عربستان سعودی به عنوان ثروتمندترین و نفت خیزترین کشور اتحادیه عرب و حوزه خلیج فارس شناخته می شود، همواره مورد توجه ویژه ایالات متحده قرار داشته و کاخ سفید در جریان سفر اخیر بین سلمان به واشنگتن، با مطرح کردن چند موضوع مهم برای ارتقای سطح روابط دو کشور در حوزه های مختلف از جمله اقتصادی، سرمایه گذاری، نظامی-دفای، انرژی، امنیتی و سیاسی، جای پای خود در روابط با این کشور کلیدی حوزه خلیج فارس را محکم تر کند تا مبادا عرصه را به رقبا واگذار کند.

اهمیت زمان سفر بن سلمان به واشنگتن

محمدبن سلمان، ولیعهد بلندپرواز عربستان که سودای پادشاهی کشورش در سال های آینده را در سر دارد، در شرایطی به واشنگتن سفر کرده که منطقه خاورمیانه شاید بیشتر از همیشه، حساسیت و شرایط ویژه دارد و اگرچه آتش بس شکننده میان اسرائیل و گروه های فلسطینی و همچنین توقف جنگ جنگ میان ایران و اسرائیل، تا حدودی موجب آرامش نسبی این منطقه شده، اما منطقه خاورمیانه همچنان مثل بشکه باروتی است که انفجار دوباره آن می تواند شرایط را برای عربستان دشوار کند؛ عربستانی که گام هایی بزرگ و بلندپروازانه به سمت توسعه برداشته و در صورت تشدید ناامنی در منطقه، روند توسعه این کشور هم با مخاطرات زیادی مواجه خواهد شد. همچنین بن سلمان در این سفر تلاش کرد کرد تا با در نظر گرفتن شرایط کنونی بین ایران و آمریکا، با طرح موضوع میانجی گری بین این دو کشور، از آن برای خود یک فرصت و یک برگ برنده بسازد.

اهداف آمریکا از میزبانی ولیعهد عربستان

آمریکا اهدافی چندلایه و متعددی را از میزبانی محمد بن سلمان دنبال می کند. امضای "پیمان دفاعی" که در ماه سپتامبر سال جاری با سفر شهباز شریف نخست وزیر پاکستان(به عنوان تنها کشور مسلمان صاحب سلاح هسته ای) به عربستان و بعد از حمله اسرائیل به قطر، بین ریاض و اسلام آباد انجام شد، این نگاه را در منطقه و جهان ایجاد کرد که عربستان دیگر مثل گذشته احساس امنیت نمی کند و برای محافظت از امنیت خود، نمی تواند روی ایالات متحده حساب باز کند.

بنابراین، آمریکا در میزبانی از سفر جاری و مهم بن سلمان به واشنگتن، تلاش خواهد کرد تا ضمن جلب اعتماد دوباره ریاض، این کشور ثروتمند و نفت خیر با پترودلارهای فراوان را همچنان به عنوان یکی از متحدان (بخوانید مشتریان پولدار) خود حفظ کند و از دلارهای نفتی فراوان عربستان، برای ترمیم بخشی از اقتصاد بحران زده خود استفاده کند.

دونالد ترامپ در ترفندی و با هدف بهره برداری حداکثری از ثروت انبوه عربستان، روز 18 نوامبر، درست دو ماه بعد از امضای "پیمان دفاعی عربستان و پاکستان"، حین میزبانی از بن سلمان در کاخ سفید، اعلام کرد که "عربستان متحد اصلی غیر ناتو آمریکا" خواهد بود؛ موضوعی که راه سرازیر شدن سلاح های آمریکایی به عربستان را بیش از پیش هموار می کند و پول بیشتری از جیب پادشاهی عربستان به کیسه آمریکا می ریزد.

در سایه اعلام این اتحاد غیرناتو، «توافقنامه استراتژیک دفاعی آمریکا و عربستان» هم امضا شد؛ توافقنامه ای که فرآیند فروش سلاح به عربستان را ساده‌تر کرده و به این کشور اجازه می‌دهد اولویت دسترسی به تجهیزات ساخت آمریکا را داشته باشد و در واقع، به محل ذخیره سلاح‌های آمریکایی در منطقه تبدیل شود. دونالد ترامپ همچنین وعده فروش جنگنده های رادار گریز F-35 را به عربستان داده است. عربستان همچنین قرارداد خرید 300 دستگاه تانک از آمریکا با این کشور امضا کرده است؛ اقدامات خطرناکی که به اعتقاد کارشناسان، می تواند موجب تشدید رقابت تسلیحاتی در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه شود. در عین حال، در بیانیه صاره از سوی کاخ سفید، اشاره‌ای به تعهد آمریکا برای "ارائه تضمین امنیتی" به عربستان نشده است.

درصورتی که فروش و تحویل جنگنده های راهبردی F-35 آمریکا به عربستان محقق شود، عربستان بعد از اسرائیل، دومین دارنده این جنگنده در خاورمیانه خواهد بود؛ موضوعی که چندان به مذاق اسرائیلی ها خوش نخواهد آمد. شاید ترامپ با طرح فروش این جنگنده ها به عربستان، می خواهد تا ابزار بیشتری برای کنترل و مهار اسرائیل داشته باشد.

با توجه به حملات اسرائیل به ایران، قطر، سوریه، لبنان، یمن و البته فلسطین، طبیعی است که عربستان بخواهد خود را به لحاظ تجهیزات دفاعی-نظامی و پیمان های دفاعی تقویت کند. همچنین اگرچه روابط عربستان با ایران درشرایط کنونی خوب است، اما در گذشته عربستان ایران را به چشم تهدید نگاه می کرد و نیز درگیری هایی هم با حوثی های یمن داشت که همه این مسائل باعث می شود عربستان به فکر تقویت توان نظامی و دفاعی خود باشد.

