پس از آتش بس غزه، ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «دولت فلسطین همان‌طور که بر سایر سرزمین‌های فلسطینی در کرانه باختری و قدس صلاحیت دارد، از صلاحیت قانونی و سیاسی برای اداره نوار غزه برخوردار است.»
پس از نقض‌های مکرر آتش‌بس توسط رژیم صهیونیستی در غزه، وزارت امور خارجه قطر روز یکشنبه اعلام کرد توافق آتش‌بس وارد فاز اجرایی شده است.
در خصوص آینده غزه طرح‌ها و سناریو‌های مختلفی از سوی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مطرح شده است.
اداره غزه توسط تشکیلات خودگردان «کاملا اصلاح شده»
بر اساس طرح آمریکایی که پالتیکو آنرا روایت کرده تشکیلات خود گردان فلسطین نقش مهمی در آینده غزه ایفا خواهد کرد.
بر اساس گزارش این روزنامه، مقامات کاخ سفید، وزارت خارجه و سایر آژانس‌ها به رهبری هماهنگ‌کننده امور خاورمیانه کاخ سفید هفته‌ها را صرف تدوین این طرح کرده‌اند که شامل افزایش کمک‌های امنیتی واشنگتن به تشکیلات خودگردان فلسطین و اعطای نقش بیشتر به هماهنگ کننده امنیتی آمریکا در منطقه است.
مقامات آمریکایی اشاره کردند که نیاز به یک نیروی بین‌المللی برای دستیابی به ثبات بلافاصله پس از توقف جنگ و به دنبال آن روی کار آمدن قدرتی فلسطینی با «حکمرانی تجدید شده» در بلندمدت وجود دارد.
بر اساس این طرح مورد حمایت آمریکا، کرانه باختری و نوار غزه در نهایت تحت حکومت واحد تشکیلات خودگردان فلسطین قرار می‌گیرند و حاکمیت مدنی و مسئولیت‌های امنیتی مجدداً تنظیم می‌شوند. این امر مستلزم یک دوره انتقالی برای حکومتی است که رهبری آن را فلسطینی‌ها با حمایت و مشارکت شرکای بین المللی بر عهده می‌گیرند
بر اساس این طرح مورد حمایت آمریکا، کرانه باختری و نوار غزه در نهایت تحت حکومت واحد تشکیلات خودگردان فلسطین قرار می‌گیرند و حاکمیت مدنی و مسئولیت‌های امنیتی مجدداً تنظیم می‌شوند. این امر مستلزم یک دوره انتقالی برای حکومتی است که رهبری آن را فلسطینی‌ها با حمایت و مشارکت شرکای بین المللی بر عهده می‌گیرند.
بر این اساس، تشکیلات خودگردان فلسطین باید دستور کار اصلاحی جامعی را اجرا کند که مبتنی بر حکومت‌داری مناسب، شفاف، مبارزه با فساد، اصلاح بخش آموزشی و مراقبت‌های اجتماعی باشد. ما توافق می‌کنیم که تلاش‌های دیپلماتیک خود را بر ترویج این اصول و ایجاد شرایطی جهت دستیابی به صلح و امنیت پایدار در منطقه متمرکز کنیم».
پالتیکو همچنین به نقل از یکی از مقامات وزارت خارجه آمریکا نوشت، تشکیلات خودگردان فلسطین از نظر «مشروعیت و قابلیت‌ها» با چالش‌های بزرگی مواجه است.
این روزنامه به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی نوشت: آنچه هنوز ناشناخته باقی مانده‌است، حجم جنبش مقاومت اسلامی (حماس) است که پس از جنگ در غزه باقی خواهد ماند.
این مقام مسؤول با اشاره به اینکه علیرغم تلاش‌های انجام شده، دولت آمریکا نتوانست رهبران صهیونیست را به سمت بحث معنادار درباره شکل غزه پس از جنگ سوق دهد، تاکید کرد: هیچ صحبتی از محدود کردن کمک‌های نظامی آمریکا به عنوان ابزاری برای فشار بر اسرائیل نیست.
این روزنامه آمریکایی خاطرنشان کرد که اگرچه آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه و سایرین در دولت بایدن اعلام کردند که تشکیلات خودگردان فلسطینی «احیا شده» باید نوار غزه را مدیریت کند، اما جزئیات چگونگی انجام این کار را فاش نکردند و تل‌آویو مخالفت خود را اعلام کرد و موضوع را کنار گذاشته‌است.
