چگونه با کودک لوس تا کنیم؟

یکی از ترس‌هایی که والدین دارند لوس شدن کودک است، اما با راهکارهایی ضمن تربیت صحیح فرزند می‌توان از لوس شدن او جلوگیری کرد، در ادامه ابتدا ببینیم کودک لوس کیست؟

کودک لوس به چه کودکی گفته می‌شود؟

کودک لوس بچه‌ای خود محور است که هر کاری دلش بخواهد می‌کند و فقط به خودش و خواسته‌های خودش اهمیت می‌دهد. چنین بچه‌ای اگر چیزی را بخواهد و به آن نرسد، از کنترل خارج می‌شود و زمین‌ و زمان را به‌هم می‌ریزد. او برای رسیدن به خواسته‌اش دست‌به‌دامن کج‌خلقی، غرغر کردن و پرخاشگری کودکانه می‌شود.

خصوصیات کودکان لوس

تشخیص نشانه‌های لوس بودن در بچه‌ها همیشه کار راحتی نیست. بااین‌حال اولین قدم آن است که حواس تان به فرزندتان باشد. هرچه زودتر بتوانید وجود این نشانه‌ها را در او تشخیص دهید، کارتان برای جبران آن‌ها آسان‌تر خواهد بود.

بعضی از مهم‌ترین خصوصیات بچه‌های لوس از این قرار است:

۱. والدین به تمام خواسته‌های آن‌ها جواب می‌دهند

اینکه تمام خواسته‌های فرزندتان را برآورده کنید، به نفع او نیست. با این رفتار، ناخواسته به او یاد داده‌اید که می‌تواند هر چیزی را که می‌خواهد به دست بیاورد که این باعث می‌شود هم از شما و هم از دیگران انتظارات نامعقولی پیدا کند.
این‌طوری او عادت می‌کند که با غرغر کردن، عصبانی شدن و معذب کردن دیگران آرزوهایش را عملی کند. درنتیجه کودک یاد نمی‌گیرد که به نظرات بقیه گوش دهد و به منطق و دلایل تصمیمات دیگران پی ببرد. درعوض او تنها روی خواسته‌های خودش تمرکز می‌کند. طبیعتا این رفتار او در زندگی آینده و روابطش اثر بدی خواهد گذاشت.

۲. تهدیدهای توخالی زیاد شنیده‌اند

یکی از رفتارهای معمول پدر و مادرها، که احتمالا در ما ایرانی‌ها بیشتر هم هست، عادت به تهدید توخالی کردن است؛ مثل: «اسباب‌بازی‌هایت را جمع نکنی، همه را می‌ریزم توی کوچه». طبیعتا ما قصد همچین کاری را نداریم؛ فقط به‌خاطر خستگی یا هر دلیل دیگری، با این تهدیدها می‌خواهیم کودک به حرفمان گوش کند.

۳. والدین انتظارات نامشخصی از آن‌ها دارند

بچه باوجود خواسته‌هایش، می‌خواهد که والدین در مورد اجرای عواقب کارش و انتظاراتشان از او ثبات داشته باشند. این که او را به‌خاطر اشتباهی سرزنش کنید، بعد یک مدت بی‌خیال او بشوید و بعدا دوباره دعوایش کنید، باعث سردرگمی بچه می‌شود و درست نمی‌فهمد که چه انتظاری از او دارید. همین‌طور اگر کودک گاهی با عواقب رفتار نادرست خودش مواجه شود و گاهی خیر.

۴. پدر و مادر همیشه سپر بلای آن‌ها هستند

هیچ پدر و مادر نمی‌خواهد شاهد رنجیدن کودک و دست‌وپنجه نرم کردنش با احساسات ناراحت‌کننده باشد، ولی گاهی در این زمینه افراط می‌شود. ممکن است ما آن‌قدر درگیر راضی کردن و شاد نگه‌داشتن بچه‌هایمان باشیم که عملا در مقابل همه‌چیز به سپر بلای آن‌ها تبدیل شویم.

۵. به مادیات بیش‌ازحد اهمیت می‌دهند

مسلما والدین دوست دارند امکاناتی را که خودشان در زندگی از آن‌ها محروم بوده‌اند، برای بچه‌هایشان فراهم کنند. اما زیاده‌روی در اهمیت دادن به مادیات می‌تواند بچه را نازپرورده بار بیاورد.

