نتایج آخرین «پیمایش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر» نشان می‌دهد کشور با موج فزاینده دیابت و پیش‌دیابت روبه‌رو است؛ به‌طوری‌که اکنون حدود ۲۰ میلیون نفر از جمعیت کشور با درجاتی از اختلال قند خون زندگی می‌کنند و متخصصان هشدار می‌دهند که کاهش فعالیت بدنی، چاقی و تغییر سبک زندگی، سن ابتلا به دیابت را به‌طور نگران‌کننده‌ای کاهش داده است.

دکتر علیرضا مهدوی با بیان اینکه «پیمایش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در ایران» (استپس) هر پنج سال یکبار انجام می‌شود، گفت: هشتمین پیمایش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر طی سال ۱۴۰۰ انجام شد و براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، انجام نهمین پیمایش در اوایل سال آینده آغاز می‌شود. براساس نتایج آخرین استپس، ۱۴ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال به دیابت نوع دو مبتلا هستند که معادل ۷ میلیون و ۵۰۰هزار نفر است. اگر جمعیت مبتلایان به دیابت نوع یک را به تعداد مبتلایان دیابت نوع دو اضافه کنیم، می‌توان گفت که حدود ۷ تا ۸ میلیون نفر از جمعیت کشور به دیابت مبتلا هستند.

حدود ۲۰ میلیون نفر از جمعیت کشور با دیابت یا پیش‌دیابت دست‌وپنجه نرم می‌کنند

او با بیان اینکه بیش از ۱۳ میلیون نفر به «پیش‌دیابت» مانند «اختلال قند ناشتا» یا «اختلال تحمل گلوکز» مبتلا هستند، افزود: با توجه به تعداد مبتلایان به دیابت و پیش‌دیابت می‌توان گفت که حدود ۲۰ میلیون نفر از جمعیت کشور با دیابت یا اختلال قند خون دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اگرچه افرادی که در آینده به دیابت مبتلا می‌شوند به طور معمول از جمعیت پیش‌دیابتی‌ها هستند، اما تمام افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند به این بیماری مبتلا نمی‌شوند.

خطر عوارض ناشی از دیابت حتی برای پیش‌دیابتی‌ها

معاون مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت درباره عوارض ناشی از دیابت در افراد مبتلا به پیش‌دیابت توضیح داد: اگرچه تمام افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند به این بیماری مبتلا نمی‌شوند، اما توجه به پیش‌دیابت بسیار مهم است. افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند، ممکن است به برخی عوارض ناشی از دیابت مانند بیماری‌های قلبی_عروقی مبتلا شوند. ابتلا به عوارض ناشی از دیابت در افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند، می‌تواند هزینه‌های بسیاری به مردم و نظام سلامت تحمیل کند.

ابتلای ۲۰ تا ۳۰ درصد پیش‌دیابتی‌ها به دیابت

مهدوی با بیان اینکه عوارض ناشی از دیابت فقط به هزینه‌های مالی محدود نمی‌شود، گفت: دیابت و عوارض ناشی از این بیماری، کیفیت زندگی مبتلایان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دیابت و پیش‌دیابت، دو مولفه جدا و منفک از یکدیگر نیستند؛ متاسفانه ۲۰ تا ۳۰ درصد افرادی که به پیش‌دیابت مبتلا هستند طی چند سال آینده به دیابت مبتلا می‌شوند.

پیش‌دیابت چیست؟

معاون مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت درباره ابتلا به دیابت در افراد مبتلا به پیش‌دیابت توضیح داد: ابتلا به دیابت در افرادی که در مرحله پیش‌دیابت قرار دارند، قابل پیشگیری است. اگر قند خون برای ۲بار بیش از ۱۲۶ باشد، دیابت در نظر گرفته می‌شود. افرادی که سطح قند خون بیش از ۱۰۰ و کمتر از ۱۲۶ داشته باشند، دچار اختلال قند خون ناشتا هستند.

مدیر برنامه کشوری دیابت ادامه داد: گاهی‌اوقات، «تست تحمل گلوکز» نیز انجام می‌دهیم؛ به نحوی که ۷۵ گرم گلوکز به افراد می‌دهیم و پس از دو ساعت نسبت به اندازه‌گیری قند خون افراد اقدام می‌کنیم. اگر سطح قند خون بیشر از ۲۰۰ باشد، فرد دیابتی قلمداد می‌شود و اگر سطح قند خون بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ باشد، فرد به اختلال تحمل گلوکز مبتلا است.

