در چند سال اخیر، 6‌ماهه نخست هر سال بدل به نقاطی حیاتی برای تلویزیون و نمایش خانگی شده. همزمانی نوروز، ماه رمضان و جدای از این‌ها تعطیلات تابستانی، بازه فروردین تا شهریور ماه را بدل به پیک زمانی توجه مخاطب به تولیدکنندگان آثار نمایشی کرده و عملاً عیار اصلی قدرت تولیدکنندگان سرگرمی در همین بازه به دست می‌آید و اصطلاحاً معلوم می‌شود‌ کت اثرگذاری و قدرت سرگرمی دست کیست.

در 5 ماه اخیر 33 سریال ایرانی توسط تلویزیون و شبکه‌های نمایش خانگی تولید شده که سهم تلویزیون 52 درصد آثار بوده و سهم نمایش خانگی 48 درصد. تلویزیون از 16 شبکه اصلی خود 17 سریال پخش می‌کند که این سریال‌ها مربوط به 5 کانال؛ یک، دو، سه و نسیم و افق هستند. در این میان شبکه 3 با 6 سریال بیشتر اثر را تولید کرده و شبکه‌های افق و نسیم با تنها یک سریال پایین این جدول قرار می‌گیرند.

درباره سریال‌های نمایش خانگی در 5 ماه اخیر می‌توان به 16 سریال اشاره کرد که از 6 پلتفرم فیلیمو، فیلمنت، نماوا، استارنت، شیدا و زینما پخش می‌شوند. فیلیمو با 5 سریال رکورددار پلتفرم‌هاست و شیدا و زینما تنها با یک سریال در پایین جدول تعداد‌ها قرار گرفته‌اند. با این حال تفاوت جدی میان نمایش خانگی و تلویزیون را نه در تعداد سریال‌ها بلکه باید در تعداد قسمت‌ها جست‌‌وجو کرد.

تلویزیون 2 برابر نمایش خانگی اپیزود تولید کرده

تلویزیون در 5 ماه اخیر 533 قسمت سریال تولید کرده و این یعنی به طور میانگین 31 قسمت برای هر اثر و 65 درصد کل قسمت‌های آثار تولیدی در نمایش خانگی و تلویزیون. در طرف دیگر نمایش خانگی با تولید حدود 284 قسمت به اندازه نصف آثار تلویزیون اپیزود تولید کرده و این یعنی حدود 17 قسمت برای هر اثر ساخته شده.

در میان سریال‌‌های تلویزیون دوقلو‌ها در شهر پنج ستاره با 90 قسمت رکورددار تعداد قسمت‌های آثار تلویزیونی‌ است و بعد از آن ناریا با 58 قسمت و مجموعه با عرض معذرت با 53 قسمت رکوردداران تعداد قسمت تولید‌شده در تلویزیون هستند. از دو پلتفرم نماوا و استارنت با دو اثر سی قسمتی سووشون و جز‌و‌مد، پرقسمت‌ترین آثار نمایش خانگی هستند. در حالی که عمده تولیدات سریال‌ها و پلتفرم‌های جهانی به سمت مینی‌سریال و آثار با تعداد قسمت‌های کمتر از 13 قسمت حرکت کرده اما نمایش خانگی و تلویزیون ایران چندان اعتقادی به تعداد قسمت‌های کمتر نشان نمی‌دهند؛ سه اثر جایی برای همه (11 قسمت)، مرز (6 قسمت) و مشاور2 با (13 قسمت) معدود مینی سریال‌های تلویزیون هستند. نمایش خانگی هم با 4 مینی سریال بلیت یک‌طرفه ( 8 قسمت)، وحشی1 ( 8 قسمت )، شکارگاه ( 9 قسمت ) چندان تفاوت جدی‌ای با آثار تلویزیونی در تولید مینی سریال‌ها ندارد.

تلویزیون مایل به کمدی؛ نمایش خانگی مایل به جنایی

تلویزیون در 17 اثری که در 5 ماه اخیر تولید کرده، 7 اثرش یا تماماً کمدی بوده یا مایه‌هایی از کمدی داشته. سریال‌های پایتخت7، لمندگان، حکایت‌های کمال2، دوقلو‌ها در شهر پنج ستاره، قول مردونه و بوقچی و با عرض معذرت از آثاری هستند که تلویزیون در این پنج ماهه با عنوان کمدی ساخته و قرار است این آثار تولیدات کمدی موفق دهه هشتاد تلویزیون را تکرار کنند.