مادی‌گرایی ممکن است مانع آن شود که کودک قدر داشته‌هایش را بداند، از دیگران تشکر کند و لطف‌های دیگران را ببیند.

۶. به باج گرفتن عادت کرده‌اند

اینکه بخواهید به کودک رشوه بدهید تا مثلا کارهایی را که به او سپرده‌اید بهتر انجام دهد یا نمرات بهتری در مدرسه بگیرد، شاید روش موثری به نظر برسد، ولی باج دادن راه‌حل کوتاه‌مدتی است که ممکن است نتیجه عکس داشته باشد.

اگر باج گرفتن به عادت تبدیل شود، کودک قبل از انجام کار به دنبال پاداش خواهد بود و ازطرفی انگیزه او هم هر بار کم و کمتر می‌شود؛ ضمن آنکه شاید باعث شود او تنها در دنیای بیرون به دنبال شادی بگردد و از درون خود غافل شود.

۷. ادب درست‌حسابی ندارند

وقتی که پدر و مادر حتی در فرستادن کودک به حمام یا خواباندنش مشکلات جدی دارند، دیگر آنکه بخواهیم کلمات مودبانه از او بشنویم انتظار زیادی است. ولی ادب و رفتار رابطه تنگاتنگی با هم دارند.

۸. به والدین بی‌احترامی می‌کنند

حتما بچه‌هایی را دیده‌اید که احترام پدر و مادرشان را نگه نمی‌دارند یا به آن‌ها امر و نهی و تهدیدشان می‌کنند که در مطلب بی احترامی فرزندان به والدین بطور کامل به آن پرداختیم. زبان‌درازی و گستاخی یکی از مهم‌ترین نشانه‌های بچه‌های نازپرورده است و نشان می‌دهد که آن‌ها راه درست ارتباط برقرار کردن را نمی‌دانند و حد و حدود خود را نمی‌شناسند.

۹. حرف، حرف خودشان است

در خانواده همیشه فرزندتان تصمیم می‌گیرد که مثلا برای تفریح کجا بروید؟ قدرت انتخاب دادن به کودک خیلی هم خوب است، ولی تا زمانی که گزینه‌ها هم مورد تایید شما و هم برای کودک مناسب باشند. اینکه بچه برای خرید لباس خودش نظر بدهد یک چیز است و آنکه بخواهد دکوراسیون خانه مطابق میلش باشد مسئله‌ای دیگر. قرار نیست همه تصمیم‌گیری‌ها با نظر او باشد و جای بزرگ‌ترها تصمیم بگیرد.

دلایل لوس شدن کودکان

دلیل اصلی لوس شدن بچه‌ها و نازپرورده بار آمدنشان، آسان گرفتن زیاد و مدارای بیش‌ازحد والدین با آن‌ها است. حد و مرز تعیین نکردن برای کودک و قدرت بیش‌ازاندازه دادن به او، بچه را لوس بار می‌آورد.

چنین پدر و مادری کودک را از احساسات ناراحت‌کننده طبیعی محروم می‌کنند. گاهی پرستار یا دایه بچه با رسیدگی بیش‌ازحد، سرگرم کردن دائمی کودک و به وجود آوردن توقعات غیرمعقول در او، باعث نازپرورده شدنش می‌شود.
معمولا والدین چون نمی‌خواهند ناراحتی یا گریه دلبندشان را ببینند به او خیلی آسان می‌گیرند، اما ناراحتی و اشک ریختن به‌اندازه طبیعی است و از طرفی با این رفتار، در بلندمدت کودک بیشتر گریه ناشی از اعتراض خواهد داشت.

ارتباط بین سبک‌های مختلف فرزندپروری و لوس شدن کودکان

چهار سبک اصلی فرزندپروری (والدگری) وجود دارد که هر کدام نقاط قوت و ضعف خودشان را در تربیت کودک دارند و خیلی اوقات ترکیبی از آن‌ها در یک خانواده استفاده می‌شود. در اینجا مختصری درباره هر سبک و ارتباط آن با لوس شدن کودک توضیح می‌دهیم:

• سبک فرزندپروری مستبدانه

این شیوه تربیت بسیار سخت‌گیرانه است و می‌تواند باعث شود که بچه‌ها عزت‌نفس پایینی پیدا کنند و اطاعت را با محبت اشتباه بگیرند. ضعف مهارت‌های اجتماعی کودکان و همینطور مهارت های معاشرتی از مشکلات این بچه‌ها است که در نوجوانی و بزرگسالی هم می‌تواند ادامه داشته باشد.

