سرگیجه احساسی از چرخش، گیجی یا عدم تعادل است که ممکن است به‌صورت ناگهانی یا مداوم رخ دهد. این حالت می‌تواند به دلایلی مانند مشکلات گوش داخلی، افت فشار خون یا اضطراب ایجاد شود. تشخیص علت اصلی برای درمان مؤثر ضروری است.
سرگیجه‌های مرتبط با گوش داخلی (سرگیجه های محیطی)
سرگیجه های محیطی معمولاً به دلیل مشکلات گوش داخلی ایجاد می‌شوند، زیرا گوش داخلی مسئول حفظ تعادل بدن است. این نوع سرگیجه‌ها ناگهانی شروع می‌شوند و ممکن است با حالت تهوع، استفراغ و مشکلات تعادل همراه باشند. مهم‌ترین انواع سرگیجه‌های محیطی عبارت‌اند از:
نوع سرگیجه علت علائم درمان سرگیجه‌ی وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV) جابه‌جایی کریستال‌های گوش داخلی سرگیجه‌ی ناگهانی هنگام تغییر موقعیت سر، کوتاه‌مدت مانورهای حرکتی مانند مانور اپلی بیماری منییر افزایش مایع در گوش داخلی سرگیجه‌ی شدید، وزوز گوش، کاهش شنوایی، احساس پری در گوش داروهای ادرارآور، کاهش مصرف نمک، در موارد شدید تزریق دارو یا جراحی نوریت دهلیزی و لابیرنتیت التهاب عصب گوش داخلی به دلیل عفونت ویروسی سرگیجه‌ی ناگهانی و طولانی، حالت تهوع، استفراغ، مشکلات تعادل داروهای ضدتهوع، استروئیدی یا ضدویروسی در موارد شدید فیستول پری‌لنفاتیک نشت مایع گوش داخلی به گوش میانی سرگیجه، تغییرات شنوایی، حساسیت به فشار استراحت، پرهیز از فعالیت‌های سنگین، جراحی در موارد شدید سندرم دهلیزی دوطرفه آسیب به هر دو گوش داخلی به دلیل داروهای سمی، عفونت، یا بیماری‌های عصبی عدم تعادل، مشکل در راه رفتن در تاریکی، احساس ناپایداری مداوم فیزیوتراپی دهلیزی برای جبران کاهش عملکرد گوش داخلی
۱. سرگیجه‌ی وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV - Benign Paroxysmal Positional Vertigo)
علت: جابه‌جایی کریستال‌های کلسیمی (اوتوکونیا) در مجاری نیم‌دایره‌ای گوش داخلی که تعادل را تنظیم می‌کند.
علائم: سرگیجه‌ی ناگهانی و کوتاه‌مدت که معمولاً هنگام تغییر موقعیت سر (مثلاً هنگام برخاستن از رختخواب یا چرخاندن سر) رخ می‌دهد.
درمان: مانورهای حرکتی مانند مانور اپلی (Epley Maneuver) برای بازگرداندن کریستال‌ها به محل درستشان در گوش داخلی.
۲. بیماری منییر (Meniere’s Disease)
علت: افزایش غیرطبیعی مایع در گوش داخلی که باعث اختلال در تعادل و شنوایی می‌شود.
علائم: سرگیجه‌ی شدید، وزوز گوش (تینیتوس)، کاهش شنوایی (به‌ویژه در یک گوش) و احساس پری در گوش.
درمان: مصرف داروهای ادرارآور، محدود کردن نمک و کافئین، و در موارد شدید تزریق دارو یا جراحی.
۳. نوریت دهلیزی (Vestibular Neuritis) و لابیرنتیت (Labyrinthitis)
علت: عفونت ویروسی که باعث التهاب عصب دهلیزی (نوریت) یا کل ساختار گوش داخلی (لابیرنتیت) می‌شود.
علائم: سرگیجه‌ی ناگهانی و شدید، حالت تهوع، استفراغ، مشکل در حفظ تعادل. در لابیرنتیت کاهش شنوایی نیز ممکن است رخ دهد.
درمان: معمولاً به خودی خود بهبود می‌یابد، اما مصرف داروهای ضدتهوع، استراحت و در موارد شدید، داروهای استروئیدی یا ضدویروسی تجویز می‌شود.
۴. فیستول پری‌لنفاتیک (Perilymphatic Fistula)
علت: نشت مایع گوش داخلی به گوش میانی، معمولاً در اثر ضربه، تغییرات فشار شدید (مثلاً در غواصی یا پرواز)، یا جراحی گوش.
علائم: سرگیجه، نوسان در شنوایی، احساس پری در گوش، حساسیت به تغییرات فشار.
درمان: استراحت و پرهیز از فعالیت‌های سنگین، در برخی موارد جراحی برای ترمیم نشت.