پایتخت 7 با کارگردانی سیروس مقدم و حدود 22 قسمت به عنوان پرچهره‌ترین و پرمخاطب‌ترین سریال تلویزیون انتخاب شد و هم‌زمان با پخش این سریال قول مردونه و با عرض معذرت از شبکه‌های سه و نسیم در بستر انتشار قرار گرفت. دو اثری که از نظر ساختار روایی تفاوتی جدی با هم داشتند و با عرض معذرت با ساختاری اپیزودیک و شبیه به خنده‌بازار تلاش داشت‌ یادآور یکی از موفق‌ترین تولیدات اپیزودی تلویزیون باشد. سریال قول مردونه نیز جدای از کمدی بودن در میان 3 اثری قرار می‌گیرد که بخشی از روایتشان را در حوالی دهه پنجاه و شصت قرار داده بودند (سریال‌های عملیات مهندسی و ذهن زیبا).

به جز این سه سریالی که اشاره شد، شبکه‌های 2 و 3 در پنج ماه اخیر 4 کمدی و طنز دیگر هم در کنداکتور گنجانده‌اند ازجمله سریال چهل‌قسمتی لمندگان که افشین سنگ‌چاپ، مجید افشاری، محمد معتضدی و امیر کاظمی 4 بازیگر این سریال بودند. سریال بوقچی با بازی حسن پورشیرازی و بیژن امکانیان دیگر سریال کمدی تلویزیون بود، البته به دلیل جنگ ناتمام ماند و نتوانست بیش از 7 قسمت پخش شود. سریال‌های حکایت‌های کمال2 و دوقلو‌ها در شهر پنج‌ستاره هم از دیگر آثار کمدی تلویزیون هستند که بیشتر مخاطب کودک و نوجوان را در نظر دارند.

در 5 ماه اخیر از 16 اثری که در نمایش خانگی منتشر شده حدود 9 اثر سویه‌های جنایی دارند و می‌شود آن‌ها را به سینما و سریال‌سازی اجتماعی منسوب کرد که موفق‌ترینشان بر اساس گمانه‌زنی‌ها و داده‌های میدانی درون شبکه‌های اجتماعی وحشی1، جان‌سخت و آبان است. نکته جالب اینجاست که نمایش خانگی چندان تمایلی به بالا آوردن سریال‌های کمدی ندارد و به جز 3 اثر اجل معلق، کنکل و آرزو‌های چپکی (که البته دو مورد آخر تنها مایه‌های کمدی دارند) دیگر اثر کمدی‌ای درون جدول پخش ندارند. اجل معلق با بازی رضا عطاران و بهزاد خلج، کنکل با بازی صابر ابر، مهدی پاکدل، پدرام شریفی، هانیه توسلی و ستاره پسیانی و آرزو‌های چپکی با ترکیب تلویزیونی داریوش فرضیایی و امیرمحمد متقیان مهم‌ترین کمدی‌های نمایش خانگی هستند.

533 قسمت وقت تلویزیون را پر نمی‌کند

تلویزیون با حدود 533 قسمت در 5 ماه سعی کرده‌ رکورد متفاوتی را از جانب خود ثبت کند با این حال تلویزیون باز هم در پر کردن ساعات کنداکتور مجبور به پخش آثار آرشیوی خود شده، در حالی که شبکه آی‌فیلم هم دقیقاً با همین مسئولیت تولید شده است؛ به عنوان مثال شبکه یک در بازه محرم و صفر امسال از آثار تولید خود بهره نبرد و سریال عاشورا را پخش کرد. سوای عاشورا این شبکه، سریال‌های وقت صبح و منطقه پرواز ممنوع (فیلم سینمایی‌ای که تقسیم شد و به صورت سریال درآمد) را هم در چند ماه اخیر برای خالی نماندن کنداکتور پخش کرد. شبکه 2 هم در بازه زمانی 5 ماه اخیر، به پخش سریال روزی روزگاری برادر روی آورد که از محصولات سال قبل شبکه 3 بود.

