بامداد ۱۳ دی ماه سال ۹۸ بود که در یک حمله تروریستی سپهبد شهید قاسم سلیمانی در فرودگاه بغداد به دستور دونالد ترامپ رئیس جمهور وقت دولت آمریکا به شهادت رسید و از همان زمان چشم ها به محاکمه همه دست اندرکاران این عملیات تروریستی دوخته شده است.
بعد از شهادت سپهبد حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی مهندس در عملیات تروریستی با دستور دونالد ترامپ رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا، در کنار موج عظیم غم و اندوه که بر ملت ایران سایه گسترد، این اقدام تروریستی که به شکل علنی توسط دولت وقت آمریکا علیه مهمانان عالی رتبه کشور عراق صورت گرفت، با واکنش های گسترده بین المللی همراه بود.
سران کشورهای مختلف این اقدام تروریستی را محکوم کرده و ایران را به خویشتن داری در برابر این ترور آشکار دعوت کردند. در برابر موج واکنش‌های بین المللی از همان روزهای نخستین ملت ایران که رخت عزا بر تن داشتند، خواستار پیگیری حقوقی این جنایت در دادگاه های بین المللی شدند.
رهبر معظم انقلاب پس از انتشار خبر شهادت سپهبد حاج قاسم سلیمانی در پیامی تاکید کرد که «شهادت پاداش تلاش بی‌وقفه‌ی او در همه‌ی این سالیان بود، با رفتن او به حول و قوه‌ی الهی کار او و راه او متوقف و بسته نخواهد شد، ولی انتقام سختی در انتظار جنایتکارانی است که دست پلید خود را به خون او و دیگر شهدای حادثه‌ی دیشب آلودند. شهید سلیمانی چهره‌ی بین‌المللی مقاومت است و همه‌ی دلبستگان مقاومت خونخواه اویند.
همه‌ی دوستان و نیز همه‌ی دشمنان بدانند خط جهاد مقاومت با انگیزه‌ی مضاعف ادامه خواهد یافت و پیروزی قطعی در انتظار مجاهدان این راه مبارک است. فقدان سردار فداکار و عزیز ما تلخ است، ولی ادامه‌ی مبارزه و دست یافتن به پیروزی نهایی کام قاتلان و جنایتکاران را تلخ‌تر خواهد کرد.»
از همان روزهای ابتدایی فقدان شهید سلیمانی، روز به روز ابعاد این جنایت برای ملت ایران و تمام آزادی خواهان جهان بیش از گذشته روشن شد. همان طوری که رهبر معظم انقلاب تاکید کردند جبهه مقاومت به مسیر خود ادامه داد و توانست ضربه‌های سختی را به بانیان این جنایت وارد کند، اما در کنار ضرباتی که با گام های مستحکم جبهه مقاومت به استکبار جهانی یعنی آمریکا وارد شد، در دولت های مختلف نیز پیگیری حقوقی این پرونده در دستور کار قرار گرفت.
در اسفند ماه سال ۹۸ بود که شهید آیت الله ابراهیم رئیسی که ریاست قوه قضاییه را بر عهده داشت تاکید کرد که « این اقدام تروریستی دارای ابعاد مختلف بین‌المللی، سیاسی، نظامی، حقوقی و قضایی است و هر یک از ابعاد آن دارای یک متولی خاص است، اما بررسی و رسیدگی به بعد حقوقی و قضایی آن به عهده قوه قضاییه بوده و لازم است همه ستادها و دستگاه های ذیربط در اسرع وقت و با تکمیل مستندات، حسب درخواست قضات ویژه تعیین شده در این پرونده نسبت به جمع آوری و ارائه سایر اسناد و مدارک اقدام نمایند.»
رئیس وقت قوه قضاییه تاکید کرد که «اقدامات حقوقی و قضایی صورت گرفته در پرونده ترور شهید سلیمانی باید دقیق، مستند، علمی و حقوقی انجام شود تا علاوه بر محکومیت آمریکا به سند رسوایی نظام حاکم بر آمریکا و بی آبرویی آنها نزد افکار عمومی مبدل شود.این پرونده باید با پیگیری در مراجع قضایی ایران، عراق و مجامع بین‌المللی به صورت همزمان پیگیری شود؛ چرا که شهید سلیمانی میهمان رسمی دولت عراق بوده، در خاک این کشور به شهادت رسیده و توسط نیروهای بیگانه ترور شده است. البته در مورد عراق با توجه به مذاکره اینجانب با رئیس دستگاه قضایی اراده لازم برای رسیدگی به این پرونده وجود دارد و یک هیئت قضایی از ایران به عراق اعزام خواهد شد.»
