عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه خشکسالی و ترسالی اختصاص به ایران ندارد، گفت: مردم این همه فساد، رشوه‌خواری، رانت‌خواری و بی‌توجهی به کسانی که از اموال بیت‌المال سوءاستفاده کرده‌اند را شاهد هستند؛ قهراً آنها هم وقتی می‌خواهند به توصیه‌های حکومت در مصرف آب صرفه‌جویی کنند، خیلی ملتزم به این جهت نمی‌شوند. تجربه شده است در همه حکومت‌ها، آنجایی که مشروعیت و اعتماد ایجاد شود و شخصیت‌های فرهیخته و مورد قبول، جایگاه خود را پیدا کنند، آن وقت حکومت خیلی راحت‌تر می‌تواند بر مشکلات فائق بیاید.

مشروح گفت‌وگوی با آیت‌الله سید محمدعلی ایازی را در ادامه می‌خوانید:

این روزها برخی، کمبود نزولات آسمانی را به گناهانی مانند بدحجابی ربط می‌دهند. آیا این تحلیل ریشه روایی و علمی دارد و ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

باید عرض کنم یک مسأله کلی که از مجموعه آیات قرآن کریم استفاده می‌کنیم، این نکته است که نظام عالم و نظام طبیعت بر اساس مشیت الهی و قوانینی آفریده و تدبیر می‌شود و این قوانین مستقل از انسان عمل می­ کند و دارای سنت­های خاص خودش می­باشد. در این طبیعت، فرازها و فرودها، وجود دارد. زلزله، سیل، خشکسالی و ترسالی از همین قوانین طبیعت است. وقتی این قوانین مستقل شدند، بشر باید تلاش کند که این قوانین را بشناسد و در جهت پیشگیری از خطرات و یا رفاه استفاده کند.

بشریت در گذشته این قوانین را کمتر می‌شناخته، اما امروز آنها را بهتر می‌شناسد و برای آفت‌هایی که پیش می‌آید، و برای جلوگیری از مشکلات و به تعبیری بلایای طبیعی راه‌هایی پیدا می‌کند. چنانچه همین مسأله را درباره طبع بشر نیز داریم؛ انسان هم سلامت دارد و هم بیماری. بشر اگر قوانین سلامتی و بیماری را بشناسد، می‌تواند سلامت خود را حفظ کند و جلوی بیماری‌ها را بگیرد. این قوانین فرقی میان مسلمان و غیر مسلمان ندارد. چنانکه خشکسالی و ترسالی هم اختصاص به ایران ندارد در همه دنیا این فراز و نشیب طبیعت وجود دارد. انسان­های عاقل و سالم به دنبال کشف علل این فراز و فرودها و حل مسائل خود هستند و آدم­های بی خرد و جاهل به دنبال مسائل حاشیه­ای و خارج از علم و قوانین طبیعت.

اینکه در قرآن بیان شده که آسمان و زمین برای انسان تسخیر شده (سَخَّرَ لَکُمُ)، به این معناست که انسان باید طبیعت را بشناسد و مهار کند و در اختیار خودش بگیرد.

پس اگر گناهانی مانند بی‌حجابی مستقیماً علت خشکسالی نیستند، چه گناهانی می‌توانند بر طبیعت تأثیر بگذارند؟

تردیدی نیست که برخی از گناهان در طبیعت دارای تأثیر است، اما گناهانی از سنخ خودش و نه مثل بی‌حجابی. زیرا در کشورهای دیگر هم بسا بی حجابی هست و طبیعت رفتار خاص خودش را دارد. پس بحث این نیست که گناه به این معنا تأثیر ندارد؛ اگر ‌گناهانی تأثیر دارند، گناهان متناسب با همان قوانین است؛ ظلم به جامعه و ظلم به طبیعت. مثلاً اگر شما از این طبیعت بد استفاده کردید یا درست استفاده نکردید، این طبیعت با شما قهر می‌کند. اگر شما بی رویه و بدون رعایت شرایط از آب و ذخایر زیر زمینی استفاده کردید و اسراف و تبذیر در آب کردید نمی­توانید با شرایط خشکسالی مقابله کنید که امروز کشورهای بسیاری را درگیر خود کرده است. یا اگر قوانین باران را نشناختید و درست پیش‌بینی نکردید، یا مهار نکردید، باران تبدیل به سیل و موجب تخریب می‌شود. اما اگر قوانین را بشناسید، مهارش می‌کنید و این شناخت اختصاصی به مسلمان و غیرمسلمان ندارد. در جهان، کسانی که قوانین طبیعت را شناخته‌اند، توانسته‌اند بر آن مسلط شوند و جلوی بلاهای طبیعت را بگیرند.

