در یک مغز سالم، سیستم «گلیمفاتیک»، سموم و مواد زائد را پاکسازی می‌کند. این سیستم، مایع مغزی - نخاعی (یا CSF، مایع شفافی که مغز را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کند) را از درون مغز و در امتداد کانال‌های بسیار باریک اطراف رگ‌های خونی عبور می‌دهد. این مایع، سموم را جمع‌آوری و آن‌ها را از مغز خارج می‌کند و به این ترتیب مغز را پاک و سالم نگه می‌دارد.

اما اگر این فرایند به‌درستی عمل نکند، ممکن است خطر زوال عقل را در سال‌های بعدی زندگی افزایش دهد. بر اساس مقاله‌ای به سرپرستی متخصصان دانشگاه کمبریج، کم‌خوابی و مشکلات قلبی‌عروقی بر کارآیی سیستم گلیمفاتیک تاثیر می‌گذارند.

«هوی هونگ»، نویسنده اول این مقاله گفت: ما پیش‌تر شواهدی در اختیار داشتیم که نشان می‌داد بیماریِ رگ‌های کوچک در مغز بیماری‌هایی مانند آلزایمر را تسریع می‌کنند و اکنون به‌احتمال زیاد، برای چرایی آن توضیحی داریم.

اختلال در سیستم گلیمفاتیک احتمالا توانایی ما را برای پاکسازی مغز از آمیلوئید و تاو که باعث بیماری آلزایمر می‌شوند، تضعیف می‌کند.

بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل با تجمع پروتئین‌های آمیلوئید و تاو در مغز ارتباط دارد. در بیماری آلزایمر، آمیلوئید به هم می‌چسبد و در مغز پلاک‌هایی تشکیل می‌دهد که در نهایت باعث مرگ سلول‌های مغزی می‌شود، در حالی که تاو، درون نورون‌های مغز در هم می‌پیچد و هر دو عامل به بروز علائم زوال عقل منجر می‌شوند.

یکی دیگر از انواع رایج زوال عقل، زوال عقل عروقی است که بر اثر کاهش جریان خون به مغز ایجاد می‌شود و بر اساس اعلام سازمان ملی خدمات سلامت انگلیس (NHS)، حدود ۱۸۰ هزار نفر را در انگلیس تحت تاثیر قرار می‌دهد.

متخصصان در این مطالعه می‌خواستند بررسی کنند که آیا بیماری رگ‌های کوچک مغزی و دیگر عوامل خطر قلبی‌عروقی به سیستم گلیمفاتیک آسیب می‌زند و آیا این موضوع به نوبه خود خطر زوال عقل را افزایش می‌دهد یا خیر.

به گزارش ایندیپندنت، این پژوهش که در مجله «آلزایمر و زوال عقل: نشریه انجمن آلزایمر» (A&D) منتشر شد، برای تحلیل اسکن‌های ام‌آرآی حدود ۴۰ هزار بزرگسال در پایگاه داده بیوبانک انگلیس از هوش مصنوعی استفاده کرد.

این تحلیل نشان داد چند عامل خطر وجود دارند که بروز زوال عقل را پیش‌بینی می‌کنند از جمله میزان کارآیی جریان یافتن مایع مغزی - نخاعی‌ به درون مغز.

تحلیل‌های بیشتر نیز نشان دادند که چند عامل خطر قلبی‌عروقی، عملکرد سیستم گلیمفاتیک را مختل می‌کنند و در نتیجه، خطر زوال عقل را افزایش می‌دهند. این موضوع تا حدی بر اثر بیماری رگ‌های کوچک مغزی ایجاد می‌شود که در اسکن‌های ام‌آرآی قابل‌مشاهده است.

متخصصان برای کاهش خطر زوال عقل چند راه پیشنهاد کردند که یکی از آن‌ها بهبود خواب است.

دلیل آن این است که خواب در عملکرد سیستم گلیمفاتیک نقش مهمی دارد و نویسندگان مقاله گفتند که الگوهای خواب مختل‌شده، توانایی مغز را برای پاکسازی سموم و مواد زائد تضعیف می‌کنند.

راهکار دیگر، درمان مشکلات عروقی مانند فشار خون بالا است که ثابت شده است خطر ابتلا به بیماری رگ‌های کوچک مغزی و زوال عقل عروقی را افزایش می‌دهد.

پروفسور «مارکوس»، سرپرست گروه پژوهش سکته مغزی در دانشگاه کمبریج، گفت: دست‌کم یک‌چهارم از کل خطر زوال عقل ناشی از عوامل خطر رایجی مانند فشار خون و مصرف دخانیات است.

اگر این عوامل عملکرد سیستم گلیمفاتیک را تضعیف کنند در این صورت می‌توان وارد عمل شد و برای درمان، اقدام کرد. درمان فشار خون بالا یا تشویق افراد به ترک سیگار راهی دست‌یافتنی برای کمک به عملکرد بهتر سیستم گلیمفاتیک خواهد بود.

برآورد می‌شود در حال حاضر حدود ۹۸۲ هزار نفر در انگلیس به زوال عقل مبتلا باشند، اما این بیماری در بیش از یک‌سوم از افراد هنوز تشخیص داده نشده است.