دور سوم گفت و گوهای ایران و سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس هفته گذشته ( ۲۴ و ۲۵دی) برگزار شد و معاونان و مدیران سیاسی وزارت امور خارجه برای سومین بار در پنج ماه گذشته با همتایان اروپایی خود گفت‌وگو کردند. گفت‌وگوهایی که انتشار برخی گمانه‌زنی‌ها از جزئیات آن، نشان می‌دهد که جدی‌تر از دورهای گذشته بوده است. به منظور نقش‌آفرینی تروئیکای اروپا در دور تازه گفت‌وگوها، کیفیت، جزئیات و عوامل اثرگذار بر آن، با «سیدجلال ساداتیان» سفیر پیشین ایران در انگلیس و کارشناس مسائل منطقه، به گفت‌وگو پرداختیم.

تاثیر جنگ اوکراین بر سردی رابطه ایران و اروپا

سفیر پیشین ایران در انگلیس با اشاره به اینکه روابط ایران و اروپا در حال حاضر چندان گرم نیست و یکی از دلایل آن اشتباه در ارزیابی شرایط پس از آغاز جنگ اوکراین است، گفت: به محض حمله روسیه به اوکراین، گازی که از طریق آلمان به اروپا انتقال داده می‌شد و نیز خط لوله استریم ۲ که قرار بود گاز را از طریق ترکیه به اروپا انتقال دهد؛ همه قطع شدند. درباره دلایل قطع آن هم عده‌ای تحریم اروپایی‌ها و عده‌ای هم قطع گاز از سوی روسیه را عامل دانستند اما هر کدام از این موارد عامل هم که قطعی بوده باشد در اصل مسئله تغییری ایجاد نمی‌کند. اروپا از گاز محروم شد و خط دو استریم در آستانه افتتاح و بهره‌برداری متوقف شد. اروپا هم با تمام ظرفیتی که می‌توانست در این جنگ قرار دهد؛ پشت اوکراین ایستاد و ناتوی مستقر در اروپا ابزار، ادوات و امکاناتی را برای تقابل با روسیه در اختیار اوکراین قرار داد.

ساداتیان ادامه داد: در آن مقطع اروپایی‌ها برای فعال‌سازی مجدد خط لوله گاز ایران که قبل از انقلاب به سمت ترکیه فعال بود، ابراز تمایل کردند تا نیازمندی‌های ‌آنها را جواب دهد اما گروهی که به مسئولان دولت وقت مشاوره می‌دادند ایده «زمستان سخت» اروپا را مطرح کردند که اروپایی‌ها زمستان سختی پیش‌رو دارند و این وضعیت آنها امکان امتیازگیری برای ایران را در مذاکرات هسته ای هم فراهم می کند.

وی افزود: در این شرایط آمریکای هم‌پیمان با اروپا از موقعیت موجود استفاده کرد و با ارسال حجم بزرگی از گاز مایع ال‌ان‌جی به اروپا از طریق کشتی، نیاز آن‌ها را برطرف کرد و زمستان سختی که گروهی در ایران انتظار آن را داشتند، روی نداد و موضع اروپایی‌ها نسبت به ایران سخت‌تر شد. پس از آن‌هم ادعای ارسال سلاح از سوی ایران به روسیه را مطرح کردند و مدعی شدند که ایران کنار روسیه در حال جنگ با اروپاست. ایران هم این موضوع را تکذیب و اعلام کرد که همکاری نظامی دو کشور پیش از جنگ اوکراین بوده است. سختی و سردی موضع اروپا در مواجهه با ایران ادامه یافت و به سمت تهدید فعال‌سازی اسنپ‌بک حرکت کرد.

