آیا ارواح در برزخ می توانند با اقوام و خویشان ارتباط برقرار کنند؟ آیا فعل و عملی از روح سر می زند؟ چگونه می توان با او در خواب در مورد زندگی آنجا صحبت کرد؟

بنابر روایت شیعه نیوز، بر اساس روایات و هم‌چنین با توجه به ارتباط نسبی که بدن برزخی با بدن مادی که در زیر خاک پنهان است، دارد. ارواح انسانی در برزخ براساس منزلت و فضایلی که در دنیا داشته‌‌اند، امور دنیوی را درک کرده و حتی به خانواده خودسر زده و آنها را زیارت می‌کنند و این امر می‌تواند در هر زمانی و برای هر فردی باشد ولی روز جمعه کمترین و مشخص‌ترین زمانی است که در روایات وجود دارد، در این باب تنها به ذکر دو روایت بسنده می‌کنیم:

۱- اسحق‌بن عمار از امام کاظم (ع) پرسید: آیا مؤمن خانواده خویش را زیارت می‌کند؟ فرمود: آری. گفتم: چقدر؟ فرمود: بر حسب فضایلشان. پاره‌ ای از آنان هر روز و پاره‌ای هر سه روز خانواده خود را زیارت می‌کنند.

اسحق بن عمار می‌گوید: در اثنای کلام حضرت دریافتم که می‌فرمود: کم‌ترین آنان هر جمعه (خانواده خود رازیارت می‌کنند) پس گفتم: در چه ساعتی؟ فرمود: هنگام زوال خورشید یا مثل آن، پس خداوند فرشته‌ ای را با او روانه می‌کند تا چیزهایی را به او نشان دهد که شاد شود و از وی چیزهایی را بپوشاند که او را غمگین می‌سازد،(۱).

۲- امام صادق (ع) فرمود: «به درستی که مؤمن خانواده خویش را زیارت می‌کند پس آنچه را دوست دارد می‌بیند وآنچه را ناخوشایند دارد از او پوشیده می‌شود و به درستی که کافر خانواده خویش را زیارت می‌کند پس می‌بیند آنچه ناخوشایند اوست و از او پوشیده می‌شود آنچه را دوست دارد. امام (ع) فرمود: پاره‌ ای از ایشان هر جمعه زیارت می‌کنند و پاره‌ ای بر حسب عمل خود زیارت می‌کنند»،(۲) (محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، دفتر نشر فرهنگ اهل بیت، ج ۴، ص ۴۰۸، حدیث ۱۰)) از این روایت به خوبی معلوم می شود که تکامل افراد منحصر به دنیا نیست. بلکه در برزخ هم، برای عده ای خاص امکان دارد، ولی این حقیقت هم شرائطی دارد از جمله این که افراد شایستگی نیل به چنین درجاتی را داشته باشند.(۳)

از روایات معصومین (ع) استفاده می شود که آنان در عالم برزخ یکدیگر را می شناسند و به دیدار یکدیگر نیز می روند. در روایتی حماد بن عثمان از امام صادق علیه السلام نقل می کند. حضرت در جواب این سؤال که آیا ارواح مؤمنان با یکدیگر ملاقات می کنند؟ فرمود: بله، و از یکدیگر سؤال می کنند و یکدیگر را می شناسند و هنگامی که یکی از آنها دیدی می گویی فلانی است.

در بعضی روایات با تعبیر «تیزاورون» زیارت و ملاقات ها ارواح با یکدیگر را بیان می کنند حتی در بعضی نقل ها از امام صادق علیه السلام آمده است که وقتی شخصی از دنیا برود ارواح دیگران نزد او آمده و از آنان درباره کسانی که از دنیا رفته اند یا هنوز زنده اند سؤال می کنند پس اگر گفت: او هنوز زنده است، به او امیدوار می شوند، ولی اگر گفت مرده است گویند سقوط کرده است. (زیرا اگر سقوط نکرده بود و به عذاب الهی وارد نشده بود هم اکنون نزد ما بود)

سپس به یکدیگر می گویند او را ترک کنید و بگذارید تا از مرارت ها و سختی های مرگ آرامش یابد.(۴)

اما در مورد خواب دیدن اموات و ارتباط و تکلم با آنها دستوری را محدث قمی در مفاتیح الجنان ذکر کرده است که هر کس خواسته باشد در خواب ببیند یکی از پیامبران و امامان علیهم السلام را یا یکی از مردمان یا والدین خود را بخواند سوره شمس ولیل و قدر و قل یا ایها الکافرون و سوره اخلاص و معوذتین قل اعوذ برب الفلق و برب الناس را پس بخواند صد مرتبه سوره قل هو الله احد و صد مرتبه صلوات بفرستد و بخوابد با وضو به جانب راست خواهد دید هر که را که اراده کرده باشد ان شاءالله و تکلم خواهد کرد با او ان شاء الله هر چه بخواهد.(۵)

منابع:

(۱) (کلینی، محمدبن ابراهیم، کافی، به تصحیح علی‌اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۵۰، ج ۳، کتاب الجنائز، ص ۲۳۱، روایت پنجم)
۰۰۰ (۲) (همان، ص ۲۳۰، روایت اول)

از بعضی روایات استفاده می شود که امکان ارتقای درجه در برزخ برای عده ای وجود دارد البته این یکی از پاداش های بزرگ الهی است که هر کس را یارای رسیدن به آن ها نیست اما شیعیان و دوستداران اهل بیت (ع) می توانند به چنین مقاماتی برسند مثلا اگر در دنیا قرآن را به خوبی فرا نگرفته باشند در قبر به آن ها یاد داده می شود و همین امر موجب توفیع درجاتشان می شود.

حفص گوید: «شنیدم که امام موسی بن جعفر علیه السلام به مردی می فرمود آیا دوست داری در دنیا باقی باشی؟ عرض کرد بله فرمود برای چه؟ عرض کرد برای خواندن قل هو الله احد پس حضرت مقداری سکوت کرده و پس از مدتی فرمودند: ای حفص کسی که از دوستان و شیعیان ما بمیرد و قرآن را خوب نداند (یا نخواند) در قبر به او می آموزند تا خدای تعالی به سبب آن درجه اش را بالا برد چرا که بهشت به اندازه آیات قرآن است به او گفته می شود بخاون و به مقام بالاتر برو او هم می خواند و بالا می رود».
۰۰۰ (۳) (محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ج ۲، ص ۶۰۶)
۰۰۰ (۴) (بحارالانوار، ج ۶، ص ۲۶۹ علی محمد قاسمی، برزخ پژوهشی قرآنی و روائی، انتشارات مؤسسه امام خمینی ره، ص ۲۱۱ و ۲۵۶)
۰۰۰ (۵) (مفاتیح الجنان، ص ۸۱۲، حاشیه مفاتیح) .پرسمان.