در مقابل نام‌های قدیمی همچون آی‌بی‌ام و ای‌ام‌دی که روزگاری تعیین‌کننده مسیر صنعت رایانش بودند اکنون در سایه این تحولات قرار گرفته‌اند.

استراتژی آنها برای بازگشت به میدان، تمرکز بر رایانش کوانتومی و معماری‌های جایگزین است؛ حوزه‌هایی که می‌تواند در بلندمدت به برگ برنده‌شان در بازاری بدل شود که انویدیا سخت‌افزار آن را قبضه کرده است. با این حال این غول قدیمی نتوانست رهبری اولیه خود را به برتری در عصر هوش مصنوعی مولد تبدیل کند. در حالی‌که نام‌هایی چون چت‌جی‌پی‌تی، جمنای و کلاد خبرساز هستند محصولات هوش مصنوعی آی‌بی‌ام عمدتا در قالب خدمات سازمانی محدود با برند Watsonx باقی مانده‌اند.

به نوشته مجله اپل، به جای رقابت مستقیم در هوش مصنوعی مولد، آی‌بی‌ام تمرکز خود را به سمت رایانش کوانتومی سوق داده و خود را پیشتاز این حوزه می‌داند؛ بازاری که هنوز چندین سال با کاربرد گسترده فاصله دارد. این شرکت در سال ۲۰۲۳ پردازنده ۱۳۳ کیوبیتی Heron را رونمایی کرد و نقشه‌راهی برای رسیدن به سامانه‌های بالای هزار کیوبیت تا سال ۲۰۲۶ ترسیم کرده است. آی‌بی‌ام معتقد است رایانش کوانتومی در نهایت می‌تواند مسائلی چون شبیه‌سازی مولکولی، بهینه‌سازی و رمزنگاری امن را حل کند؛ مسائلی که هوش مصنوعی مولد قادر به پردازش کارآمد آنها نیست.

آروینـد کریشنا، مدیرعامل آی‌بی‌ام، کوانتوم را نه جایگزینی برای هوش مصنوعی، بلکه مکمل آن می‌داند. او اوایل امسال در جمع سرمایه‌گذاران گفت: «هوش مصنوعی مولد ابزار قدرتمندی است، اما به مرزهای خود خواهد رسید. کوانتوم افق‌های تازه‌ای را در علم، مالی و علم مواد خواهد گشود.»

رقابت با انویدیا

اگر آی‌بی‌ام روی کوانتوم شرط‌بندی کرده، ای‌ام‌دی در تلاش است سهم از دست‌رفته‌اش در سخت‌افزار هوش مصنوعی را بازپس بگیرد و همزمان نیم‌نگاهی هم به حوزه‌های مرتبط با کوانتوم دارد. پردازنده‌های گرافیکی این شرکت، از جمله سری MI۳۰۰، اکنون در برخی از بزرگ‌ترین ابررایانه‌های هوش مصنوعی به‌کار گرفته می‌شوند. برای نمونه مایکروسافت شتاب‌دهنده‌های ای‌ام‌دی را به کلاسترهای ابری Azure اضافه کرده است تا وابستگی خود به انویدیا را کاهش دهد. با این حال اکوسیستم CUDA و سلطه کارت‌های H۱۰۰ همچنان جایگاه انویدیا را دست‌نیافتنی کرده و ای‌ام‌دی را در رتبه‌ای دورتر نگاه داشته است.

لیزا سو، مدیرعامل ای‌ام‌دی، صراحتا اذعان کرده که رقابت با انویدیا در شتاب‌دهنده‌های هوش مصنوعی دشوار است، اما بر مزایای چارچوب‌های نرم‌افزاری باز ROCm و همکاری‌های رو به رشد با ارائه‌دهندگان خدمات ابری مقیاس‌ابر تاکید دارد. در همین حال این شرکت به‌طور آرام در قالب شراکت‌های تحقیقاتی وارد حوزه کوانتوم شده و مدل‌های هیبریدی ترکیب‌کننده پردازنده‌های گرافیکی کلاسیک با پردازنده‌های کوانتومی را آزمایش می‌کند. استراتژی ای‌ام‌دی نوعی بیمه‌گری دوگانه است؛ از یک‌ سو سرمایه‌گذاری‌میلیاردی در سخت‌افزار هوش مصنوعی مولد برای رقابت کنونی و از سوی دیگر حفظ جای پا در پژوهش‌های کوانتومی تا از قافله جهش بعدی جا نماند.

