گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی حاکیست، ایران تا ۱۰ سال آینده جزو ۹ کشور چاق جهان خواهد بود. در حال حاضر شیوع چاقی در بزرگسالان ایرانی یعنی افراد بالای ۱۶ سال حدود ۵۲ درصد است، یعنی از هر ۱۰۰ بزرگسال در جامعه حدود ۵۲ نفر اضافه‌وزن و چاقی دارند. در مناطق مختلف آمارها کمی متفاوت است، مثلاً در شهرهای بالای ۶۰۰ هزار نفر، آمار اضافه‌وزن ۶۰ درصد است.
با شیوع چاقی و اضافه‌وزن، مردم استقبال بیشتری از درمانهای زودبازده دارند، به طوری که شبکه‌های اجتماعی پرشده از تبلیغات کاهش وزن با دارو، قرص و آمپول که به گفته متخصصان، اکثریت قریب به اتفاق قرص‌های لاغری حاوی مواد مخدر شیشه و آمپول‌ها تقلبی است و شاید در بهترین حالت آب مقطر باشد. بر اساس آخرین آمار سازمان جهانی بهداشت، رتبه ما در چاقی ۴۲ است که فعلاً عدد خوبی است.
دکترعبدالرضا نوروزی، متخصص تغذیه و عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به اینکه تا ۱۰ سال آینده جزو ۹ کشور چاق جهان خواهیم بود، می‌گوید: «چاقی در تمام دنیا شیوع بسیاری پیدا کرده و کشور ما هم از این مشکل مستثنی نبوده است. شاخص توده بدنی یا همان BMI در افراد با وزن طبیعی باید کمتر از ۲۵ باشد، کسانی که اضافه‌وزن دارند، شاخص توده بدنی آن‌ها بین ۲۵ تا ۳۰ است و اگر بالای ۳۰ باشد فرد وارد مرحله چاقی شده و از نظر پزشکان چاقی بیماری است و باید درمان شود.»
سالانه ۶ درصد به آمار چاقی کودکان اضافه می‌شود
این متخصص تغذیه درباره شیوع چاقی و اضافه‌وزن در کودکان هشدار می‌دهد و می‌گوید: «با بررسی میزان شیوع چاقی میان کودکان ایرانی باید بگویم شرایط خوبی نداریم. اگر افراد زیر ۱۶ سال را در نظر بگیریم، ایران جزو چاقترین کشورها محسوب می‌شود. بر اساس آخرین آمار وزارت بهداشت، ۱۹.۵ درصد بچه ها دچار چاقی و اضافه وزن هستند که عدد بالایی است. متأسفانه سرعت افزایش آن هم بسیار بالاست، طبق گزارشی که سازمان جهانی بهداشت منتشر کرده است، از سال ۱۴۰۳ تا ۱۴۱۴ یعنی در بازه تقریباً ۱۰ ساله، هر سال ۶ درصد به آمار چاقی کودکان اضافه می‌شود.»
به گفته او، تا ۱۰ سال دیگر آمار چاقی کودکان به ۵۱ درصد می‌رسد و منجر به شیوع چاقی در بزرگسالان هم می‌شود، چرا که در علم تغذیه کودکانی که چاق هستند، بزرگسالان چاق هم خواهند بود. بر اساس این آمار تا چند سال آینده شیوع چاقی در کشور بالای ۷۵ درصد خواهد بود و در سال ۱۴۱۴ رتبه ایران در خصوص چاقی و اضافه‌وزن از ۴۲ به رتبه ۹ جهانی می‌رسد.
چاقی بیماری است، اگر درمان را به تأخیر بیندازیم دچار عوارض ناشی از چاقی خواهیم شد که مهم‌ترین آن کبد چرب است. به گفته دکتر نوروزی، حدود ۳۴ درصد از بزرگسالان ایرانی به کبد چرب مبتلا هستند و ۹۹ درصد موارد ابتلا به کبدچرب، چاقی است. مشکلات قلبی_عروقی، قند بالا و مقاومت به انسولین، فشارخون، چربی بالا و… همه اینها دستاورد چاقی در افراد است. حال اگر بخواهیم به درمان چاقی نگاهی بیندازیم روشهای مختلفی وجود دارد که ستون اصلی کاهش وزن، رژیم غذایی است.