۵. سندرم دهلیزی دوطرفه (Bilateral Vestibulopathy)
علت: آسیب به هر دو گوش داخلی به دلیل مصرف برخی داروهای سمی برای گوش (مثل جنتامایسین)، عفونت‌های مزمن، یا بیماری‌های عصبی.
علائم: عدم تعادل، مشکل در راه رفتن در تاریکی، احساس ناپایداری مداوم بدون سرگیجه‌ی شدید.
درمان: فیزیوتراپی دهلیزی برای بازآموزی مغز جهت جبران کاهش عملکرد گوش داخلی.
اگر سرگیجه‌ی محیطی شدید باشد، زندگی روزمره را مختل کند، یا همراه با علائم خطرناک (مانند
سرگیجه‌های مرتبط با مغز (سرگیجه‌های مرکزی)
سرگیجه‌های مرکزی معمولاً به مشکلات سیستم عصبی مرکزی (مغز و مخچه) مربوط می‌شوند. این نوع سرگیجه‌ها معمولاً شدیدتر، طولانی‌تر و با علائم عصبی همراه هستند.
نوع سرگیجه علت علائم درمان میگرن دهلیزی میگرن همراه با اختلالات دهلیزی سرگیجه‌های دوره‌ای، حساسیت به نور و صدا، سردرد، تهوع داروهای ضد میگرن، تغییر سبک زندگی، پرهیز از عوامل تحریک‌کننده سکته‌ی مغزی (Stroke) یا حمله‌ی ایسکمیک گذرا (TIA) کاهش خون‌رسانی به مغز سرگیجه‌ی ناگهانی و شدید، بی‌حسی صورت، مشکل در صحبت کردن، ضعف عضلانی، تاری دید اورژانسی! بستری در بیمارستان، داروهای ضدلخته، توانبخشی تومورهای مغزی (مثلاً در مخچه یا ساقه‌ی مغز) رشد توده‌ی غیرطبیعی در مغز سرگیجه‌ی تدریجی، اختلال در تعادل، دوبینی، سردرد مداوم، تهوع جراحی، پرتو‌درمانی، شیمی‌درمانی مالتیپل اسکلروزیس (MS) بیماری خودایمنی که به سیستم عصبی آسیب می‌زند سرگیجه‌ی مداوم، ضعف عضلانی، اختلالات بینایی، بی‌حسی اندام‌ها داروهای تعدیل‌کننده‌ی سیستم ایمنی، فیزیوتراپی آتاکسی مخچه‌ای آسیب به مخچه (مثلاً در اثر بیماری‌های ژنتیکی، سکته، یا مسمومیت دارویی) سرگیجه‌ی مداوم، عدم تعادل شدید، حرکات ناهماهنگ توانبخشی، داروهای حمایتی بسته به علت بیماری تأثیر داروهای خاص (مثل ضدتشنج، آرام‌بخش، یا شیمی‌درمانی) اثرات جانبی داروها بر سیستم عصبی مرکزی سرگیجه، خواب‌آلودگی، عدم تمرکز، مشکل در تعادل تغییر یا تنظیم دوز دارو توسط پزشکدلایل عمومی سرگیجه
سرگیجه می‌تواند به دلایل عمومی و سیستمیک نیز ایجاد شود که ارتباط مستقیمی با گوش یا مغز ندارد. این موارد معمولاً ناشی از مشکلات گردش خون، تغذیه، کمبود مواد معدنی، یا شرایط روانی هستند.
علت توضیح علائم درمان افت فشار خون (ارتواستاتیک یا ناگهانی) کاهش ناگهانی فشار خون هنگام ایستادن سرگیجه‌ی لحظه‌ای، سیاهی رفتن چشم، ضعف مصرف آب، پرهیز از تغییر وضعیت ناگهانی، استفاده از جوراب واریس در موارد شدید کم‌خونی (آنمی) کاهش گلبول‌های قرمز و اکسیژن‌رسانی ناکافی به مغز سرگیجه، ضعف، خستگی، رنگ‌پریدگی مصرف آهن و ویتامین B12، بهبود تغذیه کم‌آبی بدن (دهیدراسیون) کاهش مایعات بدن به دلیل تعریق، استفراغ، اسهال یا مصرف کم آب سرگیجه، خشکی دهان، تپش قلب، کاهش فشار خون مصرف مایعات کافی، محلول‌های الکترولیتی افت قند خون (هیپوگلیسمی) کاهش قند خون، معمولاً در افراد دیابتی یا کسانی که غذای کافی نمی‌خورند سرگیجه، تعریق، لرزش، ضعف، سردرد مصرف مواد قندی سریع‌الجذب (مثلاً آب‌میوه)، وعده‌های غذایی منظم استرس و اضطراب شدید پاسخ بدن به استرس که باعث تحریک سیستم عصبی می‌شود سرگیجه، تپش قلب، احساس سبکی سر، تنگی نفس تکنیک‌های آرام‌سازی، ورزش، مشاوره روان‌شناسی مشکلات قلبی (آریتمی، نارسایی قلبی، تنگی عروق) کاهش خون‌رسانی مؤثر به مغز سرگیجه