• سبک فرزندپروری سهل‌گیرانه

در این سبک، والدین فرزندشان را بیش‌ازحد تحویل می‌گیرند که معمولا باعث می‌شود بچه لوس بار بیاید و رفتار پخته و پسندیده‌ای نداشته باشد. خیلی اوقات به‌خاطر خودخواهی ناشی از این شیوه تربیتی، کودک آداب معاشرت را درست یاد نمی‌گیرد؛ ضمن آنکه نداشتن حد و مرز در خانواده و محروم بودن از راهنمایی‌های والدین می‌تواند در نوجوانان احساس ناامنی به وجود بیاورد.

• سبک سهل‌انگارانه (مسامحه‌کار)

از ویژگی‌های این سبک، دخالت نکردن والدین در زندگی بچه‌ها است. درنتیجه، بچه‌های این خانواده‌ها ممکن است بدرفتار باشند، به دیگران احساس تعلق‌خاطر نداشته باشند و از دلبستگی به دیگران بترسند.

• سبک فرزندپروری مقتدرانه

خیلی اوقات از این روش به‌عنوان بهترین سبک فرزندپروری یاد می‌شود. کودکانی که والدینشان سبک مقتدرانه دارند، معمولا شادتر هستند. در این روش، پدر و مادر در کنار آنکه حد و مرزهایی برای بچه‌ها تعیین می‌کنند، در تصمیم‌گیری‌ها نظرات آن‌ها را هم می‌پرسند و از لحاظ محبت کردن و صمیمیت هم کم نمی‌گذارند و همین باعث می‌شود بچه‌ها مهارت‌های اجتماعی بالا و زندگی متعادل‌تری داشته باشند.

مشکلاتی که کودکان لوس با آن‌ها موجه می‌شوند

اغلب پدر و مادرها فکر می‌کنند لوس کردن بچه‌ها تنها با غرق کردن آن‌ها در مادیات اتفاق می‌افتد، ولی این مسئله تنها جنبه مادی ندارد.
زمانی که به کودک اجازه می‌دهید اشتباه کند و با عواقب انتخاب‌های نادرست خود مواجه شود، مهارت‌هایی را به او یاد می‌دهید که در زندگی به کارش خواهد آمد.

بچه‌های نازپرورده عادت کرده‌اند که فقط به خودشان فکر کنند و پیامدهای احتمالی خواسته‌هایشان را در نظر نگیرند. به‌خاطرآنکه آن‌ها به‌ندرت با ناامیدی و سرخوردگی دست‌وپنجه نرم کرده‌اند، ظرفیت کمتری برای مقابله با استرس دارند و سریعا نشانه های استرس در آنها دیده میشود.
آن‌ها اغلب دچار خودمحوری، بی‌انگیزگی و حسادت می‌شوند یا حتی در دام عصبانیت و افسردگی می‌افتند؛ به‌طوری‌که احتمال بیشتری دارد که در آینده به مواد مخدر، نوشیدنی‌های الکلی و رفتارهای پرخطر روی بیاورند. درآن‌سو کودکانی که ناامیدی را تجربه می‌کنند و بر مشکلات چیره می‌شوند، یاد می‌گیرند که ابتکار عمل به خرج دهند و هدفمند باشند.

آن‌ها طرزفکر و عادت‌های سالمی را در خود به وجود می‌آورند که در زندگی کمک‌حالشان است.

نحوه صحیح برخورد با یک کودک لوس

اصلاح کردن رفتار کودک نازپرورده شاید آسان نباشد، اما هرچه زودتر دست‌به‌کار شوید بهتر است. با حوصله به خرج دادن و تلاش برای درک دوطرفه می‌توانید با او کنار بیایید و رفتار درست را یادش دهید.