آمپولهای مانجارو و اوزمپیک در کشور تقلبی هستند
این عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در مورد روشهای درمانی چاقی می‌گوید: «رژیمهای غذایی مختلفی وجود دارند و نباید فرد خودسرانه اقدام به گرفتن رژیمی کند که در شبکه های اجتماعی انواع و اقسام آن تبلیغ می‌شود. افراد با مراجعه به کارشناسان تغذیه یا متخصصان میتوانند برنامه‌ای متناسب با شرایطشان دریافت کنند و به صورت علمی و اصولی برای کاهش و تثبیت وزن اقدام کنند. در این میان پزشکان برای کمک به فرد در کاهش اشت‌ها از دارو یا آمپول هم استفاده میکنند، تا چربی غذا هضم نشود. ناگفته نماند این داروها حتماً باید از طریق متخصص تجویز شود، مصرف خودسرانه این داروها نه‌تنها منفعت ندارد، حتی میتواند مشکل‌ساز شود.»
او درباره تزریق آمپولهای مانجارو و اوزمپیک که این روزها توسط بعضی از بلاگرها تبلیغ می‌شود، توضیح می‌دهد: «نوع جدید داروهای تزریقی که این روزها در فضای مجازی سروصدای بسیاری به پا کرده است، مثل مانجارو در کنار رژیمهای غذایی میتواند مؤثر باشد، اما آنچه که درکشور ما با عنوان این آمپول‌ها به فروش می‌رسد، تقلبی بوده و در خوشبینانه ترین حالت آب مقطر است.
آمپولهای اوزمپیک و مانجارو هنوز وارد سیستم دارویی کشور نشدهاند و آنچه که در سطح شهر به فروش می‌رسد، تقلبی یا واردات قاچاق است که مشخص نیست آیا زنجیره سرد برایشان رعایت شده یا نه. درمان چاقی با آمپولی مثل مانجارو یا اوزمپیک بسیارگران است که اگر فرد بخواهد یک دوره کامل از داروی اصلی استفاده کند، باید حدود ۱۰۰۰ دلار در ماه هزینه کند. قیمتهایی که درکشور وجود دارد، نشان می‌دهد این آمپول‌ها تقلبی هستند.»
قرص لاغری با چاشنی مخدر!
شیب افزایش چاقی و اضافه‌وزن کودکان و بزرگسالان در منطقه خاورمیانه از جمله ایران بیشتر از سایر کشورهاست و همه گروههای سنی بشدت در معرض ابتلا به چاقی قرار دارند. مردم هم برای خلاصی از وزن اضافه راحتترین راه، یعنی جراحی لاغری را انتخاب میکنند. دکتر محمدجواد باقری، فلوشیپ فوق‌تخصص جراحی چاقی درباره اینکه عملهای جراحی چاقی عوارض دارند یا نه، می‌گوید: «طبق مطالعاتی که انجام شده، هر عمل جراحی عوارضی دارد اما مسأله اینجاست که فواید جراحیهای چاقی بسیار بیشتر از احتمال عوارض آن است.»
البته جراحی لاغری هم باید با رعایت نکات مهم پزشکی انجام شود. دکتر باقری با اشاره به سه شرط در عمل لاغری می‌گوید: «اول اینکه فردی که عمل را انجام می‌دهد باید فلوشیپ جراحی چاقی باشد. مورد دوم عمل باید از طریق لاپاراسکوپی انجام شود و شرط سوم هم استفاده از مواد و وسایل استاندارد است. البته نمیتوان گفت کدام عمل برای لاغری عوارض کمتری دارد. اگر جراحی درست و اصولی انجام شود در هر روش میتواند به سلامت بیمار کمک کند.»
افرادی که دچار چاقی و اضافه‌وزن هستند، همیشه برای دور زدن ورزش و رژیمهای غذایی یا شاید نتیجه نگرفتن از این روش‌ها تن به جراحی لاغری میدهند، اما دکتر باقری در مورد بازگشت چاقی حتی در افرادی که جراحی انجام دادهاند، می‌گوید: «در هیچ روشی نمیتوان تضمین کرد چاقی بازنگردد. اگر فرد جراحی لاغری انجام دهد و ملاحظات بعد از عمل را رعایت نکند، احتمال بازگشت چاقی زیاد است. به همین دلیل بیماران بعد از جراحی چاقی باید با تغییر سبک زندگی، کاهش میزان مصرف غذا و افزایش فعالیت بدنی، سوخت‌وساز بدنشان کنترل شود.»
