توجه به عنوان یکی از اصلی‌ترین فعالیت‌های ذهن انسان، نقش محوری در یادگیری، حافظه و درک مفاهیم ایفا می‌کند. وقتی فرد بتواند ذهن خود را برای مدت طولانی روی یک موضوع متمرکز نگه دارد، احتمال یادگیری مؤثر و عمیق‌تر بیشتر می‌شود. توجه کافی در فرایند آموزش، به ویژه در موقعیت‌های پرتنش مانند آمادگی برای کنکور، به عنوان یک عامل تعیین‌کننده در موفقیت تحصیلی شناخته می‌شود. از سوی دیگر، کاهش توان توجه در دانش‌آموزان، می‌تواند زمینه‌ساز مشکلاتی چون افت تحصیلی، کاهش اعتمادبه‌نفس، و حتی مشکلات خانوادگی و رفتاری باشد. پژوهش‌های متعددی در سال‌های گذشته نشان داده‌اند که نقص در توجه، یکی از دلایل رایج ناتوانی‌های آموزشی در نوجوانان است.

در همین حال، روش‌های مختلفی برای تقویت توان توجه مطرح شده‌اند. یکی از این روش‌ها «هیپنوتیزم درمانی» است که طی سال‌های اخیر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. این روش، با تمرکز بر ذهن ناخودآگاه فرد، باعث کاهش استرس و افزایش تمرکز می‌شود. برخلاف تصور رایج که هیپنوتیزم را با نمایش‌های سرگرم‌کننده اشتباه می‌گیرد، تحقیقات علمی نشان می‌دهند که این روش می‌تواند به عنوان یک ابزار جدی روان‌درمانی، برای بهبود عملکرد مغز به‌کار رود. هیپنوتیزم می‌تواند توجه پراکنده را متمرکز کرده، آرامش ذهنی ایجاد کند و با تلقینات مثبت، باورهای محدودکننده ذهنی را اصلاح نماید. بر همین اساس، بررسی تأثیر روش خودهیپنوتیزمی به‌عنوان نسخه ساده‌تر و آموزش‌پذیرتر این شیوه، اهمیتی دوچندان یافته است.

بر همین مبنا، منیجه شهنی ییلاق، استاد گروه روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، به همراه دو تن از همکاران خود، پژوهشی را انجام دادند تا مشخص شود آیا آموزش خودهیپنوتیزمی می‌تواند به بهبود تمرکز و فعالیت مغز داوطلبان کنکور کمک کند یا خیر. آن‌ها در این مطالعه، به جای تمرکز بر درمان مشکلات جدی، به بررسی این پرداختند که آیا می‌توان از این روش برای ارتقای عملکرد ذهنی در افراد سالم و مستعد بهره برد.

در این تحقیق، ۲۴ داوطلب پسر ۱۸ تا ۲۰ ساله مراجعه کننده به یک مرکز مشاوره کنکور در شهر شیراز مورد بررسی قرار گرفتند. این افراد به شکل تصادفی به دو گروه تقسیم شدند: یک گروه آزمایشی و یک گروه کنترل. گروه آزمایشی در طول دو هفته، در ۱۰ جلسه آموزش خودهیپنوتیزمی شرکت کرد. در این مدت، گروه کنترل هیچ آموزشی ندید و صرفاً زمان گذراند. برای ارزیابی تأثیر این روش، میزان تمرکز و الگوی امواج مغزی از طریق دستگاه الکتروانسفالوگرافی (EEG) هر دو گروه، پیش و پس از مداخله بررسی شد.

نتایج به‌دست‌آمده نشان دادند که آموزش خودهیپنوتیزمی باعث افزایش تمرکز داوطلبان کنکور می‌شود. آزمون‌ها نشان دادند که عملکرد ذهنی گروهی که تحت آموزش قرار گرفته بودند، به شکل قابل توجهی نسبت به گروه دیگر بهبود پیدا کرده بود.

در بررسی‌های بیشتر مشخص شد که الگوی امواج مغزی داوطلبان نیز پس از این دوره آموزشی تغییر کرده است. نسبت امواج مغزی خاصی که با تمرکز مرتبط‌اند (مانند تتا به بتا در ناحیه مرکزی مغز)، کاهش پیدا کرده بود. این تغییرات نشان می‌دهند که ذهن افراد در وضعیت آرام‌تری قرار گرفته و توانایی آن‌ها برای حفظ توجه تقویت شده است.

بر اساس این یافته‌ها که در «دوفصلنامه دست‌آوردهای روان‌شناختی» وابسته به دانشگاه شهید چمران اهواز منتشر شده‌اند، بسیاری از داوطلبان کنکور، حتی اگر از اختلال رسمی توجه رنج نبرند، در شرایط پرتنش مانند جلسه کنکور با افت توجه مواجه می‌شوند. می‌تواند به عنوان ابزاری کاربردی، هم در کاهش اضطراب و هم در بهبود توجه عمل کند.

این روش، با کمک تلقینات مثبت و ایجاد حس آرامش، به اصلاح الگوی فکری و مغزی افراد کمک می‌کند. درواقع، افراد می‌توانند با یادگیری این تکنیک، کنترل بیشتری روی ذهن خود داشته باشند و باوری تازه درباره توانایی‌هایشان بسازند.

مطالعه فوق همچنین به تأثیر روش خودهیپنوتیزمی بر باورهای منفی ذهنی و تلقینات درونی افراد اشاره دارد. بسیاری از افراد، به دلیل تجربیات گذشته یا اضطراب، ذهن خود را به‌صورت ناخودآگاه طوری برنامه‌ریزی می‌کنند که باور دارند توانایی تمرکز ندارند. خودهیپنوتیزمی می‌تواند این باورهای محدودکننده را تغییر دهد.

به همین دلیل، پژوهشگران پیشنهاد داده‌اند که این شیوه در مراکز آموزشی و مشاوره‌ای با حضور روانشناسان متخصص آموزش داده شود.