پالتیکو به نقل از یک مقام ارشد دولت بایدن گفت: «در نهایت، ما می‌خواهیم پس از درگیری، یک ساختار امنیتی فلسطینی در غزه داشته باشیم.»
این طرح در حالی است که پس از آتش بس غزه، ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «دولت فلسطین همان‌طور که بر سایر سرزمین‌های فلسطینی در کرانه باختری و قدس صلاحیت دارد، از صلاحیت قانونی و سیاسی برای اداره نوار غزه برخوردار است.»
در این بیانیه همچنین تاکید شد: دولت فلسطین تمام آمادگی‌های لازم را برای بر عهده گرفتن مسؤولیت‌های کامل خود در غزه تکمیل کرده است.
تشکیلات خودگردان در ادامه تاکید کرد: تیم‌های اداری و امنیتی تشکیلات خودگردان آماده‌اند تا به وظایف خود برای کاستن از رنج‌های مردم و بازگشت آوارگان و بازسازی خدمات اساسی عمل کنند.
ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین در ادامه بیانیه خود بر نیاز فوری به اجرای راه‌حل سیاسی مبتنی بر قطعنامه‌های مشروع بین‌المللی و ابتکارعمل صلح عربی برای حل و فصل مسئله فلسطین و به رسمیت شناختن کشور فلسطینی تأکید کرد.
پیش از این، چندین کشور عربی و غربی، از جمله فرانسه و ایالات متحده، از عباس خواسته بودند تا تشکیلات خودگردان فلسطین را که به دلیل فساد و عدم محبوبیت ضعیف شده، اصلاح کند. عباس که دوره ریاست جمهوری او در سال ۲۰۰۹ به پایان رسید و هنوز در سن ۸۹ سالگی بر قدرت است، هنوز اصلاحات قابل توجهی را آغاز نکرده است
پیش از این، چندین کشور عربی و غربی، از جمله فرانسه و ایالات متحده، از عباس خواسته بودند تا تشکیلات خودگردان فلسطین را که به دلیل فساد و عدم محبوبیت ضعیف شده، اصلاح کند. عباس که دوره ریاست جمهوری او در سال ۲۰۰۹ به پایان رسید و هنوز در سن ۸۹ سالگی بر قدرت است، هنوز اصلاحات قابل توجهی را آغاز نکرده است.
تشکیلات خودگردان فلسطین با داشتن اختیارات محدود در کرانه باختری اشغالی، سرزمینی که با افزایش عملیات نظامی اسرائیل و فشار روزافزون شهرک نشینان محاصره شده است، هرگونه بازگشت به غزه تحت رهبری حماس را رد می‌کند.
محمد مصطفی، نخست وزیر فلسطین در جریان نشستی در اسلو گفت: «برای هیچ نهادی غیر از تشکیلات خودگردان فلسطینی قابل قبول نیست که غزه را اداره کند.»
وی افزود: ما دولت فلسطین هستیم و آماده‌ایم مانند گذشته مسئولیت خود را در نوار غزه بر عهده بگیریم.
ریاست تشکیلات خودگردان فلسطین در ادامه بیانیه خود بر نیاز فوری به اجرای راه‌حل سیاسی مبتنی بر قطعنامه‌های مشروع بین‌المللی و ابتکارعمل صلح عربی برای حل و فصل مسئله فلسطین و به رسمیت شناختن کشور فلسطینی تأکید کرد
اداره مدنی غزه
غیر از این سناریو، سناریو دیگر بر اداره مدنی محلی تاکید دارد. بر این اساس این سناریو که پیشنهاد برخی موسسات مطالعات راهبردی اسرائیل است، مستلزم تشکیل یک اداره مدنی فلسطینی متشکل از نمایندگان ساکنان غزه، از جمله شهرداران و شخصیت‌های جامعه مدنی مرتبط با تشکیلات خودگردان فلسطین است. سناریویی که با مقاومت فلسطینی‌ها مواجه خواهد شد همان‌طور که با تشکیل انجمن‌های روستایی تشکیل شده از سوی رئیس اداره مدنی اسرائیل مناحیم ملسون در اواخر سال‌های دهه هفتاد و اوایل سال‌های دهه هشتاد از قرن پیش مخالفت کردند.
