در حالی‌که برخی کشورها هنوز با قطعی‌های مکرر برق دست به گریبان هستند، چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده برق جهان توانسته با ثبت رکوردی تازه، بحران قطعی برق را پشت سر بگذارد. روزنامه بریتانیایی فایننشال تایمز چندی پیش چین را «اولین پادشاهی برق بشریت» نامید. پشت پرده این «معجزه شرقی» در حوزه انرژی، منطق‌هایی عمیق نهفته است که جهان باید به آن توجه کند.

آمار جدید اداره ملی انرژی چین نشان می‌دهد که مصرف برق این کشور طی ماه ژوئیه ۲۰۲۵ به ۱۰۲۲۶ میلیارد کیلووات ساعت رسیده و با افزایشی ۸.۶ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد کرده است.

این رقم به آن معناست که مصرف برق چین تنها در یک ماه (ژوئیه)، ۲.۹ برابر کل مصرف برق سالانه ایران (حدود ۳۵۰ میلیارد کیلووات‌ساعت در ۲۰۲۴)، معادل ۲۳ درصد مصرف سالانه ایالات متحده (۴.۳ تریلیون کیلووات‌ساعت در ۲۰۲۴) و حتی بیش از نصف مصرف سالانه هند (حدود ۲ تریلیون کیلووات‌ساعت در ۲۰۲۴) بوده است.

مصرف برق معمولاً «فشارسنج فعالیت اقتصادی» محسوب می‌شود. رکورد مصرف برق چین در ماه ژوئیه نه‌تنها به دلیل هوای گرم بود، بلکه نشان‌دهنده پویایی اقتصادی چین است: اعتماد بازرگانان خارجی به اقتصاد چین رو به افزایش است، صندوق بین‌المللی پول (IMF) نرخ رشد اقتصادی چین در سال جاری میلادی را ۰.۸ درصد افزایش داده، بازار بورس چین اخیراً رکورد شکنی کرده و شاخص‌های کلی بازار سرمایه به بالاترین سطح در ۱۰ سال گذشته رسیده‌اند... این رکورد مصرف برق همچنین بازتابی از آزمونی بزرگ است که سیستم انرژی و شبکه تأمین برق چین با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند. در مواجهه با بار سنگین ناشی از گرمای هوا، چین با بهره‌گیری هم‌زمان از چند منبع انرژی توانسته ثبات عرضه برق را تضمین کند.

چین هم‌اکنون بزرگترین شبکه تولید برق جهان را در اختیار دارد. در سال ۲۰۲۴ تولید برق این کشور از ۱۰ تریلیون کیلووات‌ساعت فراتر رفت که حدود ۳۰ درصد کل تولید برق جهان است؛ این میزان ۲.۵ برابر ایالات متحده و نزدیک به ۵ برابر هند است. با وجود بزرگ‌ترین سیستم تولید و مصرف برق جهان، چین با نابرابری‌های منطقه‌ای در توزیع برق مواجه است و نیاز به هماهنگی ملی دارد. در صورت عدم توسعه شبکه‌های برق، هر لحظه ممکن است به قطعی برق دچار شود. اما در سال‌های اخیر، چین با وجود مقابله با بار برقی بالا، همواره ثبات را حفظ کرده است. دلیل این موضوع، دستاوردهای پیشرفته در فناوری خطوط لوله برق فشار قوی (UHV) است. چین با ابداع فناوری ±1100 کیلوولت خطوط لوله برق فشار قوی، توانسته برق تولید شده از منابع پاک در مناطق دورافتاده غرب را به مراکز صنعتی شرق کشور منتقل کند. این فناوری به‌گونه‌ای است که برق بادی شین‌جیانگ را ظرف ۲۰ میلی‌ثانیه به کارخانجات گوانگ‌دونگ و برق خورشیدی چینگ‌های را به مناطق صنعتی دلتای یانگ‌تسه منتقل می‌کند.

علاوه بر این، رکوردشکنی مصرف برق چین بر پایه تغییرات ساختاری در انرژی پاک صورت گرفته است. در سال ۲۰۲۱، چین نیز با قطعی برق در برخی مناطق مواجه بود. در آن زمان، ساختار برق چین بیش از حد وابسته به زغال‌سنگ بود و افزایش قیمت زغال‌سنگ بر تأمین برق تأثیر زیادی داشت. پس از چهار سال تلاش، ساختار برق چین به‌شدت تغییر کرده است. در ماه ژوئیه ۲۰۲۵، سهم برق‌های پاک مانند باد، خورشید و زیست‌توده به نزدیک ۲۵ درصد کل برق افزایش یافته است. یکی از کارشناسان آمریکایی حوزه اقلیم اخیراً تثبیت روند انتشار کربن چین را «دارای اهمیت جهانی» توصیف کرده و گفت: «این نشان می‌دهد که یک کشور می‌تواند در حالی که رشد اقتصادی خود را حفظ می‌کند، انتشار کربن را نیز کاهش دهد.»

اکنون ایران نیز با مشکلات قطعی برق مواجه است که عوامل مختلفی دارد. عوامل متعددی در بحران کنونی برق ایران نقش دارند: افزایش شدید مصرف به‌دلیل گرما، قیمت پایین برق که به هدررفت منجر می‌شود، عدم توازن در ساختار انرژی و فرسودگی زیرساخت‌ها. علاوه بر این، تحریم‌های بین‌المللی باعث تاخیر در واردات تجهیزات کلیدی شده است. با این حال، فرصت‌هایی نیز وجود دارد. ایران ظرفیتی بالای در تولید برق خورشیدی (بیش از ۳۰۰ گیگاوات) در کویر جنوبی و برق بادی در مناطق ساحلی دریای خزر در اختیار دارد . با حل مشکلات فوق، ساختار و تأمین برق ایران می‌تواند طی ۵ سال آینده به روشنی بهبود یابد.

تجربه چین نشان می‌دهد که یک اقتصاد عظیم می‌تواند همزمان با حفظ رشد، گذار سبز انرژی را نیز پیش ببرد. این مدل برای کشورهای دیگر که در تلاش برای گذار به انرژی پاک هستند، الگویی واقع‌گرایانه فراهم می‌کند. در شرایطی که جهان امروز با دو چالش همزمان کمبود انرژی و بحران اقلیمی مواجه است، بهینه‌سازی و پاک‌سازی ساختار مصرف برق چین، به تقویت اطمینان در حکمرانی جهانی اقلیم و امنیت انرژی کمک می‌کند.

نویسنده: لوئو لایی آن تحلیلگر سیاسی و روزنامه نگار چین