به گزارش خبر ساز به نقل از cradle، قطر، به عنوان متحد بزرگ غیر ناتو دوباره به عنوان میانجی اصلی برای بازگرداندن «ثبات» به غزه معرفی شده است. در کنار مصر، قطر پیشنهادی ارائه کرده که عملاً از حماس می‌خواهد خود را منحل کند. اما اکنون پای کشوری دیگر هم در میان است: ترکیه.

پس از اعلام برنامه ترامپ، سخنگوی وزارت خارجه قطر، مجد الأنصاری، حضور رئیس سازمان اطلاعات ترکیه در نشست‌های دوحه را تأیید کرد. منابع می‌گویند جلسه‌ای طولانی میان رهبران حماس با مقامات قطری، مصری و ترکیه‌ای برگزار شده تا مفاد طرح بررسی و تغییراتی در آن پیشنهاد شود.

از آغاز جنگ، هدف اصلی نتانیاهو حذف کامل حماس بوده است. اردوغان در سخنرانی‌اش در مجمع عمومی تنها انتقاد ملایمی از جنگ اسرائیل در غزه داشت، بلکه در کنار ترامپ هم نشسته بود. اکنون، با آشکار شدن خطوط کلی طرح «بازطراحی غزه» از سوی آمریکا و اسرائیل، نقش ترکیه در این پروژه به‌سختی قابل انکار است.

اجماع عربی و بازطراحی غزه

هدف اصلی طرح مشترک آمریکا و اسرائیل دو چیز است: غزه‌ای بدون حماس و تشکیل دولتی غیرنظامی که مانع منافع غرب نباشد.

اگر حماس این طرح را بپذیرد،( که به صورت مشروط پذیرفته است) رهبرانش باید غزه را ترک کنند و منطقه برای سرمایه‌گذاری بین‌المللی باز خواهد شد. بازسازی غزه و بهره‌برداری از منابع گاز دریایی آن فرصت‌های اقتصادی عظیمی به همراه دارد.

اکثر کشورهای عربی طرح واشنگتن را پذیرفته‌اند. پس از افشای طرح ترامپ، وزیران خارجه ترکیه، اردن، امارات، اندونزی، پاکستان، عربستان، قطر و مصر بیانیه‌ای مشترک صادر کردند و از «اراده آمریکا برای یافتن راه صلح» تمجید کردند!

قطر این طرح را «سازنده اما نیازمند مذاکره» توصیف کرد، در حالی که اردوغان از «تلاش و رهبری ترامپ» تمجید کرد و گفت: «ترکیه به تلاش برای رسیدن به صلحی عادلانه و پایدار ادامه خواهد داد.» این امر فشار بر حماس را افزایش می‌دهد تا موضع نهایی خود را با هماهنگی سایر گروه‌های فلسطینی در غزه اعلام کند.

درهم‌تنیدگی ترکیه با ترامپ

در اجرای این طرح، بیشترین خطر متوجه ترکیه و قطر است که هر دو به نظر می‌رسد آماده‌اند این وضعیت هستند. قطر از دیرباز متحد نزدیک واشنگتن و میزبان رهبران حماس در دوحه بوده است. اما در ترکیه، موضوع پیچیده‌تر است. اردوغان می‌کوشد میان سیاست داخلی بحران‌زده و نیاز به رضایت واشنگتن تعادل برقرار کند. ترکیه اکنون یکی از شدیدترین بحران‌های اقتصادی تاریخ خود را تجربه می‌کند. اردوغان توانسته از فروپاشی جلوگیری کند، اما بحران اقتصادی جایگاه او را در صحنه بین‌المللی تضعیف کرده است. در داخل، او با بی‌ثباتی سیاسی روبه‌روست و سرکوب مخالفان شدت گرفته، اما این اقدامات ثبات مورد نظرش را ایجاد نکرده است.

پیش از سفر اخیر اردوغان به واشنگتن، تام باراک، سفیر سابق آمریکا در ترکیه، گفته بود: «ترامپ می‌گوید بیایید به دولت اردوغان مشروعیت بدهیم.» آنکارا اما به این اظهارنظر تحقیرآمیز پاسخی نداد.

