از شایعه تا واقعیت: امسال نیز عربستان یک روز زودتر را عید فطر اعلام کرد. موضوعی که هرساله در ابتدا و انتهای ماه مبارک رمضان شائبه‌هایی را به وجود می‌آورد.

مرتضی سعیدی نجفی، عضو ستاد استهلال در یادداشتی در فارس به این شائبه پاسخ داده است.

وی در این باره نوشت: عربستان اعلام کرده است عید سعید فطر در این کشور فردا یکشنبه خواهد بود. درحالیکه مردم در ایران فردا بیست‌ونهم رمضان را روزه خواهند گرفت. (دقت کنید ۲۹‌ام نه ۳۰‌ام).

اما چرا چنین اتفاقی رخ داده است؟

آیا عربستان در اعلام اول ماه شوال و عید فطر اشتباه کرده یا ما؟

اگر به عقب برگردیم خواهیم دید در شروع ماه مبارک رمضان هم همین اتفاق رخ داده بود. عربستان ۱۱ اسفند و ایران و عراق ۱۲ اسفند را به عنوان اولین روز از ماه رمضان اعلام کرده بودند.

آیا هلال ماه وقتی به افق عربستان طلوع میکند با ایران و عراق فرق دارد؟

در پاسخ باید گفت ماجرای یک روز زودتر و اصطلاحاً جلوتر بودن عربستان از ما ربطی به این مباحث ندارد. علت را باید در مبنای تقویم‌نویسی در دو کشور یافت.

عربستان مدت‌ها است براساس یک معیار جدید اول ماه‌های قمری را اعلام می‌کند. این مبنا بر این اساس است که هنگام غروب خورشید در مکه باید هلال پس از خورشید غروب کند؛ و اینکه قابل رؤیت باشد یا نه در این مبنا جایگاهی ندارد؛ لذا در ماه‌های زیادی از سال (از جمله هر از گاهی در موسم حج و اعلام شروع ماه ذی‌الحجه) شاهد این قضیه هستیم که عربستان در تقویم هجری قمری از ما یک روز جلوتر است.

اما در ایران ملاک رؤیت هلال است. چه با چشم عادی و یا با تلسکوپ و دوربین. در عراق نیز مبنای مرجعیت شیعه رؤیت هلال است نه صرفا تولد هلال.

پس اگر عربستان هم ملاک ما را داشت قطعا نمی‌توانست یک روز زودتر اعلامِ اول ماه کند.

البته در اینکه مبنای عربستان چقدر درست است نظرات مختلفی حتی در میان خود اهل‌سنت وجود دارد. این مبنا بیشتر از اینکه پشتوانه شرعی داشته باشد درصدد این است که شروع ماه قمری را از قبل به صورت دقیق پیش‌بینی و تثبیت کند و تقویم رسمی این کشور که هجری قمری است از قبل مشخص و قطعی باشد. تا امور اداری کشورشان دچار مشکل نشود. مشکلی که ما در ایران با استفاده از تقویم هجری شمسی آنرا برطرف کرده‌ایم.

فقط یک نکته باقی می‌ماند اینکه چرا هرساله گزارش‌های رؤیت در عربستان منتشر می‌شود درحالیکه خود منجمان سعودی و جهان عرب هم اذعان دارند که هلال در بسیاری از این موارد (از جمله امشب) اصلا قابل رؤیت نیست و فقط کره ماه بعد از خورشید غروب کرده است؟

شاید پاسخ این سئوال را علاوه بر خطا‌های متعدد و عجیب، بتوان در سیر و تحولاتی که عربستان در این سال‌ها داشته جست‌و‌جو کرد. از یک سو به سوی مدرنیته و پیشرفت حرکت می‌کند و از سوی دیگر همچنان میخواهد محور جهان اسلام باشد و حداقل به صورت ظاهری احکام دینی را مهم جلوه دهد.