اداره عربی غزه
سناریو دیگر اداره عربی غزه است. مطرح‌کنندگان این سناریو خواستار تشکیل یک دولت مشترک از چند کشور عربی (یا از اتحادیه عرب)، با همکاری تشکیلات خودگردان فلسطین برای مدیریت موقت نوارغزه هستند؛ البته با محوریت تضعیف اخوان المسلمین، زیرا به باور آنها، حماس از بطن کشوری با رویکرد اخوانی متولد شده و یکی از بازو‌های آن محسوب می‌شود.
در صورت پذیرش توسط مردم فلسطین، این نیرو‌های بین المللی می‌توانند بر نقش‌های محدودی مانند حفظ امنیت، تسهیل کمک‌های بشردوستانه و نظارت بر بازسازی غزه تمرکز کنند. متعاقباً، ممکن است یک کمیته ملی برای تعامل با تشکیلات خودگردان و انتقال تدریجی کنترل غزه یا آماده سازی برای انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری آینده برای آغاز مرحله جدیدی از حکومت تشکیل شود.
این طرح در حالی است که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی ایده جایگزینی حماس با ائتلاف موقت عربی را به سخره گرفته بود. کشور‌های حاشیه خلیج فارس از جمله عربستان سعودی و قطر به همراه مصر، اردن و تشکیلات خودگردان فلسطین، بر اساس گزارش‌ها این ایده را تایید کرده بودند، اما نتانیاهو گفت که چنین چیزی «قبل از پیروزی کامل و ریشه‌کنی» حماس اتفاق نخواهد افتاد.
تشکیل نظام سیاسی مورد حمایت حماس
تشکیل یک نظام سیاسی مورد حمایت حماس سناریو دیگری است که در محافل رسانه‌ای مطرح شده است. این سناریو با این فرضیه که جنبش حماس از هرگونه ابتکار سیاسی که در آن کنار گذاشته شود، جلوگیری خواهد کرد، ارائه شده است. حماس به مصری‌ها ابلاغ کرده که آماده است بدون قید و شرط درباره آینده وضعیت نوار غزه پس از پایان جنگ با هر طرف فلسطینی یا عربی گفت‌و‌گو کند. به موازات آن، حماس در جستجوی شریکی در میان مخالفان جداشده از جنبش فتح است و احتمالا به سوی ناصر القدوه، که از عضویت کمیته مرکزی فتح کنار گذاشته شده یا سمیر المشهراوی، معاون رئیس جنبش اصلاحات در فتح می‌رود که هر دو در تاریخ ۲۲ نوامبر گذشته با اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس در قاهره دیدار کردند.
اگر از بازگشت تشکیلات خودگردان به غزه جلوگیری شود و نیرو‌های بین‌المللی نتوانند وارد نوار غزه شوند، اعضای باقی‌مانده حماس ممکن است به فعالیت خود ادامه دهند. این گروه‌ها می‌توانند نقش غیررسمی در اداره نوار را بر عهده بگیرند. اگر ارتش اسرائیل به انجام گاه به گاه عملیات زمینی و هوایی در غزه ادامه دهد، درگیری با این گروه نیز اجتناب ناپذیر خواهد بود.
اگر از بازگشت تشکیلات خودگردان به غزه جلوگیری شود و نیرو‌های بین‌المللی نتوانند وارد نوار غزه شوند، اعضای باقی‌مانده حماس ممکن است به فعالیت خود ادامه دهند
در خصوص این سناریو باید توجه داشت هم اسرائیل و هم ایالات متحده، در کنار تشکیلات خودگردان فلسطین، هرگونه حکومت آتی مربوط به حماس را که با وجود تضعیف شدن، توسط عملیات نظامی اسرائیل ریشه کن نشده است، رد می‌کنند.
دولت ایالات متحده مکرراً خواستار غزه‌ای شده است که «دیگر هرگز توسط حماس اداره نشود یا از آن به عنوان سکوی تروریسم استفاده نشود».
حماس توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا یک سازمان تروریستی تلقی می‌شود.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا اخیرا گفته است که «ماه‌هاست که ما به شدت با شرکای خود کار کرده‌ایم تا یک طرح دقیق پس از جنگ ایجاد کنیم که به اسرائیل اجازه می‌دهد به طور کامل از غزه عقب‌نشینی کند، از بازگشت حماس جلوگیری کند و حکومت، امنیت و بازسازی غزه را تامین کند.» وی خاطرنشان کرد که این طرح به دولت آینده ترامپ واگذار خواهد شد تا آنها بتوانند آن را به پیش ببرند.
