انسان‌ها هزاران سال است که مردگان خود را دفن می‌کنند، اما این تنها راه استفاده از طبیعت برای پردازش اجساد نبوده است. در سیاره‌ای که جمعیت آن از مرز هشت میلیارد نفر هم گذشته، شاید وقت آن رسیده باشد که به روش‌های تدفین سازگار با محیط‌زیست توجه بیشتری اجساد در جهت تغذیه پرندگان گوشت‌خوار بنا شدند.
این آیین به‌عنوان راهی برای تطهیر جسد در نظر گرفته می‌شود، زیرا بدون این روش، جنازه در معرض آلودگی توسط شیاطین و ارواح خبیث قرار می‌گیرد. برای جلوگیری از این آلودگی، مردگان را به برج‌هایی به نام «دخمه» می‌بردند تا در معرض طبیعت و لاشخوران قرار گیرند.
شاید تصور کنید که این فرآیند طولانی و پردردسر است، اما پژوهشی در مرکز تحقیقات انسان‌شناسی قانونی در تگزاس نشان داده که کرکس‌ها می‌توانند در مدت پنج ساعت، یک جسد را تقریباً به‌طور کامل به اسکلت تبدیل کنند. در حالی که این فرآیند در تابوت ممکن است پنج سال طول بکشد، بنابراین این پرندگان در کار خود بسیار ماهرند.
مشابه دفن آسمانی، برج‌های خاموشان از مشکلات زیست‌محیطی دفن در دوران مدرن که حدود ۴۰۵ هزار هکتار زمین در آمریکا را اشغال کرده است، جلوگیری می‌کنند. تولید تابوت‌ها نیز سالانه حدود ۱.۶ میلیون هکتار جنگل را از بین می‌برد. بسیاری از این اجساد با مواد نگه‌دارنده دفن شده و سالانه بیش از سه میلیون لیتر از این مواد وارد خاک می‌شوند.
زمانی برج‌های خاموشان فعال را می‌شد در نقاط مختلف جهان یافت. به گزارش گاردین، قدمت این سنت به دست‌کم سه هزار سال پیش بازمی‌گردد. برای زرتشتیان سنتی، دفن اجساد چنان غیرقابل‌تحمل بود که آن را نوعی مجازات برای بدکاران می‌دانستند. زیرا دفن، مانعی در مسیر عروج روح به بهشت ایجاد می‌کرد و آن را در جهان زیرین اسیر می‌ساخت.
برج خاموشان یزدخبرگزاری‌های ایران
جوامع زرتشتی اگر چه امروز هستند، اما تعداد دخمه‌ها به علت ممنوعیت این نوع خاکسپاری در برخی نواحی به شدت کاهش یافته است. حتی در جاهایی که هنوز قانونی است، برج‌های خاموشان با مشکل کاهش جمعیت کرکس‌ها مواجه هستند.
در دانشنامه ایرانیکا آمده است: «به‌دلیل رشد سریع شهر کراچی، دخمه که زمانی در حاشیه شهر قرار داشت، اکنون در میان محله‌های پرتراکم واقع شده و به‌مدت ۲۵ سال است که در این منطقه کرکسی دیده نشده است. اجساد در آفتاب داغ سند سریعا خشک می‌شوند اما پوست آن‌ها از بین نمی‌رود و دخمه، که ظرفیت محدودی دارد، دیگر جایی برای اجساد جدید ندارد.»
این سنت اگرچه ممکن است برای غربی‌ها شوکه‌کننده به نظر برسد؛ اما می‌توان گفت که دخمه‌ها برای محیط‌زیست مناسب‌تر بوده و به نوعی پایانی آرام و خیرخواهانه محسوب می‌شود. در سیاره‌ای که جمعیت آن از مرز هشت میلیارد نفر هم گذشته، شاید وقت آن رسیده باشد که به روش‌های تدفین سازگار با محیط‌زیست توجه بیشتری شود.
مردگان در برج خاموشان در منقار کرکس‌ها؛ فضیلت و مزیت آن چیست؟
