کشف یک بومرنگ ۴۰ هزار ساله در غاری در لهستان که از عاج ماموت ساخته شده است، نه تنها قدیمی‌ترین نمونه در جهان محسوب می‌شود بلکه رازهای جدیدی از فناوری و باورهای نمادین انسان‌های اولیه را فاش می‌کند. این شیء منحصربه‌فرد که در اعماق غار اوبوازووا (Obłazowa) پنهان شده بود، دهه‌ها پس از کشف اولیه خود، دانشمندان را با تاریخ واقعی‌اش شگفت‌زده کرده است.

این بومرنگ اولین بار در سال ۱۹۸۵ پیدا شد و تاریخ‌گذاری اولیه سن آن را حدود ۱۸ هزار سال تخمین زد. اما نتایج یک پژوهش جدید که در ژورنال معتبر PLOS ONE منتشر شده، این تاریخ را کاملا دگرگون کرده است. یک تیم بین‌المللی از محققان با استفاده از روش‌های پیشرفته مدل‌سازی و تاریخ‌گذاری غیرمستقیم، سن واقعی آن را بین ۳۹ تا ۴۲ هزار سال اعلام کردند. این کشف، بومرنگ را در دوره‌ای قرار می‌دهد که انسان‌های مدرن تازه در حال گسترش در اروپا بودند و هنوز با نئاندرتال‌ها هم‌زیستی داشتند.

موقعیت جغرافیایی و باستان‌شناسی غار اوبوازووا

فراتر از یک سلاح؛ نگاهی به بومرنگ ۴۰ هزار ساله

این شیء که از عاج ماموت پشمالو با انحنایی دقیق ساخته شده، حدود ۷۰ سانتی‌متر طول دارد. شکل آیرودینامیک و سطح مقطع تخت آن نشان می‌دهد که برای پرتاب طراحی شده بود. البته این یک بومرنگ از نوع غیرقابل بازگشت است که برای شکار طعمه در فواصل دور کاربرد داشت و به سمت پرتاب‌کننده برنمی‌گشت. اما داستان این بومرنگ ۴۰ هزار ساله به همین‌جا ختم نمی‌شود.

بررسی‌های دقیق‌تر جزئیات شگفت‌انگیزی را آشکار کرده است. سطح صیقلی، حکاکی‌های ظریف و بقایای رنگدانه قرمز اخرایی روی آن نشان می‌دهد که این شیء چیزی فراتر از یک ابزار شکار بوده است. رنگ اخرایی معمولا با فعالیت‌های آیینی و نمادین در دوره پارینه‌سنگی مرتبط است. به نظر می‌رسد این بومرنگ نه‌تنها برای کشتن استفاده می‌شد بلکه با آن با احترام رفتار می‌کردند، آن را علامت‌گذاری می‌کردند و شاید حتی آن را مقدس می‌شمردند.

پروازی نمادین در سپیده‌دم تاریخ بشر

این کشف درک ما از دوره اوریگنیشن (Aurignacian) را عمیق‌تر می‌کند. این دوره اغلب به عنوان جهش بزرگ در رفتارهای نمادین انسان شناخته می‌شود. دوره‌ای که شاهد ظهور مجسمه‌های کنده‌کاری‌شده، فلوت‌ها و زیورآلات شخصی هستیم. بومرنگ اوبوازووا بعد جدیدی به این دوره اضافه می‌کند. این شیء ترکیبی از فرم، عملکرد و بیان در حرکت است. برخلاف بیشتر آثار هنری پارینه‌سنگی، این قطعه ممکن است در یک پرواز سریع از دست رها شده و خود پرواز را به یک کنش فرهنگی تبدیل کرده باشد.

اینکه این بومرنگ ۴۰ هزار ساله یک سلاح بوده یا یک شیء آیینی یا هر دو، هنوز مشخص نیست. اما شواهد نشان می‌دهد که این ابزار چیزی فراتر از کاربرد صرفا عملکردی داشته است. این کشف یادآوری می‌کند که انسان‌های خردمند اولیه در اروپا تنها برای بقا در استپ‌های سرد تلاش نمی‌کردند بلکه هویت خود را از طریق پرواز، عاج و حرکت ابراز می‌کردند. در انحنای این عاج ماموت، ما نگاهی اجمالی به چیزی خارق‌العاده می‌اندازیم؛ نه فقط بقا، بلکه تخیل.