مهدوی درباره پیش‌دیابت توضیح داد: اختلال‌های «تحمل گلکوز» و «قند خون ناشتا» دو وضعیت آزمایشگاهی هستند؛ افرادی که به یکی از این دو اختلال یا هر دو مورد مبتلا باشند، مبتلا به پیش‌دیابت هستند. اگر این افراد ۵ تا ۷ درصد وزن خود را کاهش دهند از شرایط پیش‌دیابت خارج می‌شوند. کنترل وزن و انجام فعالیت‌های بدنی در افراد پیش‌دیابت سبب می‌شود که سطح قند خون آنها در مرحله نرمال قرار گیرد.

ارتباط تنگاتنگ چاقی و دیابت

وی با بیان اینکه میان چاقی و دیابت ارتباط تنگاتنگ وجود دارد، تصریح کرد: افرادی که در مراحل نخست بیماری قرار دارند، اگر نسبت به کاهش وزن خود اقدام کنند با نتایج مطلوب این بیماری مواجه می‌شوند. چاقی، یک زمینه جدی برای بروز دیابت نوع دو است. کلمه‌ای با عنوان "Diabesity" وجود دارد که از ارتباط چاقی و دیابت سخن می‌گوید.

تغذیه مناسب و فعالیت بدنی کافی؛ راهکارهایی برای پیشگیری از دیابت

مهدوی با بیان اینکه متوقف‌ کردن چاقی و دیابت از اهداف سازمان جهانی بهداشت است، گفت: با توجه به اینکه چاقی و دیابت با یکدیگر مرتبط هستند، اگر از چاقی جلوگیری کنیم در واقع می‌توانیم از دیابت نیز جلوگیری کنیم. بنابراین مداخلات مرتبط با تغذیه مناسب به همراه فعالیت بدنی کافی می‌تواند از دیابت جلوگیری کند. همچنین افرادی که به پیش‌دیابت مبتلا هستند با تغذیه مناسب و فعالیت ورزشی به میزان کافی، می‌توانند به شرایط نرمال بازگردند. تغذیه و فعالیت ورزشی مناسب برای افراد مبتلا به دیابت نیز یک ضرورت است؛ چرا که به کنترل قند خون این بیماران کمک می‌کند.

دیابت نوع یک؛ یک بیماری پرسروصدا

او درباره دیابت نوع یک اظهار کرد: دیابت نوع یک، بیماری پرسروصدا است و علائم آن به یکباره نمایان می‌شود و اغلب در کودکان و نوجوان بروز می‌کند. پرنوشی، پرادارای و کاهش وزن از علائم دیابت نوع یک است. دلیل ابتلا به دیابت نوع یک این است که سلول‌های تولیدکننده انسولین در یک روند خودایمنی از بین‌می‌روند. به نحوی که بدن، سلول‌های تولیدکننده انسولین را به عنوان دشمن شناسایی می‌کند و این سلول‌ها از بین می‌روند. در چنین شرایطی، این افراد به تزریق انسولین ناچار هستند. زمینه ژنتیک در این بیماری نقش دارد.

آگاهی از ابتلا به دیابت نوع دو با بروز عوارض

کاهش سن ابتلا به دیابت

معاون مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه دیابت نوع دو هیچ علائمی ندارد، توضیح داد: اغلب افراد مبتلا به دیابت نوع دو با بروز عوارض ناشی از این بیماری از ابتلای خود به دیابت آگاه می‌شوند. اگرچه عوامل ژنتیکی در بروز دیابت نوع دو نیز نقش دارد اما شیوه زندگی افراد از دلایل بروز بالای این بیماری محسوب می‌شود. متاسفانه، تغییر سبک زندگی و کاهش فعالیت بدنی سبب شده که سن ابتلا به دیابت کاهش یابد و شاهد بروز این بیماری در نوجوانان نیز هستیم.

مهدی ادامه داد: متاسفانه میزان فعالیت بدنی کاهش یافته و استفاده از تلفن همراه و رایانه در حال افزایش است که منجر به چاقی می‌شود. این در حالی است که میان چاقی و دیابت ارتباط مستقیم وجود دارد؛ بنابراین احتمال ابتلا به دیابت و پیش‌دیابت در افراد وجود دارد.

او درباره تفاوت دیابت نوع یک و نوع دو توضیح داد: دیابت نوع دو قابلیت پیشگیری دارد اما روند پیش‌روی دیابت نوع یک سریع است و فرد به بیماری مبتلا می‌شود. روش‌های جدیدی برای پیشگیری از دیابت نوع یک مطرح شده اما روش‌های گرانی هستند و نمی‌توان درباره نتایج آن چندان قضاوت کرد.

