پس از یک سفر دیپلماتیک فشرده در شرایط جنگی که از ژنو آغاز شد و سپس به استانبول، مسکو و در نهایت عشق‌آباد رسید، «سید عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه ایران، در مسیر بازگشت به تهران، در گفت‌وگویی اختصاصی با مدیر دفتر «العربی الجدید» در تهران، به بررسی مهم‌ترین تحولات منطقه‌ای پرداخت. این گفت‌وگو که در مسیر پرواز از مسکو به عشق‌آباد و سپس تهران انجام شد، موضوعاتی مانند آتش‌بس، حمله به پایگاه هوایی «العدید» آمریکا در قطر و سرنوشت مذاکرات با ایالات متحده را شامل می‌شود. وزیر خارجه ایران در این گفت‌وگو آرام و امیدوار به نظر می‌رسید.

عراقچی در پاسخ به سوالی درباره بارزترین مفاد توافق ایران و رژیم صهیونیستی و اینکه توافقی بر سر ازسرگیری مذاکرات با آمریکا صورت گرفته یا نه؟ گفت: اصل نخست در وضعیت کنونی، پیش از هر چیز، روشن شدن این موضوع است که آیا متجاوزان توان اجرای پیشنهادهای مطرح‌شده و پایبندی به آن‌ها را دارند یا نه. یا این‌که رقابت‌های داخلی میان جناح‌های قدرت در داخل رژیم صهیونیستی، همچون گذشته، آتش‌بس را به ابزاری برای مدیریت چالش‌های درونی خود در دور جدیدی از بحران تبدیل خواهد کرد.

وزیر خارجه ایران درباره اینکه آیا پیش از حمله به تاسیسات هسته ای امکان توافق آتش بس وجود نداشت، توضیح داد: ایران آغازگر جنگ نبوده است. کشور ما همواره هدف تجاوز و حمله قرار گرفته و اصل دفاع را مبنای خود قرار داده است. حتی در آینده نیز، اگر تعرضی به حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی صورت گیرد، پاسخ ایران به همان شیوه دفاعی خواهد بود.

عراقچی، تأکید کرد: همان‌طور که در کنفرانس خبری استانبول نیز اعلام کردم، ورود ایالات متحده به جنگ نشانه شکست رژیم صهیونیستی و ناتوانی آن در ایستادگی بود. تصور ساده‌لوحانه آن‌ها این بود که ایران با ورود آمریکا بلافاصله تسلیم خواهد شد؛ اما زمانی که پاسخ ما با استفاده از نسل سوم موشک‌های «خیبرشکن» بسیار قاطع‌تر و قدرتمندتر بود، عقب‌نشینی کردند و از طریق میانجی‌ها خواستار آتش‌بس شدند.

وی افزود: پذیرش آتش‌بس از سوی ایران با هدف حفظ برتری اخلاقی و ارزشی صورت گرفت، تا این رویکرد به پایه‌ای برای یک سیاست جدید بر مبنای ارزش‌های منطقه‌ای و اسلامی تبدیل شود. در ادامه، حمایت دولت‌ها و ملت‌های مسلمان منطقه از این رویکرد جمعی و سرنوشت‌ساز می‌تواند بیش از پیش رژیم صهیونیستی را که به هیچ اخلاق یا ارزشی پایبند نیست، در انزوا قرار دهد.

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران درباره نظر کارشناسان مبنی بر اینکه حمله به پایگاه العدید قطر یک خطای استراتژیک بود، بیان کرد: اقدام راهبردی ایران در پاسخ به پایگاه‌های نظامی و اطلاعاتی آمریکا در منطقه، در چارچوب حق دفاع از خود صورت گرفته است. این اقدام علیه ایالات متحده به معنای نقض حاکمیت و تمامیت ارضی کشورهای همسایه ایران نیست.

عباس عراقچی، تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران با احترام کامل به تمامی حقوق حاکمیتی و ملی کشورهای منطقه، دفاع قاطع از موجودیت خود را ضروری می‌داند. این بدان معناست که ایالات متحده نباید تصور کند می‌تواند از خاک کشورهای دیگر به‌عنوان پناهگاهی امن برای پیشبرد اهداف خود و بی‌ثبات‌سازی منطقه استفاده کند. در همین راستا، هشدارهای لازم به‌صورت روشن و مستقیم داده شده است.

وی افزود: برای نمونه، در آخرین نشست محرمانه وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی که روز یکشنبه گذشته برگزار شد، این موضوع را مطرح کردم و در اسناد سازمان نیز ثبت شد.