ترامپ، اروپا را در جنگ اوکراین تنها می گذارد

کارشناس مسائل منطقه با بیان اینکه این شرایط تا زمان تغییر دولت در ایران ادامه داشت، گفت: همزمان با روی کار آمدن دولت آقای پزشکیان، دونالد ترامپ هم در آمریکا روی کار آمد و از همان ابتدای انتخاب بر پایان جنگ در اوکراین و غزه تاکید و به اروپا اعلام کرد که آمریکا دیگر حاضر نیست هزینه‌های این جنگ را برعهده بگیرد و اروپا باید خود در این زمینه اقدام کند. معنی این حرف تنها گذاشتن اروپا در جنگ با روسیه بود. ترامپ یک پیام دیگر هم به اروپا داده بود با این مضمون که برای مثال دو استان از سه استانی که روسیه در شرق اوکراین اشغال کرده، به مسکو واگذار شده و واگذاری کریمه را هم که قبلا روسیه گرفته بود، به رسمیت بشناسند و اوکراین هم عضو ناتو نشود و اخیرا هم به دیدار پوتین ابراز تمایل کرده است.

ساداتیان با تصریح این نکته که مجموع این عوامل اروپا را ناراحت کرده است؛ گفت: اروپا احساس می‌کند بیشترین زیان را متحمل شده‌ و هم از نظر انرژی در مضیقه قرار گرفته و هم در جنگ تنها مانده‌ است. اروپا به این نتیجه رسیده است که در دوره ترامپ اگر بخواهد به جنگ ادامه دهد، اقتصاد خود را ویران کرده و اگر ادامه ندهد باید امتیازاتی را به روسیه دهد و مسکو تقویت خواهد شد.

اروپا به دنبال مصالحه با تهران است

وی افزود: موضوع مهم دیگری که به خاورمیانه مربوط می‌شود اما در روابط اروپا با ایران مهم ارزیابی می‌شود، سقوط بشار اسد و پررنگ شدن نقش ترکیه در منطقه و سوریه است. وزرای خارجه اتحادیه اروپا به فاصله کوتاهی از روی کار آمدن محمد الجولانی در سوریه و در حالی که هنوز دولت انتقالی بر سر کار است به دمشق سفر کردند تا این پیام را به ترکیه دهند که در سوریه منافعی دارند. فرانسه از دوران جنگ جهانی اول خود را قیم سوریه می‌دانست و با فشار پاریس بود که در لبنان آتش‌بس اتفاق افتاد. در شرایط اشاره شده اروپایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که اگر ایران در منطقه تضعیف، ترکیه تقویت شود، آمریکا کمک خود را به این قاره دریغ کرده و روسیه هم دست بالا را داشته باشد، موضع اروپا روز به روز در قبال تحولات جهان ضعیف‌تر خواهد شد. دولت چهاردهم در چنین شرایطی در حال گفت‌وگو با اروپاست و اگر از این زاویه به این گفت‌وگوها نگاه شود، مشخص می‌شود که چرا وزیر امور خارجه معتقد به مثبت بودن روند مذاکرات حاکم است و به نظر می‌آید اروپا در پی کنار آمدن با ایران است.

ترامپ به دنبال ازسرگیری عادی سازی رابطه اسرائیل با اعراب است

سفیر پیشین ایران در انگلیس در ارزیابی خاورمیانه دوران دونالد ترامپ، گفت: رئیس جمهور آمریکا در روز پیروزی خود در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به نخست‌وزیر رژیم اسرائیل پیام داد که جنگ در غزه باید تمام شود تا با صرفه‌جویی در هزینه‌ها آمریکا را تقویت کند. رئیس‌جمهور جدید آمریکا با محدودسازی هزینه ناتو، خروج از سازمان‌های مختلف بین‌المللی، اخراج مهاجران غیرقانونی، کاهش کمک‌های اقتصادی به کشورهایی چون کانادا در راستای اجرای شعار «اول آمریکا» است تا رقبای خود را تضعیف کند.

ساداتیان افزود: آمریکا با پایان دادن احتمالی به جنگ اوکراین، به نوعی روسیه را مدیون خود کرده و از سوی دیگر اروپا را تضعیف می‌کند که ادعای استقلال دارند و در مرحله بعد به سراغ چین خواهد رفت که درصدد رسیدن به مقام نخست اقتصادی در جهان است. ترامپ هر کجا مانعی بر سر اهداف خود ببیند آن را برخواهد داشت و پیام‌های پایان دادن به جنگ غزه هم در این زمینه قابل ارزیابی است. وی مطمئن است که اعراب بدون پایان یافتن جنگ در غزه آن در راستای اجرایی شدن طرح ابراهیم حرکت نخواهندکرد و او نخواهد توانست روابط تجاری درستی با کشورهای عربی برقرار کند.