در دیدار با ترامپ، اردوغان قراردادهایی شامل خرید ۲۲۵ هواپیمای بوئینگ، توافق واردات گاز طبیعی مایع از آمریکا (در تضاد با روابط روسیه) و یادداشت تفاهم همکاری هسته‌ای امضا کرد. اما آیا ترکیه در بحران اقتصادی کنونی توان چنین هزینه‌هایی را دارد؟

ترکیه در تناقضی آشکار

در حال حاضر هیچ سازوکاری برای مهار ترامپ و نتانیاهو وجود ندارد. پایتخت‌های غربی که بیش از یک قرن در برابر سلب مالکیت از فلسطینی‌ها سکوت کرده‌اند، اکنون به‌صورت نمادین دولت فلسطین را به رسمیت می‌شناسند؛ اما این اقدامی نمایشی است، نه واقعی.

غرب و رژیم‌های عربی متحدش خواهان فلسطینی هستند بدون حماس یا هرگونه مقاومت فعال. آنان رهبری منفعل مانند محمود عباس و تشکیلات خودگردان را ترجیح می‌دهند، حتی اگر این نهاد مشروعیت خود را از دست داده باشد.

ترامپ اکنون برای غزه «شورای صلحی» تشکیل داده که یکی از اعضای آن تونی بلر، نخست‌وزیر سابق بریتانیا و معمار حمله به عراق در ۲۰۰۳ است.

اگر طرح ترامپ اجرا شود، فلسطین عملاً زیر سلطه محور آمریکا–اسرائیل–بریتانیا قرار خواهد گرفت، شبیه دوران قیمومت بریتانیا بر فلسطین.

اردوغان که سال‌ها حامی اخوان‌المسلمین و حماس بود، اکنون در موقعیتی قرار گرفته که ممکن است در برچیدن همان جنبش‌ها نقش ایفا کند؛ تناقضی آشکار.

نقش ترکیه در «خروج حماس»

کشورهای غربی تمایل ندارند ترکیه را به عنوان میانجی بپذیرند، زیرا معتقدند آنکارا بیش از حد جانب حماس را گرفته است. در مذاکرات پس از جنگ، تمرکز بر مصر و قطر بوده است. با این حال، ترکیه احتمالاً مأمور شده است حماس را به پذیرش طرح یا خروج از غزه ترغیب کند ، نه برای حفظ جایگاهش، بلکه برای کمک به انتقال رهبران آن.

به نظر می‌رسد ترامپ و نتانیاهو برای هر نتیجه‌ای آماده‌اند و ترکیه را به عنوان مسیر خروج رهبران حماس انتخاب کرده‌اند. مأموریتی که اردوغان گویا در دیدار اخیرش با ترامپ پذیرفته است.

جالب اینکه در فوریه ۲۰۲۵ اردوغان گفته بود: «پیشنهادهای دولت جدید آمریکا درباره غزه که زیر فشار لابی صهیونیستی ارائه شده، هیچ ارزشی برای بحث ندارد.» اما اکنون پس از سفر به واشنگتن، موضعش کاملاً تغییر کرده است.

چرخش ترکیه به سمت آمریکا

اپوزیسیون ترکیه از اردوغان انتقاد کرده که چرا مانند اسپانیا از کاروان امدادی «سمود» دفاع نکرد. او اکنون به‌جای شعارهای تند، لحن «صلح‌طلبانه» و میانه‌رو در پیش گرفته است.

توافق اخیر میان ترکیه و سازمان آنروا نیز پرسش‌هایی برانگیخته است: آیا این همکاری شامل اسکان رهبران یا اعضای حماس در ترکیه خواهد بود؟ اگر طرح ترامپ اجرا شود، ترکیه چه تعداد از آنان را می‌پذیرد و چگونه کنترلشان خواهد کرد؟

برای قطر، موضوع اصلی چگونگی اداره غزه نیست، بلکه این است که چه کسی مسئول پناه دادن به رهبران حماس خواهد بود. در این شرایط جدید، بسیاری از کشورها می‌کوشند مسئله فلسطین را به سرنوشت حماس تقلیل دهند و ترکیه نیز ظاهراً آماده است «به آینده نگاه کند».

زخم اردوغان به مقاومت | میانجی صلح یا مجری حذف مقاومت؟ | همسویی بی‌سابقه آنکارا با واشنگتن | پشت پرده لبخندهای دیپلماتیک اردوغان