عراقچی همچنین بر روابط عمیق، تاریخی و استراتژیک ایران با کشورهای همسایه، از جمله کشور دوست و برادر قطر، تأکید کرد و گفت: احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی این کشورها همواره در سیاست خارجی ایران لحاظ شده و روابط پایدار و فراگیر با آن‌ها با عزم راسخ ادامه خواهد یافت.

او تصریح کرد: این پایگاه‌های آمریکایی بنا بر تصمیم کشورهای میزبان و با توجه به ملاحظات امنیتی یا سایر دلایل، در اختیار آمریکا قرار گرفته‌اند. ما به‌صراحت به این کشورها اعلام کرده‌ایم که قصد تعرض به خاک آن‌ها را نداریم. بنابراین، اقدام اخیر نباید به‌هیچ‌وجه به‌عنوان حمله به آن کشورها تعبیر یا تفسیر شود، و احترام به حاکمیت قطر و دیگر کشورها برای ما یک اصل ثابت و خدشه‌ناپذیر است.

عراقچی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا پس از حمله آمریکا به تاسیسات هسته ای ایران، آمریکا پیام هایی را به ایران داده و مضمون آن چیست، توضیح داد: ایالات متحده پیش و پس از حمله، از طریق کانال‌های مختلف، پیام‌هایی را به ایران ارسال کرده است. وی گفت: این تبادل پیام‌ها امری طبیعی در روابط دیپلماتیک است و با هدف جلوگیری از سوء‌تفاهم، کنترل تنش‌ها و روشن‌سازی مواضع طرفین انجام شده است.

عراقچی تصریح کرد: ما پیام‌های آمریکا را از طریق واسطه‌ها و کانال‌های غیرمستقیم دریافت کردیم و پاسخ‌های لازم را نیز در همان چارچوب دادیم. این یک روش رایج در دیپلماسی است.

وی با بیان اینکه ایران موضع خود را به صراحت به تمام واسطه‌ها اعلام کرده، افزود: ما تأکید کرده‌ایم که تا زمانی که تجاوز متوقف نشود، ایران به میز مذاکره با ایالات متحده باز نخواهد گشت و مسیر دیپلماتیک از سر گرفته نخواهد شد. این موضع را به اروپایی‌ها نیز توضیح داده‌ایم و به نظر می‌رسد که اکنون درک بهتری از دیدگاه ما دارند.

عراقچی گفت: اکنون باید صبر کرد و دید که در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران درباره اینکه ایران تا چه زمانی در مقابل رژیم صهیونیستی یا آمریکا مقاومت خواهد کرد گفت: پاسخ ایران به تجاوزات دشمن قاطع و مؤثر بوده و برخلاف تصور رژیم صهیونیستی، نه‌تنها منجر به تسلیم ایران نشد، بلکه مقاومت کشور را تقویت کرد.

وی گفت: پاسخ ما روشن است. ما مقاومت بسیار قدرتمندی از خود نشان دادیم. در حالی که رژیم متجاوز تصور می‌کرد حملات اولیه‌اش ایران را وادار به تسلیم خواهد کرد، واقعیت کاملاً متفاوت بود. هر روز بر توان آتش و اراده ایران افزوده شد. دقت موشک‌های ما بالاتر رفت و وقایع ثابت کردند که ایران همچنان قدرتمند است.
عراقچی همچنین به نقش ملت ایران اشاره کرد و افزود: ایستادگی ملت ما فوق‌العاده بود و همبستگی میان مردم و دولت در سطحی امیدبخش قرار دارد. مردم صداقت دولت را دیدند؛ دولتی که پای میز مذاکره حاضر شد، اما طرف مقابل آن را نقض کرد. دولت ایران نه در میدان مذاکره عقب نشست، نه در میدان نبرد.

وی ادامه داد: امروز ما شاهد انسجام ملی محسوس و ایستادگی گسترده مردمی هستیم، با وجود تمام دشواری‌های جنگ، از جمله رنج‌ها، شهادت‌ها، مجروحان و نگرانی‌ها. اما اطمینان دارم که نظام و دولت تا پایان راه ایستادگی خواهند کرد، برای دفاع از وحدت، حاکمیت، استقلال، منافع و دستاوردهای ملت ایران.
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران درباره تداوم برنامه هسته ای ایران و غنی سازی اورانیوم در آینده گفت: تأثیر این اقدامات بر برنامه هسته‌ای ایران مثبت خواهد بود. این موضوع اراده ما را تقویت کرده و عزم و استحکام ما را بیشتر می‌کند. ما تلاش زیادی برای دستیابی به این فناوری کرده‌ایم و دانشمندان‌مان فداکاری‌های بزرگی انجام داده‌اند، حتی جان خود را در راه این هدف فدا کرده‌اند. مردم ما نیز برای این امر تحریم‌ها را تحمل کرده‌اند و به دلیل این موضوع جنگی بر ملت ما تحمیل شده است. قطعی است که هیچ‌کس در ایران حاضر به چشم‌پوشی از این فناوری نخواهد بود. برنامه هسته‌ای ایران شفاف بوده و تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارد.
وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد: حمله به تأسیسات هسته‌ای کشور قطعاً تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر مسیر آینده برنامه هسته‌ای ایران خواهد داشت و این موضوع اجتناب‌ناپذیر است.

