چند روز پیش خبری منتشر شد از یک ایده علمی دور و دراز اما شگفت‌انگیز. خبر این است که فضاپیمایی به نام «کریسالیس» (Chrysalis) به طول ۵۸ کیلومتر قرار است نخستین فضاپیمایی باشد که انسان‌ را به اولین سفر میان‌ستاره‌ای می‌برد. حدود 2400 نفر، سفری 400 ساله را به نزدیکترین ستاره به خورشید یعنی آلفا قنطورس، در حدود 4 سال نوری فاصله با ما، آغاز خواهند کرد. آنها و نوادگان‌شان در همین فضاپیما، بدون اینکه تجربه زیستن در زمین را داشته باشند، زندگی می‌کنند و با تصاویری بهشت‌گونه از زمینِ در پس‌شان و رویای سیاره زمین‌مانندی در پیش، خواهند مُرد.

دَوَران این فضاپیما به دور خود، گرانشی مشابه زمین ایجاد خواهد کرد و با کمک فناوری‌های پیشرفته یک زمین مصنوعی کوچک با امکاناتی مشابه، برای این سفر یک طرفه ترتیب داده خواهد شد (درباره این طرح اینجا بیشتر بخوانید).

تصویری از فیلم علمی تخیلی سفر به ماه

اگرچه این فضاپیما هنوز در حد طرح است اما چه بسیار بلندپروازی‌های به نظر غیرممکنی که بشر در طول تاریخ داشته و امروز به آنها رسیده است. نمونه نزدیک‌تر به زمانه ما، سفر به ماه است. سال 1865 ژول ورن داستانی علمی تخیلی از سفر به ماه نوشت. در سال 1902، فیلم صامت معروفی درباره سفر عده‌ای به ماه ساخته شد و در سال 1969 بود که آن ایده‌های تخیلی، به واقعیت تبدیل شد و نیل آرمسترانگ، فضانورد و مهندس هوافضای آمریکایی، به عنوان نخستین انسان پا بر روی خاک ماه گذاشت و آن جمله معروفش را گفت که «این گامی کوچک برای یک انسان و جهشی بزرگ برای بشریت است.»

اولین سفر انسان به ماه و جای پای آدمی بر خاک ماه

اکنون تلاش‌های عملی برای سفر انسان به مریخ در حال انجام است، از فرستادن مریخ‌نوردهایی بر روی سطح سیاره سرخ بگیرید تا آزمایش بر روی موشک‌هایی مناسبتر و ساختن مکان‌های اسکان مناسب انسان در آن سیاره. برآوردهایی که در رسانه‌ها برای زمان اعزام انسان به مریخ آمده در بازه 5 تا 15 سال آینده قرار دارد.

تصویر پانوراما از مریخ

سفر انسان به دل ناشناخته‌ها البته قدمتی چندصد یا چند هزار ساله دارد. سال 1492 کریستف کلمب قاره آمریکا را کشف کرد و دنیا و افق جدیدی به روی انسان گشود. فرانسیس بیکن، فیلسوف انگلیسی و از بانیان انقلاب علمی که به پدر تجربه‌گرائی هم مشهور شده بر روی جلد کتاب «ارغنون نو، احیاء کبیر» که در سال 1620 نوشت، عکسی از کشتی‌ای گذاشت که همچون کشتی کلمب در حال عبور از دو ستون‌ افسانه‌ای هرکول، در دو سمت تنگه جبل‌الطارق به سمت اقیانوس اطلس، است (تصویر زیر) برای گذر از دنیای قدیم به دنیای جدید؛ همچنانکه خود بیکن نیز از کتاب «ارغنون» ارسطو و دنیای فکری قدیم او عبور می‌کرد. دوران مدرن نیز، سفر فکری و جسورانه انسان بود برای فراتر رفتن از خود و تاریخ چند هزار ساله‌اش و رسیدن به ابزار علم جدید برای نه تنها فراگرفتن زمین که فرا رفتن از آن.

روی جلد کتاب ارغنون نو

البته سفر جغرافیایی مهم دیگری نیز می‌توان برشمرد. انسان هموساپینس (انسان خردمند) که حدود 200 هزار سال پیش در گرم‌دشت‌های (ساوان) آفریقا می‌زیست، به دیگر قاره‌های زمین سفر کرد و تنوع زیستی جدیدی را در سرزمین‌های تازه به تجربه نشست و از دل آن، کشاورزی و یکجانشینی و تمدن‌ها شکل گرفتند.

انسان راه پر پیچ‌ و خمی را تا به امروز طی کرده؛ از گرم‌دشت‌های آفریقا تا سراسر زمین و اکنون ماه و مریخ اما در ذهنش سودای رفتن به خورشیدهای دیگر را می‌پرورد. روزگار درازیست که فراتر از نصیحت شاملوی شاعر که گفت «به اندیشیدن خطر مکن»، می‌رود و به اندیشیدن خطر می‌کند بلکه اکنون می خواهد چند نسل را در عبور از مرزهای منظومه خورشیدیِ آرام‌مان، به خطر افکند و در اندیشه خورشیدی تازه، گامی بردارد به آن سوی خیال‌های خطرناک.

ای کاش ما ایرانی‌ها نیز در این سفرها و این فرارفتن‌ها با دنیا همراه بودیم. نه اینکه فقط مفتخر باشیم فلان ایرانی در ناسا کار می‌کند و بهمان ایرانی در سفری فضایی بوده است. ایرانِ ما، تمام‌قد، در کنار سایر ملل در این تلاش زمینی، همراه موثر و کارآمدی باشد. وقتی کارل سیگان، اخترشناس آمریکایی و نویسنده کتاب‌های پرخواننده علم برای همه، از ناسا خواست که سفینه وویجر 1 از دورترین نقطه فضا که تا آن زمان رفته بود، از زمین عکس بگیرد (دورترین سلفی ما)، عبارت «نقطه کمرنگ آبی» بر روی این زمینِ نقطه‌گون گذاشت. نقطه‌ای که همه ما انسان‌ها، از ملت‌ها و باورهای گوناگون، بر روی همین نقطه در حال زندگی و گاهی زد و خوردیم. ما زمینیانِ این اندازه کوچک البته می‌توانیم میلیاردها سال دورتر برویم. فکر کنیم به سهم‌مان در ساختن و انجام این رویای فراتر از زمین و قوت ببخشیم به نیروی پذیرش‌گری‌مان برای زندگی صلح‌آمیز در کنار دیگران.

عکس کره زمین از فاصله حدود 6.4 میلیارد کیلومتری که توسط فضاپیمای ویجر 1 در سال 1990 گرفته شد