روزنامه هم میهن نوشت: اما در ارتباط با نسل‌زد یا همان دهه هشتادی‌ها خیلی صحبت می‌شود و شاید هم بیشترین دلیل آن هم پیوندی است که با اعتراضات سال 1401 پیدا کردند؛ اعتراضاتی که تاثیر عمیقی بر جامعه ایران داشت و توانست اسم نسل‌زد را پررنگ کند.

به هرحال دهه هفتادی‌ها اعتراض مختص به خودشان را نداشتند، کسی را هم نداشتند که توصیف‌شان کند اما در پاییز 1401، خیلی از نسل‌زد نوشتند و آنها به‌شدت مطرح شدند. همه اینها درحالی‌ است که براساس تعریفی که برای نسل‌زد می‌شود، متولدان از نیمه دوم دهه 70به‌بعد به‌عنوان نسل‌زد شناخته می‌شوند،اما بیشترین صحبت درباره متولدان دهه 80 می‌شود و آنها را نسل‌زد می‌دانند. ما نیمه دوم دهه 70 را فراموش کرده‌ایم. به‌هرحال نسل‌زد، پیوندی با تکنولوژی دارد و بومی‌فناوری بودن یکی از ویژگی‌های آنهاست.


بررسی‌ها نشان می‌دهد که این نسل روزانه چهار ساعت در شبکه‌های اجتماعی وقت می‌گذرانند، این وضعیت با متولدان دهه 40 کاملاً متفاوت است؛ یعنی نسلی که تنها برای انجام برخی کارهای اینترنتی، وارد شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های بانک و تاکسی می‌شوند. به‌هرحال این تفاوت فرهنگ، تفاوت رفتار و پلتفرم را هم ایجاد می‌کند. در شهریورماه امسال یک نظرسنجی انجام شد که نشان می‌داد میزان استفاده از توئیتر در میان جامعه ایران سه تا چهاردرصد است اما وقتی به دانشجویان رسید، این عدد به 23 تا 24 درصد رسید.



میزان استفاده از یوتیوب هم به‌طور میانگین در جامعه ایرانی، 10 درصد است و در میان دانشجویان 50 درصد. حتی استفاده از پادکست هم همین‌طور است. نسل‌زد، بومی فناوری است، خیلی راحت فیلترینگ را دور می‌زند و به همین دلیل است که این نسل بیشتر از پیام‌رسان تلگرام استفاده می‌کند تا واتساپ. درحالی‌که نسل قبلی بیشتر از واتساپ استفاده می‌کند.

نسل‌زد، تفاوت منابع رسانه‌ای دارد، او از تلگرام، یوتیوب و... استفاده می‌کند اما نسل‌های گذشته در معرض یک منبع اطلاعاتی قرار دارند. به همین دلیل است که نسل‌زد، تکثر را راحت‌تر می‌پذیرد اما نسل‌های پیشین، روی عقایدش محکم ایستاده، برخلاف نسل‌زد که تعصب کمتری دارد و غیرایدئولوژیک است. او دنبال ایدئولوژی نیست که برایش هزینه داشته باشد. برای ایدئولوژی‌اش جان نمی‌دهد. البته به این معنی نیست که آرمانی نداشته باشد، برابری، آزادی و عدالت برایش مهم است اما اینکه بخواهد زندگی‌اش را فدا کند، اینطور نیست.

به همین دلیل گفته می‌شود آنها نسل خودخواهی هستند. نکته دیگر اینکه برای این نسل، شخصیت‌های ملی، بُت نیستند و جایگاهی برایشان ندارند، به‌جای آن، شخصیت‌های کارآفرین و علمی موردتوجه قرار گرفته‌اند. این شخصیت‌ها برای نسل‌زد، مرجعیت بیشتری دارند، به همین دلیل زودتر مستقل می‌شوند، زودتر دنبال مهارت و درآمدزایی می‌روند. مسئله دیگر، اهمیت جایگاه خانواده برای نسل‌زد است.