وی افزود: اگرچه بررسی جزئیات این مسائل هنوز زود است، اما سال‌ها تلاش کردیم تا به جهان نشان دهیم که متعهد به معاهده عدم اشاعه هسته‌ای (NPT) هستیم و تمایل داریم در چارچوب آن فعالیت کنیم، اما متأسفانه این معاهده نتوانست از ما و برنامه هسته‌ای‌مان محافظت کند.

وی همچنین به نقش گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اشاره کرد و گفت: این گزارش‌ها به طور قابل توجهی در شکل‌گیری وضعیت کنونی تأثیرگذار بوده‌اند، اما ما از روش تهیه این گزارش‌ها رضایت نداریم و معتقدیم که انگیزه‌های سیاسی پشت آن‌ها وجود دارد.
عراقچی در ادامه تأکید کرد: حفاظت از تأسیسات هسته‌ای در آینده باید مورد توجه جدی قرار گیرد و پرسید که چرا پس از بیست سال شفافیت و ایجاد اعتماد، نتایج مثبتی حاصل نشده است.

وی اضافه کرد: این موضوع مورد بررسی قرار خواهد گرفت و پیش‌بینی کرد که نگاه ایران به برنامه هسته‌ای و نظام عدم اشاعه در آینده دچار تغییرات مهمی خواهد شد که هنوز نمی‌توان جهت آن را به طور دقیق تعیین کرد.

وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد: هدف اصلی کشور در شرایط کنونی، تقویت امنیت ملی از طریق افشای متجاوز و محکوم کردن آن در سطح جهانی است. وی افزود: ما با کشورهای دیگر در تماس هستیم تا آنها را به اتخاذ مواضع قاطعانه علیه تجاوز و اقدامات آمریکا و رژیم صهیونیستی تشویق کنیم، تا نوعی بازدارندگی سیاسی ایجاد شود که از تکرار این حملات در آینده جلوگیری کند.

عراقچی تاکید کرد که دیپلماسی نقش مؤثری در این زمینه دارد و تصریح کرد: ما موفق بودیم، زیرا تمامی کشورهای منطقه در کنار ما ایستاده و تجاوز را محکوم کرده‌اند، همچنین کشورهای اسلامی و بسیاری از کشورها از ما حمایت می‌کنند.

وی در عین حال به سیاست‌های غربی‌ها اشاره کرد و گفت: اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها با وقاحت کامل نه تنها از ما حمایت نمی‌کنند، بلکه سعی دارند تجاوز اسرائیل را بهانه‌های مختلف توجیه کنند. با این وجود، ما تلاش می‌کنیم حق مردم ایران را به گوش جهان برسانیم و انتظار داریم سایر کشورها نیز مواضع ما را درک کرده و تصمیم درست را اتخاذ کنند.

عراقچی گفت: این وظیفه دیپلماسی است که در زمان صلح و جنگ به این امور بپردازد و طبیعی است که در زمان جنگ با جدیت و استقامت بیشتری این تلاش‌ها را ادامه دهیم.
وزیر امور خارجه ایران اعلام کرد: جلسات برگزار شده در ژنو برای معرفی بهتر مواضع ایران به اروپایی‌ها مفید بوده است، هرچند که اروپا از اسرائیل حمایت می‌کند. وی افزود: برداشتن اتهاماتی که علیه ما مطرح می‌شد، اهمیت بسیار زیادی داشت. در اروپا این دیدگاه راسخ شده که راه‌حل نظامی برای موضوع ایران وجود ندارد و این باور پس از تحولات اخیر تقویت شده است. اکنون روشن شده که این تجاوزات در نهایت مشکلی را حل نمی‌کند.»
عراقچی ادامه داد: اگرچه این مذاکرات به طور کامل مشکل را حل نکرده‌اند، اما به تقویت تفاهم متقابل بین دو طرف کمک کرده‌اند. به همین دلیل، هر دو طرف آمادگی خود را برای ادامه این گفتگوها اعلام کرده‌اند.»