چرا کوانتوم قمار بزرگ بعدی است؟

هر دو شرکت آی‌بی‌ام و ای‌ام‌دی فرصت استراتژیکی را در حوزه رایانش کوانتومی می‌بینند؛ زیرا میدان رقابت هوش مصنوعی اکنون بیش از حد شلوغ و سرمایه‌بر شده است. آموزش مدل‌های پیشرفته مولد امروز نیازمند ده‌ها هزار پردازنده گرافیکی انویدیا،‌ میلیاردها دلار هزینه انرژی و همکاری‌های انحصاری با غول‌های ابری است. آی‌بی‌ام توان چنین مقیاسی را ندارد و ای‌ام‌دی همچنان برای کسب جایگاه دوم با انویدیا می‌جنگد. اما کوانتوم مسیری متفاوت عرضه می‌کند؛ فرصتی برای پیشتازی در حوزه‌ای که می‌تواند تحولی بنیادین در شیمی، کشف دارو، لجستیک و امنیت ملی ایجاد کند.

در حالی‌که نبرد هوش مصنوعی مولد به مسابقه‌ای بر سر مقیاس و داده بدل شده کوانتوم همچنان زمینی بکر است؛ جایی که رهبری فنی زودهنگام می‌تواند در دهه ۲۰۳۰ به سودی کلان تبدیل شود. البته این قمار بدون ریسک نیست. رایانش کوانتومی هنوز در مرحله‌ای عمدتا آزمایشی قرار دارد و جدول زمانی روشنی برای ورود به جریان اصلی بازار ندارد. منتقدان هشدار می‌دهند که تمرکز بیش از حد بر کوانتوم می‌تواند آی‌بی‌ام و ای‌ام‌دی را در کوتاه‌مدت از رقابت عقب بیندازد؛ درست در زمانی که هوش مصنوعی در حال دگرگون کردن صنایع و خلق صدها‌ میلیارد دلار درآمد است.

در مقابل انویدیا همین حالا از این موج سود می‌برد. تقاضای بی‌سابقه برای پردازنده‌های بلک‌ول ارزش بازار این شرکت را به بالای ۴ تریلیون دلار رسانده است. مایکروسافت، گوگل و متا نیز با ادغام هوش مصنوعی مولد در محصولات مصرفی همزمان در حال جذب کاربران و مشتریان سازمانی هستند؛ در حالی‌ که دستاوردهای کوانتومی ممکن است هنوز یک دهه با تحقق فاصله داشته باشند.

تعادل میان هوش مصنوعی و کوانتوم

نه آی‌بی‌ام و نه ای‌ام‌دی قصد ندارند از میدان هوش مصنوعی کنار بکشند. آی‌بی‌ام همچنان مجموعه Watsonx را به‌عنوان یک بسته سازمانی‌پسند در صنایع حساس و قانون‌محور مانند سلامت و مالی عرضه می‌کند؛ جایی که شفافیت و انطباق به اندازه قدرت مولد اهمیت دارد. از سوی دیگر ای‌ام‌دی با سرعت در حال افزایش عرضه پردازنده‌های گرافیکی است و امیدوار است تا سال ۲۰۲۶ بین ۱۰ تا ۱۵ درصد بازار شتاب‌دهنده‌های هوش مصنوعی را به دست آورد.

تفاوت راهبردهای شرکت‌ها نشان‌دهنده دو مسیر متفاوت در آینده رایانش پیشرفته است. در یک سو، هوش مصنوعی مولد همین امروز صنایع را دگرگون کرده و‌ میلیاردها دلار ارزش بازار نصیب انویدیا، مایکروسافت و گوگل می‌کند. در سوی دیگر رایانش کوانتومی همچنان مرزی پرریسک، اما پاداش‌دهنده است؛ جایی که آی‌بی‌ام و ای‌ام‌دی امیدوارند زودتر از دیگران پرچم خود را برافرازند. اگر تب هوش مصنوعی فروکش کند یا با محدودیت‌های فنی روبه‌رو شود، این دو شرکت می‌توانند در جایگاه پیشگامان کوانتوم بدرخشند. اما اگر چنین نشود ممکن است در تاریخ به‌عنوان شرکت‌هایی ثبت شوند که خیلی زود روی یک فناوری‌ سرمایه‌گذاری کردند که هنوز آماده نبود.

در حال حاضر استراتژی آنها روشن است؛ به اندازه کافی در هوش مصنوعی حضور داشتن برای باقی ماندن در رقابت و همزمان قمار بر سر این باور که انقلاب بعدی رایانش نه با پردازنده‌های گرافیکی، بلکه با کیوبیت‌ها رقم خواهد خورد. با این حال هر دو شرکت به‌ خوبی می‌دانند که به این زودی‌ها نمی‌توانند انویدیا یا اوپن‌ای‌آی را از سلطه بر هوش مصنوعی مولد کنار بزنند. برای آنها کوانتوم یک شرط بلندمدت است؛ حوزه‌ای که هنوز قوانینش نوشته نشده و رهبری در آن همچنان قابل تصاحب است.

قمار کوانتومی در سایه سلطه انویدیا/ استراتژی بلندمدت «آی‌بی‌ام» و «ای‌ام‌دی» برای فرار از شکست‌های فعلی چیست؟