ترامپ اگرچه اعلام کرد که قصد دارد روند فروش جنگنده های F-35 به عربستان را به پیش ببرد، اما تصمیم و تصویب نهایی با کنگره است.

عربستان همچنین در این سفر، موافقت کرده تا تقریباً یک تریلیون دلار در زیرساخت‌ها، فناوری و صنعت آمریکا سرمایه‌گذاری کند؛ چیزی که آمریکا در شرایط سخت اقتصادی کنونی خود، به شدت به آن نیاز دارد.

علاوه بر این، صحبت هایی هم در باره همکاری ها بین عربستان و آمریکا درحوزه انرژی هسته ای شده است اما با توجه به اینکه آمریکا موافق انجام روند غنی سازی اورانیم در خاک عربستان نیست، این گفت و گوها هنوز به نتیجه مشخص نرسیده است.

اما جنبه دیگر اهمیت سفر بن سلمان به واشنگتن و دیدار او با ترامپ و اهدافی که آمریکا از این دیدار دنبال می کند را باید در ارتباط این سفر با مسائل مهم خاورمیانه جستجو کرد. "پیمان ابراهیم" که در سپتامبر سال 2020 و در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ و با میانجی گری او با هدف تقویت ضریب امنیت اسراییل در خاورمیانه، بین بحرین و امارات متحده عربی با اسرائیل امضا شده و بعدا هم کشورهایی مثل مراکش و سودان به آن پیوستند، دلیل دیگری برای میزبانی گرم ترامپ از ولعیهد جوان اما باهوش عربستان است. ترامپ مدتهاست تلاش دارد که عربستان را نیز به اعراب امضا کننده پیمان ابراهیم و عادی سازی روابط با اسرائیل اضافه کند. اکنون که جنگ دوساله اسرائیل و فلسطین با یک توافق آتش بس فعلا متوقف شده است، زمان خوبی است که ترامپ بار دیگر عربستان را به امضای توافق ابراهیم ترغیب کند، اما ریاض بدون کسب امتیازات لازم و بهره برداری های سیاسی-امنیتی و تجاری-اقتصادی، به سادگی تن به امضای این توافق نخواهد داد.

موضوع و هدف دیگری که ترامپ از دعوت شاهزاده سعودی به دفتر بیضی کاخ سفید دنبال می کند، تلاش برای محکم تر کردن جایگاه و مواضع آمریکا در خاورمیانه و منطقه خلیج فارس است؛ هدفی که شاید بتوان آن را در قالب رقابت آمریکا با چین برای یارگیری از میان کشورهای اثرگذار خاورمیانه و منطقه خلیج فارس تفسیر کرد.

چین در سال 2023 با میانجی گری موفق بین ایران و عربستان، توانست سد دیپلماتیک هفت ساله در روابط این دو کشور بزرگ منطقه خاورمیانه را بشکند و پیمان دوستی بین آنها را دوباره احیا کند. انجام این اقدام دیپلماتیک ارزشمند از سوی چین، نگاه های جهانی را به سمت چین به عنوان یک بازیگر غیرقابل انکار در تحولات خاورمیانه و کشوری توانمند در زمینه ایجاد و تقویت صلح و آرامش در این منطقه جلب کرد.

تلاش بن سلمان برای میانجی گری بین ایران و آمریکا

بن سلمان در کنفرانس مطبوعاتی مشترک که با ترامپ داشت، اشاره کرد که آمادگی دارد میانجی گری بین ایران و آمریکا برای ایجاد زمینه توافق دو کشور را برعهده بگیرد. تنها یک روز قبل از سفر بن سلمان به واشنگتن، خبرهای منتشر شد مبنی بر اینکه رئیس جمهوری ایران، نامه ای به دست بن سلمان رسانده است. با توجه به این که این نامه در زمان حساس قبل از عزیمت بین سلمان به واشنگتن بدست او رسانده شده، بسیاری از گمانه زنی های رسانه ای حاکی از آن است که ایران از طریق عربستان، پیامی برای آمریکا ارسال کرده است اما اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت خارجه ایران این مسئله را تکذیب و تاکید کرد که این نامه صرفا محتوای مربوط به مناسبات دوجانبه ایران و عربستان بوده است.

اگر بن سلمان بتواند به حصول یک توافق هسته ای جدید بین ایران و آمریکا کمک کند، برگ برنده مهمی به کارنامه دیپلماتیک و سیاسی خود خواهد افزود.

بن سلمان به توان توازن مناسبات با قدرت های بزرگ جهان

سفر محمد بن سلمان به واشنگتن را را شاید باید خبرسازترین رویداد سیاسی جهان در این هفته نامید که توانست توجه بسیاری از رسانه های محافل سیاسی جهان را به خود جلب کند. شاهزاده جوان عربستان به دنبال حفظ و گسترش مناسبات همزمان با قدرت های بزرگ جهان به ویژه چین و آمریکا است و اعتقاد دارد روابط با هریک از این قدرت ها نمی تواند، بر روابط با دیگری اثر منفی داشته باشد.

با توجه به جذابیت های نفتی و مالی عربستان، چین و آمریکا و دیگر کشورهای صنعتی تمایل زیادی با حفظ مناسبات با این کشور دارند و بن سلمان در تلاش است از این فرصت، به بهترین شکل ممکن برای پیشبرد آرمان های بلندپروازانه خود برای توسعه کشورش در زمینه های گوناگون بهره برداری کند.