وی تاکید کرد: این روند را نمی‌توان مذاکره نامید بلکه یک گفت‌وگوی بین ایران و اروپا است، زیرا مذاکره معمولاً برای رسیدن به توافق انجام می‌شود و نه ایران به دنبال توافق با اروپا است و نه اروپایی‌ها توانایی چنین توافقی را دارند. عراقچی افزود: توافقی که ما دنبال آن هستیم، باید شامل رفع تحریم‌ها باشد که این مسئله خارج از توان اروپا است.
وزیر امور خارجه ایران گفت: با این حال، گفت‌وگو همیشه امری مثبت است، به ویژه در شرایط عادی، و من معتقدم ادامه این گفت‌وگوها بین ایران و اروپا به کاهش سوءتفاهم‌ها کمک می‌کند.

عراقچی اعلام کرد: در مذاکرات، پیشنهادات کلی درباره توقف درگیری‌ها و آینده پرونده هسته‌ای ایران مطرح شد، اما اروپا طرف اصلی و تعیین‌کننده‌ای در این مسائل نیست و نقش آن محدود به گفت‌وگو است.

رئیس دستگاه دیپلماسی ایران اظهار داشت: دیدار بسیار خوبی با رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، داشتم. وی افزود: روسیه مواضع قوی و روشنی در محکومیت تجاوزات آمریکا و رژیم صهیونیستی اتخاذ کرده است. روسیه نقش مهمی در پرونده هسته‌ای ایران دارد و همکاری‌های گسترده‌ای از جمله در زمینه نیروگاه بوشهر و پروژه‌های هسته‌ای آینده با این کشور برقرار است. همچنین، روسیه یکی از اعضای گروه ۱ ۵ (برجام ۲۰۱۵) بوده و ایران همواره با این کشور مشورت کرده و از دیدگاه‌ها و پیشنهادات آن بهره‌مند شده است. با توجه به تشدید تحولات اخیر، مشورت و هماهنگی دقیق میان دو کشور ضروری بوده و مسیر همکاری مشترک ادامه خواهد داشت.

عراقچی درباره مواضع کشورهای منطقه نسبت به حملات به ایران بیان کرد: مواضع در هر دو سطح خوب بود. همه کشورها این تجاوز را محکوم کردند، برخی با لحن شدید و برخی با لحنی آرام‌تر، اما تقریباً در سراسر منطقه و جهان اسلام شاهد موضعی متحد بودیم. بیانیه‌ای که توسط وزرای امور خارجه کشورهای اسلامی در استانبول صادر شد، بسیار قوی بود و بندی خاص برای محکومیت تجاوز آمریکا نیز به آن افزوده شد، این اتفاق همزمان با برگزاری روز دوم نشست در همان روز بود. معتقدم مواضع دولت‌ها مثبت بود و در سطح مردمی و افکار عمومی در کشورهای عربی، اسلامی و سایر مناطق، همبستگی بی‌سابقه‌ای با مردم ایران مشاهده کردیم. این امر به وضوح در توییت‌ها، مقالات، مصاحبه‌ها و دیدارهای مختلف نمایان است. تصور می‌کنم نزدیکی میان افکار عمومی عربی و اسلامی و مردم ایران بیش از هر زمان دیگری اتفاق افتاده است و این یکی از برکات این رویدادهاست. بسیار خوشحالم که حداقل این فایده بزرگ از تجاوز اسرائیل حاصل شده است، یعنی وحدت بی‌سابقه افکار عمومی عربی و اسلامی و افزایش همبستگی منطقه‌ای. سال‌ها بود که برخی طرف‌ها تلاش می‌کردند منطقه را از ایران بترسانند و آن را به عنوان خطری تهدیدکننده معرفی کنند، اما امروز این ترس از بین رفته و دشمن واقعی برای همه شناخته شده است. اسرائیل سال‌ها تلاش کرد این معادله را وارونه نشان دهد و تبلیغ کند که ایران تهدیدی برای منطقه است، اما این طرح به‌طور کامل شکست خورده است. می‌خواهم از رسانه‌های عربی، به ویژه تحلیلگران و نویسندگان در جهان عرب که نقش مهمی در شرح و تبیین این مواضع ایفا کردند، تشکر کنم. ما این را ارج می‌نهیم و به کار برای تقویت این وحدت و همبستگی که امروز شکل گرفته است، ادامه خواهیم داد.

عراقچی: پذیرش آتش‌بس از سوی ایران با هدف حفظ برتری اخلاقی و ارزشی صورت گرفت