به گفته مسئولان ترکیه این پروژه شامل مرمت تونل‌ها، طاق‌ها، راهروها و یک مقبره زیرزمینی سه‌اتاقه واقع در زیر این بنای تاریخی است.
یورنیوز در گزارشی نوشت: این فضاهای زیرزمینی هر کدام به منظوری ساخته شده‌اند و در گذشته به عنوان تهویه، انبارداری و حتی محل دفن مورد استفاده واقع می‌شدند.
این بخش‌ها به شکلی زیرزمینی به هم متصل هستند و شبکه‌ای مخفی را تشکیل می‌دهند که کارشناسان از آن به عنوان «شریان‌های حیاتی ایاصوفیه» یاد می‌کنند.
یکی از جالب‌ترین کشفیات تازه، یک «هیپوژیوم» یا یک مقبره زیرزمینی سه‌اتاقه است که چهار متر زیر نمای شمال شرقی ایاصوفیه قرار دارد.
تخمین زده می‌شود که این مقبره در قرن چهارم میلادی، پیش از ساخت ایاصوفیه در قرن ششم، بنا شده است.
وجود این ساختار زیرزمینی از سال ۱۹۴۶ شناخته شده بود، اما به دلیل مدفون شدن زیر چهار تُن گل و رسوبات قابل دسترسی نبود. در جریان عملیات پاکسازی گسترده وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه در سال ۲۰۲۰ این رسوبات پاکسازی شدند و این سازه آشکار شد.
باستان‌شناسان می‌گویند این سازه با گذر زمان تغییرات متعددی را تجربه کرده و از طریق کانال‌های تهویه به دیگر تأسیسات زیرزمینی متصل شده است. این مقبره یکی از قدیمی‌ترین آثار معماری منطقه محسوب می‌شود.
دکتر حسن فیرات دیکر، از شورای علمی ایاصوفیه، اعلام کرد که آن‌ها طی پنج سال گذشته ساختارهای زیرزمینی ایاصوفیه را مطالعه کرده‌اند.
او می‌گوید این ساختارها که حدود یک کیلومتر طول دارند، نیاز به پاکسازی دارند و انتظار می‌رود این فرایند یک سال به طول بیانجامد.
دکتر دیکر در این باره اضافه کرد: «این مطالعه از این نظر بسیار مهم و ارزشمند است که به کمک آن امکان بازدید از مکان‌های موجود، حتی بخشی از آن‌ها، فراهم می‌شود. همچنین یافته‌های داخل این بخش‌ها با دقت بررسی شده و می‌تواند به روشن شدن تاریخ استانبول کمک کند.»
وی گفت بخش‌های زیر حیاط ستون‌دار ایاصوفیه به اندازه خود بنا قدیمی هستند، یعنی ۱۵۰۰سال قدمت دارند و مقبره زیرزمینی نیز احتمالاً از بنای کنونی قدیمی‌تر است.
ایاصوفیه در قرن ششم میلادی و به دستور ژوستینین یکم، امپراطور وقت رم شرقی، ساخته شد. در زمان وحدت قدرت سیاسی و کلیسا، این بنا مرکز حکومت مسیحی در شرق بود و «سنت سوفی» یکی از مهم‌ترین میراث دوران بیزانس به شمار می‌رود.
در نیمه دوم قرن ۱۵ میلادی، حکمرانان «ترک‌تبار» با غلبه بر مسیحیان شرق و تصرف قسطنطنیه، سنت سوفی را به مسجد ایا صوفیه تبدیل کردند.
این وضعیت تا سال ۱۹۳۵، ۱۲ سال پس از تاسیس جمهوری ترکیه پابرجا بود اما آتاتورک در راستای سیاست «مدرنیزاسیون» ترکیه نوظهور، ایا صوفیه را به موزه تبدیل کرد.
با این حال رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، بار دیگر این مکان را به مسجد تبدیل کرد.
ترکیه باز هم یک برگه جدید برای گردشگران رو کرد