بنابراین، قوانین طبیعت مستقل هستند و بشر فقط باید آنها را بشناسد و درست عمل کند. «گناه» در این قسمت، همان درست عمل‌نکردن و بهره نبردن از دانش طبیعت است که در برخی تعبیرات قرآن و روایات آمده که «ظلم و ستم می‌کنند». ظلم یعنی برخلاف آن طبیعت عمل می‌کنند. وقتی به انسان‌ها ظلم می‌کنند، آثاری در جامعه ایجاد می‌شود که قهراً در طبیعت مشکلاتی را ایجاد می‌کند. گناه این است که از نیروهای کارآمد و متخصص استفاده نمی‌کنند و کارها را به دست آدم‌های ناتوان و ضعیف و فرصت طلب می‌سپارند؛ وقتی آنها نمی‌توانند کار را درست انجام دهند، نمی‌توانند طبیعت را درست مهار کنند و نتیجه مطلوب را بگیرند. پس عذاب، متناسب با آن داستانی است که در آن طبیعت رخ می‌دهد.

مثالش را در مورد خود انسان بزنیم. اگر انسان بیمار شود، اما به دنبال تشخیص و معالجه نرود، این بیماری تشدید شده و چه‌بسا منجر به مرگ خودش و دیگران شود. اقوامی هم که در قرآن به عذاب آنها اشاره شده، همین داستان است؛ یعنی آنها ظلم و ستم کردند و گناهانی انجام دادند که باعث شد نتوانند از طبیعت درست استفاده کنند، آن را بشناسند و پیش‌بینی کنند و درنتیجه، آن عذاب‌ها برایشان رخ داد.

با این توصیف، رعایت‌نکردن حقوق مردم و تضییع بیت‌المال از سوی حاکمان، چقدر می‌تواند در بروز این بحران‌ها تأثیرگذار باشد؟

من همین مسأله خشکسالی را خدمت شما عرض کنم. این خشکسالی در کشورهای همسایه ما هم وجود دارد. آنها برنامه‌ریزی کرده‌اند. یکی از کارهای مهم این است که مردم، آموزش و تربیت لازم را در استفاده از آب ببینند. این چه زمانی اتفاق می‌افتد؟ زمانی که آدم‌های کارآمد و قوی سرکار بیایند، یا حکومت، مشروعیت لازم را پیدا کند تا وقتی مسئولین حرفی می‌زنند، مردم حرف آنها را بشنوند و بپذیرند.

یکی از آثاری که در یک حکومت مردمی و مشروع ایجاد می‌شود، این است که رابطه بین مردم و حکومت درست می‌شود و وقتی درست شد، مردم به توصیه‌های حکومت اعتماد می‌کنند. اما اگر حکومت مشروعیت نداشته باشد، مردم اعتماد نمی‌کنند و توصیه‌هایش را نمی‌پذیرند.

یکی از چیزهای خیلی مهم الآن این است که حکومت باید به سمت مردم حرکت کند، اعتماد آنها را جلب نماید و افرادی را در مسئولیت‌ها بگذارد که مردم آنها را به دانش و سلامت می‌شناسند و قبول دارند و حرفشان را می‌پذیرند. اگر چنین افرادی را بگذارد و بعد هم خودِ حکومت عملاً در برابر اسراف، تبذیر و مشکلات، جدی و در حل مشکلات وفادار بماند مردم همراهی می‌کنند.

یکی از مشکلاتی که امروز در جامعه ما وجود دارد، فاصله بین رفتار حکومت و رفتار مردم است. مردم این همه فساد، رشوه‌خواری، رانت‌خواری و بی‌توجهی به کسانی که از اموال بیت‌المال سوءاستفاده کرده‌اند را شاهد هستند؛ قهراً آنها هم وقتی می‌خواهند به توصیه‌های حکومت در مصرف آب صرفه‌جویی کنند، خیلی ملتزم به این جهت نمی‌شوند. تجربه شده است در همه حکومت‌ها، آنجایی که مشروعیت و اعتماد ایجاد شود و شخصیت‌های فرهیخته و مورد قبول، جایگاه خود را پیدا کنند، آن وقت حکومت خیلی راحت‌تر می‌تواند بر مشکلات فائق بیاید.

آیت‌الله ایازی: برخی از گناهان در طبیعت دارای تأثیر است، اما گناهانی از سنخ خودش و نه مثل بی‌حجابی