اروپا نمی‌خواهد در میدان ترامپ حرکت کند

کارشناس مسائل اروپا با اشاره به اینکه اروپا تمایلی به بازی در میدان ترامپ و تضعیف ایران ندارد، افزود: به نظر می‌آید اروپا نمی‌خواهد در میدان عمل به سمت اجرایی شدن مکانیسم ماشه برود و سبب بازگشت و اجرای تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران شود اما در عین حال سه مسئله هسته‌ای، منطقه‌ای و توان موشکی را روی میز مذاکرات گذاشته است. دونالد ترامپ هم اعلام کرده که می‌خواهد با ایران مذاکره کند اما مذاکرات مستقیم ایران و اروپا متفاوت‌تر از آن چیزی است که ترامپ در پی آن است. ایران معتقد است که برجام به قوت خود باقیست و چارچوب این توافق هنوز وجود دارد و گفت‌وگوها باید در قالب آن انجام شود. به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها هم این موضوع را پذیرفتند. این درحالی است که آمریکا عضو برجام نبوده و در حال حاضر امکان مذاکره مستقیم با ایران را ندارد.

ترامپ اهرم چندانی برای تشدید فشار اقتصادی بر ایران ندارد

ساداتیان خاطرنشان کرد: در حال حاضر آمریکا بهانه‌ای برای فشار بیشتر به ایران ندارد، تمام تحریم‌های خود را علیه ایران اعمال کرده و به ادعای خود نیروهای نزدیک به تهران را در منطقه را تضعیف کرده است. تنها اهرم باقی مانده در دست آمریکا فشار برای فروش نرفتن نفت ایران است و اگر اروپا تصمیم به خرید نفت از ایران بگیرد، اعمال این اهرم هم با فشار روبرو خواهد شد.

وی با تاکید بر اینکه مذاکرات ایران و اروپا در شرایط کنونی از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است، گفت: تروییکای اروپا در حالی که جمهوری اسلامی ایران به تمام تعهدات خود در برجام عمل کرده بود، به تعهدات خود عمل نکردند و تهران مجبور به تغییر روند خود شد، غنی‌سازی را هم از نظر کیفی و هم کمی افزایش داد به این معنا که غنی‌سازی به۶۰ درصد رسید و تعداد سانتریفیوژها بیشتر و نسل آن‌ها پیشرفته‌تر شد. اجازه بازرسی‌های بیشتر داده نشد و در جاهایی هم دوربین‌ها خاموش شد و در حال حاضر هم گمانه‌زنی‌های درباره تغییر سیاست‌های هسته‌ای ایران در اثر فشار بیشتر هم وجود دارد. با این توصیفات اروپا تمایلی به افزایش تنش ندارد. رویدادهای ماه‌های اخیر در منطقه، لبنان، سوریه، عراق و آسیب‌هایی که محور مقاومت به رغم تمام ایستادگی متحمل شد، شرایط را تغییر داده بر مذاکرات میان ایران و اروپا هم اثرگذار بوده است.

ساداتیان افزود: زاویه دید آمریکا و اروپا نسبت به این مسئله متفاوت است اما به نظر می‌آید اروپا می‌خواهد روابط خود با ایران را به گونه‌ای مدیریت کند که منجر به اسنپ بک نشود. ایران هم بارها اعلام کرده که در پی سلاح هسته‌ای نیست و به نظر می‌رسد که با توجه به مجموع اتفاقات روی داده در منطقه اروپایی‌ها در پی رسیدن به یک راهکار مثبت درباره ایران هستند.

اروپا تمایلی به بازی مقابل ایران و در زمین ترامپ ندارد/ اسنپ‌بک، گزینه مطلوب اروپا نیست