در دی ماه سال ۱۳۹۹ بود که محمدجواد ظریف، وزیر وقت امورخارجه دولت دوازدهم با اشاره به پیگیری وزارت امور خارجه در گرفتن محکومیت آمریکا از گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد قتل های فراقانونی خاطرنشان کرد که محل پیگیری حقوقی ترور شهید سلیمانی و همراهان ایشان محاکم قضایی ایران و عراق است.
وی با اشاره به بیانیه شورای عالی قضایی عراق مبنی بر صدور حکم بازداشت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا به دلیل جنایت ترور فرماندهان شهید مقاومت بیان کرده بود که این حکم با پیگیری زیادی که توسط وزارت امور خارجه و سایر نهادها صورت گرفت صادر شده است.
از آنجا که پیگیری حقوقی این جنایت بشری یک مطالبه مردمی بود، رسانه ها نیز در طول این سال ها از هر فرصت ممکن استفاده کرده تا ابعاد مختلف این پرونده را از نظر حقوقی و قضایی تبیین کنند. در همین راستا در بهمن ماه سال ۹۹ بود که محمدعلی بهمنی قاجار، یک کارشناس حقوق بین الملل، در گفت وگو با ایسنا تاکید کرد که «اینکه نظامی ارشد دولت ایران در یک ماموریت رسمی بین‌المللی به دعوت دولت دوست ایران به کشور دیگری می‌رود و یک کشور ثالث حمله تروریستی انجام می‌دهد و فرمانده نظامی ما را ترور می‌کند، مصداق بارز تروریسم دولتی، نقض حاکمیت ملی عراق و ایران، نقص اصل تساوی کشورها در حقوق بین‌الملل و جنایت سازمان یافته و قتل است که نقض قواعد بنیادین حقوق بشر و مصونیت‌های دیپلماتیک نیز محسوب می‌شود؛ زیرا ایشان به عنوان مهمان رسمی عراق از مصونیت دیپلماتیک هم برخوردار بود.»
اما پیگیری حقوقی این جنایت به دولت دوازدهم ختم نمی شود، بلکه دولت سیزدهم نیز به عنوان یک اولویت به این موضوع نگاه می کرد
این عضو کمیسیون بین‌الملل کانون وکلای مرکز خاطرنشان کرد که « با توجه به همه‌ی این موارد می‌توان گفت دولت آمریکا با ترور سردار سلیمانی قواعد آمره‌ی حقوق بین‌الملل را نقض کرد و در حقیقت می‌توان از این اقدام به عنوان جنایت بین‌المللی یاد کرد و در حقیقت این عنوان را از منظر حقوق بین‌الملل بکار می‌برم.»
اما پیگیری حقوقی این جنایت به دولت دوازدهم ختم نمی شود، بلکه دولت سیزدهم نیز به عنوان یک اولویت به این موضوع نگاه می کرد. در شهریور ماه سال ۱۴۰۲ بود که محمد دهقان با حضور در یک گفت‌وگوی تلویزیونی با اشاره به آخرین وضعیت پیگیری پرونده ترور شهید سلیمانی تاکید کرد که «پرونده ترور شهید سلیمانی از مهمترین پرونده‌هایی است که مسئولیت آن به عهده مرکز امور حقوقی بین‌المللی معاونت حقوقی رئیس‌جمهور است. بعد از ترور شهید سلیمانی مدتی در کشور اختلاف بر سر این بود که چگونه با این پرونده مواجه باشیم. در دولت سیزدهم این کار به صورت تخصصی انجام گرفت و نظرات وکلای بین‌المللی برای رسیدگی به پرونده اخذ شد.»
معاون حقوقی دولت شهید رئیسی در این برنامه تلویزیونی خاطرنشان کرد که «آماده اقامه دعوی برای پرونده ترور شهید سلیمانی هستیم. در شهریور ۱۴۰۲ و طی روزهای پیش‌رو اخطار لازم به آمریکا داده می‌شود. بعد از ارائه زمان شش‌ماهه برای داوری، طبق مقررات دیوان بین‌المللی دادگستری باید آنها را دعوت به داوری کنیم. اگر آنها داوری را قبول نکردند در بهار ۱۴۰۳ ایران دعوی خود در پرونده ترور شهید سلیمانی را در سازمان بین‌المللی دادگستری ثبت می‌کند. روند دعوی حقوقی شروع شده و دعوت به مذاکره است که حدود دو ماه زمان نیاز دارد.»