برای این کار می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:

• کاری کنید که این واقعیت برایش جا بیفتد که هیچ‌کس بچه‌های لوس را دوست ندارد
• به‌جای عبارات منفی، جمله‌های مثبت را امتحان کنید. از خود مهربانی و دلسوزی نشان دهید تا فرزندتان هم یاد بگیرد
• برای خانه قوانین مختلف بگذارید و با در نظر گرفتن عواقب برای نقض آن‌ها، کاری کنید که دلبندتان آن‌ها را رعایت کند
• هنگام برخورد با فرزندتان، سعی کنید آرام و بر احساسات خود مسلط باشید
• رفتار خوب کودک را تحسین کنید. تنبیه جای خودش، تشویق جای خودش
• وقتی که لازم است، قاطعانه به کودک «نه» بگویید
• سعی نکنید جای محبت کردن به کودک و وقت گذاشتن برای او را با مادیات پر کنید
• به فرزندتان خیلی سخت نگیرید و بیش‌ازحد مراقبش نباشید
• به او یاد دهید وقتی که لازم است در رفتار خودش بازنگری کند

راه‌های جلوگیری از لوس شدن کودکان

به قول معروف، پیشگیری بهتر از درمان است. با این راه‌ها می‌توانید از لوس شدن فرزندتان جلوگیری کنید:

• او را در کارهای خانه سهیم کنید

بخشی از کارهای خانه را که مناسب سن فرزندتان است، مانند جارو زدن، به او بسپارید. این‌طوری هم کمی از بار کارهای خانه را از دوش خودتان برداشته‌اید و هم به تقویت عزت‌نفس کودک و حس مسئولیت‌پذیری کودک کمک کرده‌اید.

• قدردان بودن را یادش دهید

فرزندتان باید یاد بگیرد که بابت زحماتتان، چه پختن شام باشد و چه دادن هدیه تولد، بدون آنکه به او یادآوری کنید، از شما تشکر کند.

• درصورت‌لزوم پس از تربیت به سراغ تنبیه بروید

یکی از مهم‌ترین مسائلی که والدین به بچه‌ها یاد می‌دهند خویشتن‌داری است؛ به‌شکلی که تا جای ممکن، نیازی به تنبیه کردن نباشد. تعیین حد و مرزهای مشخص و محکم و مشخص کردن انتظارات از کودک در سنین پایین می‌تواند در رفتار او در سنین بالاتر تاثیر چشمگیری بگذارد.

• او را خیرخواه بار بیاورید

کودکی که یاد می‌گیرد نیازهای دوستان، خانواده و دیگران را در نظر داشته باشد و میل کمک به دیگران را در خود تقویت کند، کمتر احتمال دارد که بچه لوسی از آب دربیاید.

فرزندتان را تشویق کنید که با همکاری اعضای دیگر خانواده کارهای خیرخواهانه انجام دهد؛ کارهایی مانند: جمع کردن زباله‌ها از طبیعت، غذا دادن به خانواده‌های نیازمند یا کمک کردن به همسایه‌های سالمند.

• تعریف‌وتمجید بی‌جا نکنید

بر سر این موضوع که آیا باید تمام شرکت‌کنندگان در مسابقات را صرف‌نظر از نتیجه‌ای که می‌گیرند تحسین کرد یا نه، نظرات متفاوتی بین کارشناسان وجود دارد؛ ولی این واقعیت را نمی‌شود نادیده گرفت که همه نمی‌توانند پیروز میدان باشند و استعدادهای افراد هم باهم یکسان نیست.

اینکه کودکتان را در زمینه‌های موردعلاقه‌اش به تلاش کردن، پذیرفتن شکست احتمالی و دوباره سعی کردن تشویق کنید اهمیت زیادی دارد؛ منتها بهتر است بیشتر او را تشویق کنید و سراغ تعریف‌وتمجید بی‌جا نروید.

• اهمیت ادب و نزاکت را برایش روشن کنید

ادب داشتن، تنها استفاده از کلماتی مثل «لطفا» و «ممنونم» نیست. درست صحبت کردن با دیگران، حفظ اخلاق ورزشی در مسابقات، رعایت آداب سر سفره نشستن و… مهارت‌هایی ضروری هستند که از لوس شدن فرزندتان جلوگیری می‌کنند.

• ارزش پول را برایش جا بیندازید

اینکه به فرزندتان ارزش پول و سختی‌های پول درآوردن را نشان دهید، یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای جلوگیری از لوس بار آمدن او است. وقتی که دلبندتان در جریان قیمت‌ها، شیوه رسیدگی به حساب‌وکتاب‌های خانواده و راه‌های مدیریت پول‌توجیبی خود قرار بگیرد، کمتر احتمال دارد که به‌خاطر نخریدن چیزی که دوست دارد، دادوبیداد راه بیندازد.