در این بین شبکه 3 بیشترین میزان استفاده از آثار آرشیوی را داشته و نجلا 1 و 2، عشق کوفی و لیسانسه‌‌های 1 و 2 آثاری بودند که این شبکه در 5 ماه اخیر پخش کرده است. آثاری که بخشی از آن مربوط به دوران مدیریت قبلی تلویزیون است.

هنوز هم چهره‌ها تعیین‌کننده‌اند

در بازه نوروز 1404 به دلیل پخش سریال پایتخت7، عمده آمار‌ها خبر از بازگشت قدرت اثرگذاری به تلویزیون می‌دادند و با جرأت می‌توانستیم بگوییم تلویزیون با حضور سیروس مقدم، محسن تنابنده، بهرام افشاری و گروه بازیگران پایتخت، شرایط قابل توجهی را در میزان استفاده از مخاطبان داشت و رسانه‌ها از بازگشت قدرت به تلویزیون سخن گفتند. در 4 ماه اخیر اما شرایط به گونه‌ای تغییر کرده که برای بررسی آرایش کنونی سرگرمی در کشور نگاهی به آمار‌ها و سریال‌هایی بیندازیم که منتشر شده‌اند.

تلویزیون در 5 ماه اخیر سعی کرده با محور قرار دادن موضوعات مختلف و توجه به موضوعات روز آثاری را تولید کند که اهداف استراتژیک سازمان را تأمین کند. به همین دلیل آثاری مثل ذهن زیبا (بیوگرافی شخصیت‌های دانش بنیان)، ناریا (تولیدات گروه‌های دانش بنیان)، مهمان‌کشی (سریال‌های تاریخی با موضوع اصحاب امام حسین(ع))، جایی برای همه (عزاداری امام حسین-ع-) و آلا (مربوط به فرزندآوری و اقدامات گروه رویان) منتشر شد. در زمان پخش همین آثار نمایش خانگی سریال‌هایی همچون سووشون (با بازی بهنوش طباطبایی، میلاد کی‌مرام، هوتن شکیبا و سام درخشانی)، شکارگاه (با بازی پرویز پرستویی، سوگل خلیق، امیر نوروزی و الهام پاوه‌نژاد و مهدی حسینی‌نیا) و تاسیان (با بازی هوتن شکیبا، بابک حمیدیان و مهسا حجازی) را منتشر می‌کرد.

در این بین حتی سریال‌هایی مثل کنکل وجود دارد که هم قصه‌های متفاوتی داشتند و هم از بازیگرانی بهره بردند که حضورشان برای هر سریال مزیت به حساب می‌آید. در همین مورد کنکل، قصه آنچنانی ممیزی‌ای نداشت و چندان خط قرمزی را رد نکرده بود و چنین اثری می‌شد در تلویزیون پخش شود.

البته سرگرمی‌های تولیدی تلویزیون و نمایش خانگی تنها به سریال خلاصه نمی‌شود؛ در ۵ ماه اخیر نمایش خانگی با رئالیتی‌شوها و تولیداتی مثل صداتو، کارناوال، اکنون، جوکر، شام ایرانی و انواع و گونه‌های مختلف بازی مافیا سعی در جذب مخاطب داشت‌، این درحالی‌ است که تلویزیون در این مدت در حوزه مسابقه، رئالیتی‌شو و تاک‌شو با ۱۰۰۱ و مردان آهنین وارد رقابت برای جذب مخاطب شده است.

مدل تولیدات نمایش خانگی و تلویزیون روز به روز از هم فاصله می‌گیرد و این را به شکل محسوسی مخاطبان هر دو بستر پخش احساس می‌کنند، تلویزیون تمرکز اصلی خود را روی تولیداتی با محتوای خاص برده و نمایش خانگی هم مدل‌های فرمی مختلف را امتحان می‌کند. این تفاوت به شکل واضحی در آثاری مثل شکارگاه و مهمان‌کشی دیده می‌شود، دو اثری که هر دو ذیل آثار تاریخی محسوب می‌شوند اما مخاطب را با دو نگاه استراتژیک متفاوت مواجه می‌کند. نگاه‌هایی که در نهایت باید دید مخاطب کدام یک را انتخاب می‌کند.