۷۵ درصد مبتلایان از بیماری خود آگاهی دارند

معاون مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه میزان آگاهی مردم از دیابت زیاد است، توضیح داد: ۷۵ درصد مبتلایان به دیابت از بیماری خود آگاه هستند و نیمی از افراد مبتلا به دیابت در جهان از بیماری خود اطلاع ندارند. دیابت، یکی از بیماری‌های غیرواگیر است که در کانون توجه قرار گرفته و مجموعه‌های بسیاری در راستای این بیماری فعالیت کرده‌اند. سواد سلامت مردم و خود مراقبتی در ارتباط با دیابت می‌بایست افزایش یابد؛ برخی از افرادی که به دیابت مبتلا هستند و از ابتلای خود به این بیماری آگاهی دارند محدودیت‌هایی که برای آنها در نظر گرفته شده را نادیده می‌گیرند.

ضرورت افزایش سواد سلامت درمانی

مدیر برنامه کشوری دیابت درباره چالش‌های درمان بیماری‌های غیرواگیر توضیح داد: برخی بیماری‌های غیرواگیر هیچ علامتی ندارند و به همین دلیل بیماران حتی با وجود آگاهی از ابتلای خود به یک بیماری از پرهیزها و رژیم‌های غذایی در نظر گرفته شده، چشم‌پوشی می‌کنند. سواد سلامت فقط به آگاهی‌داشتن از بیماری‌ها محدود نمی‌شود بلکه آموزش درمانی برای بیماران نیز اهمیت دارد. دیابتی‌ها در درمان خود بسیار نقش دارند و نقش اصلی در روند درمان برعهده بیمار است. فعالیت بدنی کافی، تغذیه مناسب و پایبندی به درمان برای بیماران دیابتی بسیار مهم است. آموزش درمانی دیابت با آموزش عمومی این بیماری متفاوت است و آموزش درمانی بیماران می‌بایست در کانون توجه قرار گیرد.

ضرورت کنترل چربی و فشار خون در دیابتی‌ها

وی با بیان اینکه بیش از ۲۰ سال از ادغام دیابت در نظام مراقبت‌های بهداشتی کشور می‌گذرد، گفت: تمام مراقبت‌های مورد نیاز افراد دیابتی در مراکز جامع خدمات سلامت، خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت در سطح یک ارائه می‌شود. کنترل دیابت فقط کنترل قند خون نیست بلکه میزان چربی و فشار خون نیز می‌بایست کنترل شود. در حال حاضر، مراقبت‌هایی که در سطح یک به دیابتی‌ها ارائه می‌دهیم بر پایه کنترل سطح قند و چربی خون و میزان فشار خون است.

دسترسی به انسولین به صورت ارزان و همگانی

معاون مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه تمام داروهای دیابت تحت پوشش بیمه قرار دارد، توضیح داد: یکی از اهداف برنامه‌های دیابت وزارت بهداشت و سند ملی «پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر» دسترسی به انسولین و داروهای درمان دیابت به صورت ارزان و همگانی است. خوشبختانه، دسترسی به دارو وجود داشته اما گاهی‌اوقات دسترسی به دارو به دلایل مختلف مانند مشکلات پخش، در دسترس نیست. امیدوارم که پوشش بیمه‌ای و دسترسی به داروها همچنان برقرار باشد؛ اگرچه بروز حوادث و وقایع مختلف می‌تواند وضعیت دارو را تحت تاثیر قرار دهد اما شرایط می‌بایست به نحوی باشد که کمترین تاثیر را بر دسترسی به داروها داشته باشد.

شعارهای مرتبط با دیابت

وی درباره شعارهای مرتبط با بیماری دیابت در سطح جهان توضیح داد: فدراسیون جهانی دیابت، شعار سه‌سالانه "Diabetes and well-being" را انتخاب کرده و همچنین شعار سال جاری این فدراسیون نیز "دیابت و محل کار" است. آمار و ارقام بیانگر این است که ۷ نفر از هر ۱۰ نفر که در سنین اشتغال قرار دارند به دیابت مبتلا می‌شوند. به طور قطع، افراد در محیط کار با چالش‌های متعددی مانند تغذیه نامناسب، نشستن طولانی‌مدت و استرس شغلی مواجه هستند. فدراسیون جهانی دیابت معتقد است که محیط‌ کار می‌بایست حامی باشد؛ به نحوی که دسترسی به فعالیت بدنی و تغذیه مناسب مهیا باشد و از بروز فشارهای روحی و استرس جلوگیری کند.

مهدوی درباره شعار سازمان جهانی بهداشت درباره روز جهانی دیابت گفت: «دیابت در طول چرخه عمر» به عنوان شعار روز جهانی دیابت انتخاب شده و سازمان جهانی بهداشت معتقد است که مراقبت پیوسته از کودکی تا سالمندی برای پیشگیری از دیابت لازم است. شعارهای سازمان جهانی بهداشت و فدراسیون جهانی دیابت، مکمل یکدیگر هستند؛ به نحوی که سازمان بهداشت جهانی بر مراقبت به منظور پیشگیری از دیابت در تمام دوران زندگی و فدراسیون جهانی دیابت نیز بر دوران اشتغال و تولید متمرکز است.