به استناد آمار این گزارش، در فاصله سال‌های ۱۳۹۸ تا پایان ۱۴۰۲ و غیر از سال ۱۳۹۹ که به دلیل شیوع جهانی کرونا، مرز تمام کشورها برای ورود اتباع خارجی مسدود شد و تقاضای این گواهی نسبت به سال ۱۳۹۸ کاهش ۸ درصدی داشت، آمار متقاضیان دریافت گواهی عدم سوءپیشینه فعالیت پزشکی همواره رو به افزایش بوده و بیشترین افزایش هم در سال ۱۳۹۸ با رشد ۲۳۲ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۷ رقم خورد و سال ۱۴۰۰ هم تعداد تقاضاها برای دریافت این گواهی نسبت به سال ۱۳۹۹ رشد ۱۰۲ درصدی داشت .

آمارهای وزارت بهداشت که دیروز به صورت گزارشی در اختیار اعضای هیات دولت قرار گرفت، نشان می‌دهد که سال ۱۴۰۱ آمار پزشکان متقاضی دریافت این گواهی نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد ۴۲ درصدی و در سال ۱۴۰۲ هم نسبت به سال ۱۴۰۱رشد ۶ درصدی داشت اما تقاضاهای ثبت شده پزشکان متقاضی مهاجرت در سال ۱۴۰۳ نشان داد که نه تنها آمار متقاضیان دریافت این گواهی نسبت به سال ۱۴۰۲ افزایش نداشته، بلکه کاهش تقاضاها حتی از سال ۱۳۹۹ هم بیشتر بوده و به ۱۸ درصد تنزل پیدا کرده است .

بخش دیگری از گزارش آماری وزارت بهداشت، مستند به آمار سازمان نظام پرستاری و تعداد پرستاران متقاضی دریافت گواهی عدم سوءپیشینه فعالیت پرستاری در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ است که البته این آمار به تفکیک ۱۲ ماه و دو سال اخیر گردآوری شده است . گزارش وزارت بهداشت نشان می‌دهد که از ابتدای سال ۱۴۰۲ و در هر ماه، صدها پرستار، متقاضی دریافت این گواهی بوده‌اند و غیر از مرداد و شهریور ۱۴۰۲ که به ترتیب ۱۴۹ نفر و ۱۳۱ نفر تقاضای دریافت این گواهی را داشته‌اند، در باقی ماه‌ها، تعداد متقاضیان کمتر از ۱۵۰ نفر نبوده و در ماه‌های بهمن، اردیبهشت، آبان و آذر ۱۴۰۲ تعداد پرستار متقاضی دریافت این گواهی به بیش از ۲۰۰ نفر رسیده چنانکه بالاترین تعداد تقاضای دریافت این گواهی در سال ۱۴۰۲، در آذر ماه این سال با عدد ۲۲۹ نفر ثبت شده است.

از مرداد ۱۴۰۳ کاهش تعداد پرستاران متقاضی دریافت گواهی عدم سوء‌پیشینه فعالیت پرستاری کاملا مشهود است چنانکه در فروردین ۱۴۰۳ تعداد پرستاران متقاضی این گواهی ۱۱۹ نفر بوده و در اردیبهشت پارسال ۱۵۴ تقاضا برای دریافت این گواهی ثبت شده و در ماه‌های خرداد و تیر و مرداد ۱۴۰۳ هم آمار متقاضیان دریافت این گواهی بیش از ۱۱۵ نفر است چنانکه در خرداد ماه ۱۱۹ نفر، تیر ماه ۱۳۰ نفر و مرداد ۱۲۵ نفر برای دریافت این گواهی تقاضا ثبت کرده‌اند، اما شهریور ماه تعداد متقاضیان با کاهش قابل توجه نسبت به ماه قبل به ۸۸ نفر رسیده و مهر ماه با افزایش اندکی باز هم شاهد سه رقمی شدن آمار پرستاران خواستار دریافت گواهی موثر در مهاجرت هستیم به گونه‌ای که در اولین ماه نیمه دوم پارسال ۱۱۰ پرستار متقاضی دریافت این گواهی بوده‌اند ولی از آبان ماه، روند تقاضاها دو رقمی شده و تا فروردین امسال هم این روند کاهشی ادامه داشته چنانکه آبان پارسال ۹۰ پرستار تقاضای دریافت این گواهی را داشته‌اند، اما این عدد در فروردین امسال به ۷۱ نفر رسیده است .

. نگاهی به سال‌های رشد آمار مهاجرت پزشکان و بازخوانی رخدادهای این سال‌ها، به خوبی نشان می‌دهد که در بزنگاه‌های اقتصادی و سیاسی همچون سال ۱۳۹۸ و به خصوص نیمه دوم سال که اعتراضات بابت گرانی قیمت بنزین و شلیک به هواپیمای اوکراینی در آسمان تهران و جان باختن ۱۷۶ انسان بی‌گناه شکل گرفت، برخی از اعضای جامعه پزشکی، مصمم به هجرت و ترک کشورشدند . سال ۱۳۹۸ البته سال گرانی قیمت دلار هم بود ولی گرانی و تورم در این سال به حدی نبود که کادر درمان را به ترک وطن سوق دهد، بلکه نارضایتی از منش سیاسی دولت وقت، برخی از اعضای جامعه پزشکی را به ترک کشور و مهاجرت مصمم کرد .

