سیمین غافلی روزنامه نگار خوزستانی نوشت : در یکی از روزهای گرم تیرماه و در میانه گفت‌وگویی تخصصی درباره محیط زیست، موضوعی حساس بار دیگر به صدر اخبار بازگشت؛ انتقال آب از سرچشمه‌های کارون.

سید محمدرضا موالی‌زاده، استاندار خوزستان، در نشستی با معاون محیط زیست انسانی کشور، با لحنی آرام اما موضعی روشن، نسبت به تبعات ادامه این طرح‌ها برای استان هشدار داد.

در روز جمعه ۲۷ تیرماه ۱۴۰۴، استاندار خوزستان، در نشستی با صدیقه ترابی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست کشور، برای نخستین‌بار در جایگاه مقام اول اجرایی استان، نسبت به انتقال آب از سرچشمه‌های کارون به استان‌های مرکزی هشدار داد.

به گزارش سایت استانداری خوزستان او تأکید کرد: با توجه به افزایش شوری آب در پایین‌دست، هرگونه انتقال آب اضافی از سرچشمه‌های کارون به استان‌های دیگر برای خوزستان زیان‌بار خواهد بود. در این زمینه پیگیری‌های لازم را انجام داده‌ایم و نظرات کارشناسی استان را به مراجع مربوطه منعکس کرده‌ایم.

تنها چند روز پس از این سخنان، احمد شریعتی، عضو هیئت رئیسه شورای شهر اصفهان، با لحنی تند به موالی‌زاده تاخت و گفت: استاندار خوزستان چه حقی دارد درباره منابع آبی استان اصفهان اظهارنظر کند؟ این موضوع در حوزه اختیارات استان اصفهان است و هیچ استانداری نباید در امور استان دیگر دخالت کند. (خبرآنلاین، ۳۱ تیر ۱۴۰۴).

اما برخلاف انتقادات طرف اصفهانی، واکنش‌ها در خوزستان متفاوت بود. فعالان اجتماعی، محیط زیست، نخبگان دانشگاهی و بسیاری از مردم استان، از صراحت و شفافیت این موضع‌گیری استقبال کردند. برای نخستین‌بار در سال‌های اخیر، مقام اول استان، بدون تعارف و ملاحظه‌کاری‌های مرسوم، از حق مردم خوزستان و زیست‌بوم شکننده آن دفاع کرد.

در ادامه این ماجرا؛ استاندار خوزستان در سی‌ودومین نشست کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی در ۳۱ تیر، با صراحت بیشتری، خاطرنشان کرد: رودخانه کارون دیگر توان برداشت از بالادست را ندارد. ادامه این روند می‌تواند آثار جبران‌ناپذیری بر پایداری منابع طبیعی، مهاجرت‌های اجباری و بحران‌های اجتماعی در جنوب کشور برجای بگذارد.

موالی‌زاده همچنین با اشاره به طرح سد ماندگان و وضعیت بحرانی کرخه و مارون، خواستار بازنگری جدی در سیاست‌های کلان منابع آب و توجه به حقابه استان‌های پایین‌دست شد.

تحلیل کارشناسان حوزه آب، از جمله مهدی قمیشی، استاد دانشگاه شهید چمران، نیز مؤید نگرانی‌های استاندار خوزستان است. او بارها اعلام کرده که ادامه سدسازی و انتقال بین‌حوضه‌ای آب از کارون، منافع ملی را تهدید می‌کند. قمیشی هشدار داده است: اگر به مسائل زیست‌محیطی رودخانه‌ها توجه نشود، عواقبی از جمله کاهش آب‌های زیرزمینی، بیابان‌زایی، افزایش شوری آب، کاهش آب‌های سطحی و گرد و خاک را خواهیم داشت.

بر پایه گزارشی از عصر ایران؛ تا سال ۱۴۰۳ بیش از ۲۹ سد بر حوضه کارون ساخته شده و مجموع گنجایش آن‌ها به ۱۸ میلیارد متر مکعب می‌رسد. افزون بر این، ۶ طرح انتقال آب نیز تاکنون از سرشاخه‌های کارون و دز به استان‌های مرکزی اجرا یا در حال اجراست. این پروژه‌ها سالانه چند میلیارد مترمکعب آب را از حوضه کارون خارج می‌کنند: کوهرنگ ۱، ۲، ۳ در مجموع بیش از ۹۰۰ میلیون مترمکعب، سد کوچری: ۱۸۱ میلیون مترمکعب و طرح بهشت‌آباد: بیش از ۱.۶ میلیارد مترمکعب آب با سه خط لوله به یزد، کرمان و اصفهان.

این حجم عظیم انتقال، در شرایطی اتفاق می‌افتد که طبق گزارش سازمان آب و برق خوزستان، دبی متوسط کارون در اهواز به کمتر از ۲۰۰ مترمکعب در ثانیه رسیده است؛ رقمی که در گذشته بیش از ۴ برابر این میزان بوده است.

استاندار خوزستان در ماجرای اخیر نه با هیاهو؛ بلکه با اتکا به منطق کارشناسی و آمار رسمی، از کارون سخن گفت؛ رودی که امروز به نماد همه بحران‌های زیست‌محیطی خوزستان بدل شده است. او با رعایت ملاحظات اداری، اما بدون پنهان‌کاری، موضعی گرفت که سال‌ها انتظارش می‌رفت. در برابر چنین صراحتی، نه خشم و تقابل، بلکه گفت‌وگوی ملی برای بازنگری در سیاست‌های کلان آب موردنیاز است.

و در پایان باید گفت؛ موالی زاده این بار نیز دیپلمات وار و از در دیپلماسی منطق و متانت ورود کرد. همین متانت و جسارت در عین قاطعیت بود که خشم مافیای آب را برانگیخت. خشمی که البته از سر عجز و ضعف بود. موالی زاده در قامت یک دیپلمات با تجربه و تسلط بر شرایط استان زادگاه‌اش، جراحی عمیق و دقیقی را انجام داد و نشان دادن واقعیت رودخانه کارون تیر خلاص را به مافیای آب زد.

او که همواره مدافع توسعه پایدار و متوازن بوده این نکته دقیق را به خوبی تبیین کرد که نابودی کارون و ادامه طرح‌های مخرب انتقال آب گریبان‌گیر استان‌های کویری را هم خواهد گرفت و مهاجرت و بیکاری و انتقال جمعیت مولد و نابودی کشاورزی و محیط زیست در انتظار آن‌ها هم خواهد بود.