بحث «مکانیسم ماشه» شاید برای بعضی‌ها یک واژه مبهم باشد، در این گزارش قصد داریم این مبحث را توضیح دهیم.

مکانیسم ماشه چیست؟

در توافق برجام یک بند ویژه وجود دارد به اسم "مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها" یا همان مکانیسم ماشه (snapback mechanism) . اگر ایران به تعهداتش پایبند نباشد، یکی از کشورهای غربی (مثل فرانسه یا بریتانیا) می‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند. آن وقت، بدون رأی‌گیری، همه تحریم‌هایی که قبل از برجام لغو شده بودند، به صورت خودکار بازمی‌گردند.

و مهم‌تر اینکه: هیچ کشوری حتی چین و روسیه نمی‌توانند جلوی این اتفاق را بگیرند. در واقع، در این زمینه هیچ کشوری حق وتو ندارد.

تبعات فعال‌سازی مکانیسم ماشه چیست؟

موارد زیر از جمله مهم ترین تبعات فعال سازی مکانیسم ماشه است:

- اول از همه، تحریم‌های سازمان ملل رسمی و سفت ‌و‌سخت برمی‌گردند. یعنی دیگر بحث فقط آمریکا نیست؛ کل دنیا باید ایران را تحریم کنند. حتی چین و روسیه هم رسماً نمی‌توانند با ایران معامله علنی انجام بدهند.

- صادرات نفت عملاً قفل می‌شود. پول جابه‌جا نمی‌شود. هیچ بانکی در دنیا ریسک نمی‌کند که با ایران کار کرده یا معامله انجام دهد.

- حتی واردات دارو و غذا هم سخت‌تر و گران‌تر می‌شود، چون همه‌چیز در سایه تحریم قرار می گیرد.

- پروازها، پروژه‌ها، همکاری‌های علمی، سرمایه‌گذاری خارجی همه تعلیق می شوند.

- ایران از نظر حقوقی در همان لیستی که کره شمالی و ونزوئلا در آن قرار دارند، قرار می گیرد: کشورهای غیرقابل اعتماد و تهدیدکننده صلح جهانی.

- یک اجماع جهانی علیه ایران شکل می‌گیرد.

تا الان ممکن بود بعضی کشورها بگویند "ما بی‌طرفیم" یا "این مشکل بین ایران و آمریکاست"؛ ولی وقتی مکانیسم ماشه فعال شود، برچسب رسمی «نقض تعهدات بین‌المللی» به پیشانی ایران می خورد.

- احتمال ارجاع پرونده به فصل هفتم منشور سازمان ملل بالا می‌رود. این بدین معنی است که دیگر فقط بحث تحریم نیست؛ سازمان ملل می تواند ایران را به‌ عنوان «تهدید علیه صلح جهانی» معرفی کند. در این حالت، پشت اقدامات اجباری، حتی نظامی، قطعنامه بین‌المللی می آید و دیگر فقط بحث آمریکا و اسرائیل نیست.

- و مهم‌تر از همه: هر نوع حمله و اقدام نظامی بعدی علیه ایران (توسط اسرائیل یا آمریکا) نه‌تنها محکوم نمی‌شود، بلکه حتی دفاع سیاسی هم از جمهوری اسلامی سلب می‌شود. به زبان ساده: ایران وارد دوره‌ای می‌شود که هم تحریم کامل است، هم تنهاست، هم هیچ‌کس حق ندارد کمکش کند.

شمارش معکوس برای ماشه؟

مکانیسم ماشه تا ۲۶ مهر ۱۴۰۴ (۱۸ اکتبر ۲۰۲۵) اعتبار دارد. یعنی فقط تا این روز، کشورهای اروپایی می‌توانند از مسیر قانونی سازمان ملل استفاده کنند تا تحریم‌های کامل بین‌المللی را علیه جمهوری اسلامی برگردانند.

اما نکته اینجاست؛ روند فعال‌سازی ماشه یک فرآیند حقوقی است که حداقل ۶۰ روز زمان می برد. پس اگه طرف های غربی بخواهند تحریم‌ ها دقیقاً تا قبل از پایان مهلت رسمی برگردد، باید حداکثر تا حدود ۲۹ مرداد ۱۴۰۴ ماشه را بکشند. این یعنی از الان، فقط ۴۸ روز برای فعال‌سازی مؤثر فرصت وجود دارد.

حالا با توجه به تحولات میدانی و سیاسی اخیر، از جمله توقف مذاکرات، اخراج بازرسان آژانس، غنی‌سازی ۶۰ درصدی کاملاً مشخص است که اروپا دنبال وقت‌کشی نیست. همه شواهد نشان می‌دهند که اروپایی‌ها شاید حتی زودتر از مهلت نهایی، ماشه را فعال کند.

شمارش معکوس برای اسنپ بک/ مکانیسم ماشه چیست و فعال شدنش چه تبعاتی برای ایران دارد؟