در آبان ماه سال ۱۴۰۲ عباسعلی کد خدایی، رئیس کمیته ویژه پیگیری حقوقی و بین المللی پرونده ترور سردار قاسم سلیمانی در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرد که « آنچه که در این پرونده پیگیری می کنیم در بعد داخلی است که انجام شد و از قوه قضاییه تشکر می کنم که پرونده را در ابعاد حقوقی و کیفری جلو بردند. کیفرخواست آماده و تقدیم دادگاه شده است و باید پرونده در دادگاه بررسی شود تا اگر نواقصی بود پرونده را به دادسرا اعاده دهند.»
همچنین در دی ماه سال گذشته و در آستانه چهارمین سالگرد شهادت سردار قاسم سلیمانی، رئیس کمیته ویژه پیگیری حقوقی و بین المللی این پرونده بار دیگر تاکید کرد که « اقدامات خوبی در دادگستری تهران برای پیگیری پرونده انجام شده است و به نتایج خوبی رسیده ایم. در بعد بین المللی نیز مکاتبات زیادی برای پیگیری پرونده انجام شده است که البته پیگیری پرونده ها در بعد بین المللی کندی خاص خود را دارد. ما در این زمینه از مشورت وکلای خارجی و بین المللی نیز استفاده کرده ایم.»
اما با شهادت ناگهانی رئیس دولت سیزدهم، آیت الله ابراهیم رئیسی، در اردیبهشت ماه سال جاری شاهد روی کار آمدن دولت چهاردهم بودیم. با وجود اینکه در آستانه پنجمین سالگرد شهادت سپهبد حاج قاسم سلیمانی، تنها چندین ماه از آغاز به کار دولت چهاردهم می گذرد، اما این انتظار وجود دارد تا پیگیری حقوقی این پرونده همچون دولت گذشته در دستور کار قرار گیرد.
از جمله اقدامات حقوقی انجام شده در طول پنج سال گذشته می‌توان به برگزاری چهار جلسه دادگاه رسیدگی به پرونده ترور شهید سلیمانی اشاره کرد. اقدامات خصمانه آمریکا علیه مردم ایران در دوران معاصر، قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از قبیل اجرای کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ توسط سازمان سیا، حمایت از گروهک‌های تروریستی و ده‌ها اقدام ضد ایرانی دولت آمریکا از جمله موضوعات مندرج در کیفرخواست بود که در جلسات این دادگاه قرائت شده است.
چند روز پیش بود که چهارمین جلسه دادگاه رسیدگی به پرونده ترور شهید سلیمانی در شعبه اول دادگاه کیفری یک به ریاست قاضی جواهری، نماینده دادستان در مجتمع قضایی امام خمینی (ره) دادگستری استان تهران برگزار شد.
در این جلسه نماینده دادستان در دادگاه ضمن قرائت کیفر خواست تاکید کرد که « آمریکا با ترور سردار شهید حاج قاسم سلیمانی بسیاری از موازین حقوق بین‌المللی را زیر پا گذاشته است و هیچ نمونه مشابه‌ای از ترور مقامات عالی رتبه نظامی در دیگر کشورها وجود ندارد. به گواه مقامات نظامی و اطلاعاتی آمریکا، سردار سلیمانی بارها در معرض ترور توسط نیروهای نظامی و اطلاعاتی این کشور قرار داشته است.»
نقض مصونیت و مبانی نقض حقوق بین‌الملل در ترور سردار شهید قاسم سلیمانی و همراهان ایشان، مغایرت اقدام آمریکا در ترور سردار سلیمانی با اصول بین‌المللی، مبانی صلاحیت محاکم قضایی ایران و قوانین موثر مصوب در مجلس شورای اسلامی و اقدامات قضایی صورت گرفته در این پرونده از جمله مباحثی بود که در کیفرخواست تبیین شده است.
در نهایت با دستور قاضی ادامه رسیدگی به پرونده به جلسه بعدی موکول شد.
در آستانه پنجمین سالگرد شهادت سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی مهندس این انتظار می رود که این پیگیری های حقوقی و قضایی به نتیجه رسیده و در آینده ای نه چندان دور، هم زمان با روی کارآمدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور جدید ایالات متحده آمریکا، شاهد محاکمه همه جنایتکارانی که در این اقدام تروریستی نقش داشتند، باشیم.
پیگیری حقوقی و بین‌المللی پرونده ترور «شهید سلیمانی» به کجا رسید؟
