضور این افراد در مجموعه بازرسان تردید کند و در نهایت انتصاب آنان را لغو کند.

گزارش اشاره می کند که محل نگهداری و گردش اسناد مرتبط با فعالیت های نظارتی آژانس در ایران، از جمله در سایت فردو، دارای ضوابط مشخصی است و اسنادی که باید داخل فضای کاری آژانس بمانند، بنابر پروتکل های جاری نباید به مقر آژانس در وین منتقل شوند. بنا بر متن گزارش، نقض این رویه از سوی بازرسان به تشدید نگرانی های ایران منجر شده و تهران تصمیم گرفته است که انتصاب آن دو بازرس را منتقی کند.

فردو یکی از تاسیسات تحت نظارت آژانس در ایران است که در سال های گذشته نیز موضوع تبادل اطلاعات و نظارت بین آژانس و مقامات ایرانی بوده است. آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان نهاد مسئول راستی آزمایی موارد مرتبط با برنامه هسته ای کشورها، دارای تشکیلات اداری در وین است و بازرسان این نهاد طبق رویه های مشخصی به مراکز مورد نظر سفر می کنند و گزارش های خود را تنظیم می کنند. طبق آنچه در گزارش جدید آمده، اختلاف بر سر نحوه نگهداری و انتقال اسناد به یکی از دلایل اصلی اختلاف اخیر مبدل شده است.

تا کنون گزارش رسمی یا بیانیه ای از سوی مقامات رسمی جمهوری اسلامی ایران که به صراحت علت و چگونگی لغو انتصاب دو بازرس را توضیح دهد منتشر نشده است. از سوی دیگر، آژانس در گزارش خود صرفا به ثبت این رخداد و توصیف کوتاهی از علت پرداخته و از آن با عنوان ناموجه یاد کرده است. خبرگزاری فارس نیز در بازتاب این گزارش به نقل از آژانس نوشته که ماجرا بعد از آن رخ داده که بازرسان اسناد را به وین بازگردانده اند.

این رخداد می تواند در چارچوب گسترده تری از روابط میان تهران و آژانس بررسی شود؛ چرا که شفافیت در گردش اسناد و احترام به روال های حفاظتی و کاری، از مولفه های کلیدی همکاری بین المللی در حوزه هسته ای است. با این حال، هرگونه تفسیر فراتر از متن گزارش باید با احتیاط انجام شود و به منابع رسمی ارجاع داده شود. آژانس و نهادهای بین المللی مرتبط موظفند درباره وضعیت بازرسان و رعایت رویه ها شفاف توضیح دهند و ایران نیز به عنوان میزبان می تواند درباره الزامات حفاظتی و دسترسی توضیح ارائه کند.

گزارش اخیر آژانس همچنین این پرسش را مطرح می کند که روند تعاملات اداری و حفاظتی میان بازرسان و میزبان چگونه باید تنظیم شود تا از بروز چنین اختلافاتی جلوگیری شود. در سال های گذشته موارد متعددی درباره نحوه نظارت، دسترسی و نگهداری اسناد و نمونه ها میان آژانس و برخی کشورها مطرح شده است و هر طرف بر اساس ملاحظات امنیتی و حقوقی خود عمل کرده است. اکنون نیز لازم است، در چارچوب گفتگوهای فنی و دیپلماتیک، راهکارهایی برای جلوگیری از تکرار چنین مواردی ارائه شود.

آژانس بین المللی انرژی اتمی و مقامات ایرانی در هفته های آتی می توانند با انتشار بیانیه های تکمیلی یا برگزاری نشست های فنی، ابهامات گزارش را رفع و سازکارهای عملی برای مدیریت اسناد و اطلاعات حساس را تعیین کنند. تا زمان ارائه اطلاعات تکمیلی از سوی منابع رسمی، آنچه در گزارش ذکر شده مبنای اطلاع رسانی است و باید از هر گونه قضاوت و نتیجه گیری خارج از متن خودداری شود.

خبرگزاری فارس گزارش داده که آژانس این موضوع را در گزارش جدید خود ثبت کرده است؛ اما متن کامل گزارش و جزئیات عملیات بازرسین و اسناد منتقل شده باید از سوی آژانس یا مقامات ذیربط به صورت رسمی منتشر شود تا افکار عمومی و نهادهای ذیربط تصویر روشن تری از رخداد پیدا کنند.