به گفته بلینکن، این طرح، که هدف آن در نهایت جایگزینی حماس با تشکیلات خودگردان فلسطین است، شامل «یکپارچگی غزه و کرانه باختری تحت حکومت خودگردان فلسطین است.
بلینکن در این زمینه گفته است: «تشکیلات خودگردان فلسطین باید از شرکای بین‌المللی برای کمک به ایجاد و اداره یک دولت موقت با مسئولیت بخش‌های مهم مدنی در غزه دعوت کند و جامعه بین المللی بودجه، پشتیبانی فنی و نظارت را فراهم خواهد کرد.»
بلینکن افزود که یک دولت موقت شامل «فلسطینی‌های غزه و نمایندگان تشکیلات خودگردان فلسطینی است که پس از مشورت واقعی با ساکنان غزه انتخاب می‌شوند. دولت موقت به محض اینکه امکان پذیر باشد قدرت را به یک دولت کاملاً اصلاح شده خودگردان فلسطین منتقل خواهد کرد.»
اندکی پس از توافق دوحه، دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا نیز قول داد «با اسرائیل و متحدانمان همکاری نزدیک داشته باشیم تا مطمئن شویم که غزه دیگر هرگز به پناهگاه امن تروریست‌ها تبدیل نخواهد شد».
با وجود این، دولت آینده ترامپ قصد خود را در مورد حکومت در غزه یا دیدگاه خود در مورد طرح بایدن را فاش نکرده است.
این در حالی است که در اوایل ژانویه، مطبوعات اسرائیل گزارش داده بودند که حماس همچنان خواستار نقش آفرینی در حکومت غزه پس از جنگ به عنوان پیش شرط هرگونه توافق برای آزادی گروگان‌های اسرائیلی شده است.
با وجود بمباران ویرانگر اسرائیل و ترور‌های هدفمند رهبران آن یحیی سنوار و اسماعیل هنیه، حماس همچنان نیروی مسلط در غزه است. این کشور مذاکرات در دوحه را رهبری کرد.
به گفته بلینکن، حماس تقریباً نیرو‌های از دست رفته خود را از اکتبر ۲۰۲۳ بازگردانده است. وی در این زمینه گفته است: ما ارزیابی می‌کنیم که حماس تقریباً به همان اندازه که نیرو از دست داده است، شبه‌نظامی جدید جذب کرده است.
ادغام حماس در تشکیلات خودگردان
بر اساس سناریو دیگری که در محافل مصری مطرح شده پیشنهاد ادغام حماس در تشکیلات خودگردان را می‌دهد. به گزارش العربی الجدید، تصویری که قاهره برای آینده غزه در نظر دارد، مبتنی بر «ادغام جنبش حماس در تشکیلات خودگردان فلسطین و ورود این جنبش به سرویس امنیت پیشگیرانه فلسطین و همچنین حفظ محمود عباس در منصب کنونی به عنوان رئیس افتخاری [تشکیلات خودگردان]است».
بر اساس این گزارش، هدف از ایجاد چنین تصویری در قاهره «ایجاد فرمولی برای همزیستی است که به امنیت ملی مصر و فلسطینیان و اسرائیل آسیبی وارد نکند و چشم‌انداز رسمی مصر مبتنی بر ایده اجرای آشتی فراگیر ملی در فلسطین و تشکیل دولتی تکنوکرات از میان نام‌هایی پیشنهادی است که اسم سلام فیاض نخست‌وزیر سابق [تشکیلات خودگردان]فلسطین طی مرحله‌ای انتقالی به مدت ۳ سال در آن به چشم می‌خورد»
در مجموع اینکه دقیقاً چه کسی غزه را پس از پایان جنگ اداره خواهد کرد و چگونه آن را اداره خواهد کرد، یک سوال باز باقی می‌ماند. به گزارش هاآرتص، خوش بینانه‌ترین سناریو شامل آرامش پایدار در غزه و بازسازی با بودجه خلیج فارس در ازای کناره گیری حماس از قدرت است.
صرف نظر از هر سناریویی، همه چیز به تمایل اسرائیل برای مصالحه، برنامه‌های منطقه‌ای ترامپ که قصد دارد «توافق ابراهیم را گسترش دهد» و خود بازیگران فلسطینی از جمله تشکیلات خودگردان فلسطین که مشروعیت خود را از دست داده است و حماس، بستگی دارد.
اداره غزه در دست چه کسانی خواهد بود؟/ جایگاه حماس در سناریوی آمریکایی-عربی-اسرائیلی