چاقی بیماری چند عاملی است، یکی از مهم‌ترین عوامل آن ژنتیک است. نمیتوانیم برای جلوگیری از چاقی، ژنتیک را دستکاری کنیم، اما با علم امروز میتوانیم دستگاه گوارش را دستکاری کنیم تا افرادی که مبتلا به چاقی هستند، بتوانند به وزن متعادل برسند. اما چه کسانی کاندیدای مناسبی برای جراحی هستند؟ دکتر باقری در اینباره می‌گوید: «چاقی در ایران بشدت در حال شیوع است و میتواند فرد را با انواع و اقسام بیماریها درگیرکند، به همین دلیل کاهش وزن یکی از واجبات است که باید با روش درست انجام شود تا به سلامتی آسیب وارد نکند.
جراحی یکی از بهترین گزینههاست اما نه برای همه! افرادی که BMI بالای ۳۵ دارند و نتوانسته‌اند با ورزش و رژیمهای غذایی مناسب به وزن مطلوب برسند، کاندیدای مناسبی برای جراحی چاقی هستند. همچنین افرادی که BMI بین ۳۰ تا ۳۵ دارند و بیماریهایی مثل دیابت، فشارخون، کبدچرب و عوارضی که مرتبط با چاقی است، دارند هم میتوانند عمل جراحی چاقی انجام دهند.»
یکی از روشهای پرتبلیغ در بستر فضای مجازی، رویا فروشی برای لاغری است. کامنت‌های پرتعدادی که زیر این پستها نوشته شده نیز از نتیجه‌بخش بودن این قرص‌ها خبر می‌دهد، اما هیچ کدام از این قرص‌های لاغری نشان سلامت ندارد. این متخصص جراحی لاغری درباره قرص‌ها و آمپولهای لاغری که در فضای مجازی به فروش می‌رسد، توضیح می‌دهد: «قرصی که باعث لاغری شود و تأیید FDA و سازمان جهانی بهداشت را داشته باشد، نداریم. همه قرص‌های به اصطلاح لاغری که در کشور به فروش می‌رسد، دارای آمفتامین و مخدر شیشه است.
بیمارانی را دیدهام که با مصرف این قرص‌های لاغری دچار عوارض شده‌اند. سه روز پیش خانمی برای جراحی لاغری به مطب من مراجعه کرد و تعریف میکرد، برای کاهش وزن از قرص‌های لاغری که در فضای مجازی تبلیغ می‌شود استفاده کرده و بعد از مصرف فرزندش را به شکل عنکبوت میدیده. یا هر بار پس از مصرف دچار توهم می‌شده و تصور می‌کرده پشت سر همسرش چشم دارد… بیمار دیگری هم داشتم که بعد از مصرف قرص‌های لاغری و قطع آن‌ها در بیمارستان روانپزشکی بستری شد. به همین دلیل صراحتاً میگویم چیزی با عنوان قرص لاغری نداریم.»
او در مورد تأثیر آمپولهای مانجارو و اوزمپیک هم می‌گوید: «ثابت شده این آمپول‌ها میتوانند در کاهش وزن مؤثر باشند، ولی در افراد خاص. افرادی که BMI بالایی نداشته باشند، میتوانند به صورت مقطعی با تزریق آن‌ها کاهش وزن را تجربه کنند، اما مسأله مهم اینجاست که این داروها موقتی بوده و زمانی که قطع شوند، بازگشت وزن بیشتری خواهند داشت. همچنین روش گران‌قیمتی است، موضوع مهمتر اینکه هنوز عوارض تزریق این آمپول‌ها در طولانی‌مدت مشخص نشده و معلوم نیست در آینده چه بر سر سیستم بدن افراد بیاورد، به همین دلیل به هیچ وجه استفاده از این آمپول‌ها توصیه نمی‌شود و منطقی نیست.»
هشدار؛ آمپول و قرص های لاغری با چاشنی شیشه
نظر شما