سال ۱۴۰۰ که سال انتخابات بود و جامعه امیدوار به تغییرات منجر به شرایط بهتر و کاهش التهابات، باز هم آمار عددی پزشکان متقاضی دریافت گواهینامه موثر در مهاجرت، افزایش قابل توجهی داشت و به نظر می‌رسد که برخی اعضای جامعه پزشکی در این سال و با زمزمه‌هایی که از روی کار آمدن دولت اصولگرا بر سر زبان‌ها بود، چشم‌انداز روشنی پیش روی جامعه نمی‌دیدند اگرچه که بر این احتمال ذهنی هم پافشاری نداشتند .

این احتمال تا نیمه سال ۱۴۰۱ و تا پیش از جانباختن مهسا امینی (۲۵ شهریور ۱۴۰۱) هم با همان رنگ نامحسوس به قوت خود باقی بود ولی از نیمه دوم سال ۱۴۰۱ و به خصوص بعد از تجمع پزشکانی که روز ۴ آبان در همراهی با معترضان، در مقابل سازمان نظام پزشکی تهران بزرگ جمع شدند و درگیری‌های پس از آن، تصمیم تعدادی از پزشکان برای ترک کشور حتی به قیمت کار در جایگاهی پایین‌تر از آنچه در ایران داشتند، شدت بیشتری گرفت .

سه نکته مهم در انگیزه مهاجرت پزشکان در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نباید از نظر پنهان بماند؛ طی این دو سال، افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی با مصوبه غیرکارشناسانه و مغرضانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و با حمایت وزیر بهداشت دولت سیزدهم، کلاس‌های درس دانشکده‌های پزشکی را در حالی به مرحله انفجار ازتراکم تازه واردها رساند که هیچ زیرساختی برای این جمعیت ورودی در نظر گرفته نشده بود .

. در این دو سال علاوه بر برخی فارغ‌التحصیلان پزشکی که آینده خوش‌رنگی پیش روی خود نمی‌دیدند، تعدادی از استادان دانشگاه‌های علوم پزشکی هم جلای وطن را ترجیح دادند .

خالص‌سازی دانشگاه‌ها دلیل دیگری بود که در تصمیم به مهاجرت جامعه پزشکی نقش بسزایی داشت . حذف استادان مستقل و معترض و ناهمسو و جایگزینی وابستگان احزاب و گروه‌های سیاسی به بهانه پایان عمر مفید استادی یا سر رسیدن موعد بازنشستگی استاد، در دانشکده‌های پزشکی و دندانپزشکی کلید خورد و سپس با دامنه‌ای وسیع به سایر گروه‌های تحصیلات تکمیلی تسری یافت . از نیمه دوم ۱۴۰۱ تا پایان ۱۴۰۲، استادانی از دانشکده‌های پزشکی و دندانپزشکی و داروسازی حذف و اخراج و برکنار و بازنشسته شدند که نه به سن بازنشستگی رسیده بودند و نه عمر مفید تدریسشان به سر رسیده بود، بلکه با معترضان همراه شده بودند و متهم به ناهمسویی با دولت سیزدهم بودند.

مسوولان وزارت بهداشت دولت سیزدهم که از اوایل ۱۴۰۱ متوجه روند صعودی متقاضیان مهاجرت شده بودند با افزایش چند برابری هزینه آزادسازی مدارک پزشکی، سنگ بزرگی پیش پای متقاضیان گذاشتند که این مانع‌تراشی هم سهم مهمی در انصراف موقت تعدادی از متقاضیان مهاجرت داشت ولی باز هم به موفقیت کامل نرسید چنانکه آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد که تعداد پزشکان دریافت‌کننده این گواهی در هر دو سال نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد صعودی دارد .

در مورد پرستاران شرایط اندکی متفاوت است . پرستاران که از نیمه سال ۱۴۰۰ به وعده‌های دولت سیزدهم دل خوش کرده بودند، در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ با اجرای ناقص قانون تعرفه‌گذاری پرستاری و خلف وعده در تسویه مطالبات خود مواجه شدند و در اعتراض به نمایش غیرواقعی مسوولان وزارت بهداشت که شرایط موجود را گونه‌ای دیگر جلوه می‌دادند، دست به اعتصاب زده و راهی خیابان‌ها شدند .
تجمعات پرستاران معترض به اجرای ناقص و پر اشکال قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در سال‌های ۱۴۰۱، ۱۴۰۲ و در دو ماه ابتدای ۱۴۰۳ در طول ۴ دهه اخیر بی‌سابقه بود و البته دولت سیزدهم هم در قبال این اعتراضات گسترده که گاه به شکل ترک کار و ترک خدمت، گاه به شکل اعتراض و در شکل بدتر در قالب کاهش ورودی دانشکده‌های پرستاری یا انصراف پرستاران از خدمت در شغلی که برای آن تحصیل کرده بودند، آرام ننشست و به صدور احکام انضباطی و توبیخ و تعدیل و تنبیه معترضان متوسل شد.

بنابراین آمار پرستاران متقاضی مهاجرت هم، متوجه تعداد پرستاران شاغل در این صنف است، چون این گواهی فقط برای آن دسته از پرستاران صادر می‌شود که در صنف خود فعال و شاغل باشند . از دست رفتن کادر درمان به دلیل نارضایتی‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، مهلک‌ترین ضربه‌ای بود که در فاصله سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲ به نظام سلامت کشور وارد شد و البته هولناک‌ترین ضربه را هم در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ شاهد بودیم که دولت سیزدهم، به جای توجه به ریشه اعتراضات این قشر خدوم، تقابل از نوع حذف و سلب را در پیش گرفت .

چرا مهاجرت پزشکان و پرستاران در نخستین سال دولت پزشکیان کاهش یافت/ خالص سازی های دولت سیزدهم، کادر پزشکی را فراری داد