مداوم، تپش قلب، غش، تنگی نفس بررسی قلبی، مصرف داروهای قلبی، تغییر سبک زندگی عوارض جانبی داروها برخی داروها مانند آرام‌بخش‌ها، ضدافسردگی‌ها، مدرها و ضدتشنج‌ها سرگیجه، خواب‌آلودگی، عدم تمرکز تنظیم دوز یا تغییر دارو با مشورت پزشک مسمومیت (مثلاً با الکل یا مواد شیمیایی) تأثیر سموم بر سیستم عصبی مرکزی سرگیجه، تهوع، استفراغ، گیجی حذف ماده‌ی سمی، درمان حمایتی، مراجعه‌ی پزشکیچه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
سرگیجه در بیشتر موارد خوش‌خیم و گذراست، اما اگر با علائم خطرناک همراه باشد، نیاز به بررسی پزشکی فوری دارد. در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
وضعیت سرگیجه علائم همراه اقدام لازم وضعیت اورژانسی (نیاز به مراجعه‌ی فوری به اورژانس)- ضعف یا بی‌حسی در صورت یا اندام‌ها
- اختلال در تکلم یا دوبینی
- سردرد ناگهانی و شدید
- عدم تعادل شدید و افتادن‌های مکرر
- تپش قلب یا درد قفسه‌ی سینه
- کاهش سطح هوشیاری یا غش کردن
تماس فوری با اورژانس و مراجعه‌ی سریع به بیمارستان وضعیت نگران‌کننده (نیاز به مراجعه‌ی غیراضطراری به پزشک)- سرگیجه‌ی مداوم و طولانی‌مدت (چند روز یا بیشتر)
- سرگیجه‌ای که به‌طور مکرر تکرار می‌شود
- تشدید سرگیجه هنگام تغییر وضعیت بدن
- وزوز گوش، کاهش شنوایی، یا احساس پری در گوش
- تهوع و استفراغ شدید که باعث کم‌آبی بدن می‌شود
- عدم بهبود با استراحت یا مصرف مایعات
مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) یا متخصص مغز و اعصاب وضعیت غیراضطراری (نیاز به بررسی در مراجعه‌های بعدی)- سرگیجه‌ی خفیف و گذرا که پس از چند ثانیه برطرف می‌شود
- سرگیجه‌ی ناشی از استرس یا کم‌آبی
- سرگیجه‌ی مرتبط با تغییرات قند خون یا افت فشار خون موقت
اصلاح سبک زندگی، تغذیه‌ی مناسب، مصرف مایعات و در صورت تکرار، مراجعه به پزشک۱. علائم هشداردهنده‌ی جدی (نیاز به مراجعه‌ی اورژانسی)
اگر سرگیجه با یکی از این موارد همراه باشد، باید بلافاصله به اورژانس مراجعه کنی:
ضعف یا بی‌حسی در صورت یا اندام‌ها (می‌تواند نشانه‌ی سکته‌ی مغزی باشد).
اختلال در تکلم یا دوبینی.
سردرد بسیار شدید و ناگهانی (به‌خصوص اگر قبلاً چنین سردردی نداشتی).
عدم تعادل شدید و افتادن‌های مکرر.
تپش قلب یا درد قفسه‌ی سینه.
کاهش سطح هوشیاری یا غش کردن.
۲. علائم نگران‌کننده (نیاز به مراجعه‌ی غیراضطراری به پزشک)
اگر سرگیجه‌ی تو این ویژگی‌ها را داشته باشد، باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنی:
سرگیجه‌ی مداوم و طولانی‌مدت (بیش از چند روز).
سرگیجه‌ای که مکرراً تکرار می‌شود.
تشدید سرگیجه در حالت‌های خاص (مثلاً هنگام دراز کشیدن یا ایستادن).
وزوز گوش، کاهش شنوایی یا احساس پری در گوش.
حالت تهوع و استفراغ شدید که باعث کم‌آبی بدن می‌شود.
عدم پاسخ به درمان‌های خانگی (مثلاً تغییر وضعیت، مصرف مایعات، یا استراحت).
۳. مواردی که باید در مراجعه به پزشک مطرح کنی
برای تشخیص بهتر، پزشک احتمالاً از تو این سؤالات را می‌پرسد:
چه زمانی سرگیجه شروع شد؟ (ناگهانی یا تدریجی؟)
چقدر طول می‌کشد؟ (چند ثانیه، چند دقیقه، یا بیشتر؟)
آیا با حرکت سر یا بدن بدتر می‌شود؟
آیا علائم دیگری مثل سردرد، ضعف، یا کاهش شنوایی داری؟
آیا داروی خاصی مصرف می‌کنی؟
آیا استرس یا اضطراب شدیدی تجربه کردی؟
چگونه انواع سرگیجه ها را درمان کنیم؟
نظر شما