قبلاً این تصور وجود داشت که نسل‌زد، ارتباط خوبی با خانواده ندارد اما در موج چهارم پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان که سال گذشته منتشر شد نشان داد که اتفاقاً این نسل بیشترین اعتماد را به خانواده دارد، یعنی در مقایسه با پزشکان، معلمان و... این نسل، بیش از همه به خانواده اعتماد دارد. البته یکی از دلایلش ممکن است این باشد که این نسل تربیت‌شده متولدان دهه 60 هستند و درواقع با والدین‌شان دوست هستند.

براساس نظرسنجی که در سال 94 انجام شد، میزان اعتماد به خانواده 38 درصد بود اما در سال 1402 این عدد به 58 درصد رسیده بود. به‌هرحال هنوز 40 درصد به خانواده اعتماد ندارند اما روندی که طی‌شده نشان‌دهنده افزایش اعتماد به خانواده بوده است. البته نکته مهم این است، قبل از اینکه برویم سراغ داده‌ها، مفاهیم ذهنی ما باید انعطاف بیشتری داشته باشد. ویژگی دیگر این نسل، تاکید بر صداقت و مخالفت با ریاکاری و دروغگویی است. ریاکاری برای آنها به‌شدت به‌عنوان ارزش‌های منفی شناخته می‌شود.

مسئله دیگر اینکه، در میان خود نسل‌زد هم تفاوت‌های زیادی وجود دارد، شاید یک ویژگی مشترک در میان تمام آنها همان بومی فناوری‌بودن‌شان است که باعث شده اسم‌شان بشود نسل‌زد. بنابراین نوجوانانی که در زاهدان و اراک یا جنوب شهر تهران زندگی می‌کنند قطعاً با هم تفاوت دارند، ما وجه‌اشتراک‌شان را در بومی‌فناوری‌ بودن‌شان می‌دانیم. گفته می‌شود بی‌هویتی، هویت نسل‌زد است، ما مفهومی تحت‌عنوان آنومی داریم به‌معنی بی‌هنجاری؛ یعنی هیچ هنجار مسلطی در جامعه حاکم نیست.

جامعه‌شناسی آنومی، حکایت از یک وضعیت بد دارد، یعنی وقتی جامعه آنومیک می‌شود، شرایط بدی ایجاد شده است، اما حالا گفته می‌شود این نسل آنومیک است، ما این را می‌توانیم به‌عنوان تفاوت میان نسل‌زد و نسل‌های قبلی بدانیم. مثلاً برای نسل‌های گذشته یک محتوایی مبتذل و زشت است اما برای نسل جدید همان محتوا مبتذل نیست. برای نسل‌زد، محتوا معنای متفاوتی دارد. بر همین اساس برای اینکه بتوانیم با این نسل زبان مشترکی داشته باشیم، باید مفاهیم و ارزش‌ها را به‌هم نزدیک کنیم. شاید هم حرفی که می‌زنند که بی‌هویتی، هویت‌شان است، جمله درستی باشد.

نکته دیگر اینکه، همواره درباره میزان درک و فهم این نسل پرسیده می‌شود که شاید درست هم نباشد. اتفاقاً ، نسل‌زد به‌دلیل تنوع منابعی که دارد، درک عمیق‌تری از مسائل دارد. یک 20 ساله نسل‌زد، از 20 ساله دهه 60 اطلاعات بیشتری دارد، چراکه اطلاعاتش را از منابع زیادی می‌گیرد. این نسل راحت به خودش اجازه می‌دهد که تجربه کند و این مسئله منجر به بلوغش می‌شود. نمی‌توان گفت که نسل‌زد، شجاع‌تر از نسل قبلی‌ خود باشد، اگر اینطور باشد، کسانی که در سال 57 انقلاب کردند، شجاع نبودند؟ یا کسانی که به جنگ رفتند یا در سال 88 در خیابان‌ها اعتراض کردند، شجاع نبودند؟ اساساً جوانان شجاع و جسورند.

رفع یک اشتباه: اعتماد نسل Z به خانواده از نسل قبلی شان بیشتر است/ گفته می‌شود بی هویتی، هویت نسل زد است