امیرعلی ابوالفتح کارشناس روابط بین‌الملل، با توجه نامه اخیر تروئیکای اروپایی به شورای امنیت سازمان ملل متحد، در رابطه با امکان توافق ایران و غرب پیش از فعال شدن مکانیزم ماشه، گفت: به نظر می‌رسد که طرف اروپایی در درجه اول خواهان دستیابی به یک توافق است، زیرا برجام در حال انقضا است و ایران نیز به دنبال جایگزینی برای برجام است . آقای عراقچی هم اشاره کرده‌اند که ایران در پی یافتن جایگزین برجام است. حتی اگر آمریکا در برجام باقی می‌ماند و این توافق به درستی اجرا می‌شد، با نزدیک شدن به پایان انقضای آن، توافق جدیدی باید شکل می‌گرفت.
همه طرف‌ها خواهان توافق هستند، اما جزئیات آن محل بحث است
وی ادامه داد: در حال حاضر، همه طرف‌ها خواهان توافق هستند، اما جزئیات آن محل بحث است. اروپایی‌ها فشار می‌آورند که ایران به مذاکرات تن دهد. البته ایران با اصل مذاکره مشکلی ندارد، اما مشخص نیست که در مذاکرات چه موضوعاتی مطرح خواهد شد. وضعیت بین آمریکا و روسیه نیز تأثیرگذار است؛ آیا گروه ۵ ۱ دوباره شکل خواهد گرفت؟ آیا غربی‌ها حاضر هستند روسیه در جریان مذاکرات حضور داشته باشد یا نه؟ حتی ترکیب این مذاکره‌کنندگان مشخص نیست.
اروپا بدون استقلال عمل، پیرو خواسته‌های آمریکا است
این کارشناس مسائل آمریکا با اشاره به اظهارات اخیر وندی شرمن قائم مقام وزارت امور خارجه آمریکا مبنی بر اینکه ترامپ به دنبال توافق جامع است، تصریح کرد: این موضوع چندان عجیب نیست، زیرا او پیش‌تر نیز در سال‌های ۲۰۱۸ وقتی از برجام خارج شد، صحبت از توافقی با ایران می‌کرد که همه تحریم‌ها را لغو کند. در همین راستا وزیر امور خارجه وقت اعلام کرد که آمریکا به دنبال مذاکره است ولی خواهان شروطی از ایران بود. این شروط دوازده‌گانه شامل مباحث هسته‌ای، موشکی، دفاعی، موضوعات منطقه‌ای و غیره می‌شد. امروز هم اگر مذاکراتی صورت گیرد، آمریکا تمایل دارد موضوعات فراتر از هسته‌ای را نیز شامل شود، این خواست اروپایی‌ها نیز خواهد بود چراکه اروپا بدون استقلال عمل، پیرو خواسته‌های آمریکا است. اما مسئله این است که آیا ایران تنها روی موضوع هسته‌ای تمرکز خواهد کرد یا حاضر به مذاکره در موضوعات دیگر هم هست؟ این موضوع هنوز مشخص نشده است.
شرایط ایران مساعد نیست، اما انتظار پذیرش تمام خواسته‌های غربی‌ها بی‌جاست
ابوالفتح در رابطه با تاثیر شرایط منطقه، به ویژه تحولات سوریه در ادامه مذاکرات ایران و غرب، عنوان کرد: طرف مقابل احساس می‌کند که ایران در جبهه مقاومت تضعیف شده است. این تصور وجود دارد که ایران توافقی انجام دهد در حقیقت تحلیل و پیش‌بینی‌ها این چنین است اما ایران این نگاه را ندارد و رهبری هم در سخنرانی‌های اخیر خو به صراحت اشاره کرده‌اند که جبهه مقاومت پابرجاست. مقاومت یک تفکر است و یک تشکیلات نیست که بگوییم از بین رفته است. اروپایی‌ها و غربی‌ها فشار می‌آورند و تهدیدهایی مبنی بر حمله مطرح می‌کنند یا گفته می‌شود آمریکا تحریم خواهد کرد. در همین رابطه وال استریت ژورنال تحلیل می‌نویسد که نتانیاهو قصد حمله به ایران را دارد. این فشارها به منظور وادار کردن ایران به امتیازدهی بیشتر و پذیرش زودتر پای میز مذاکره است. تجربه نشان داده است آنچه که طرف مقابل تصور می‌کند اتفاق نخواهد افتاد، هرچند شرایط کنونی برای ایران از نظر اقتصادی و سیاسی مساعد نیست، اما این انتظار که ایران تمام خواسته‌های غربی‌ها و آمریکا را به راحتی بپذیرد، دور از واقعیت است.
روسیه و چین نمی‌توانند جلوی مکانیزم ماشه را بگیرند ولی می‌توانند از اجرای آن سر باز زنند
وی در رابطه با نحوه فعال شدن مکانیزم ماشه بدون حضور چین و روسیه در جریان تصمیم‌گیری‌ها، بیان کرد: طراحی این مکانیزم به گونه‌ای است که نیازی به موافقت روسیه و چین نباشد. حتما روسیه و چین مخالفت خواهند کرد ولی اگر مکانیزم فعال شود، حتی اگر چین و روسیه با آن مخالفت کنند، اعتراضات آن‌ها تأثیری نخواهد داشت. اگر تحریم‌های سازمان ملل دوباره اعمال شوند و روسیه و چین از اجرای آن به این عنوان که این کار غیرضروری و نادرست است، سر باز زنند، این موضوع می‌تواند به وضعیت ایران کمک کند، چراکه ایران با غرب روابط تجاری گسترده‌ای ندارد و طرف‌های تجاری ما قالبا چین و روسیه هستند. اگر این موضوع از جانب چین و روسیه خیلی جدی گرفته نشود، فعال شدن مکانیزم ماشه نمی‌تواند آسیب جدی به ایران وارد کند. اگر به هر دلیلی روسیه و چین که عضو سازمان ملل هستند و نمی‌خواهند روابط‌شان با سازمان ملل لطمه بخورد، بخواهند به این تحریم‌ها تن دهند، می‌تواند برای کشور خطرناک باشد ولی اعتراض آن‌ها اثرگذاری عملیاتی ندارد.
نمی‌توانیم بدون توافق در سایر حوزه‌ها در موضوع هسته‌ای به توافق برسیم
این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه باید مذاکره میان ایران و غرب صورت بگیرد، تصریح کرد: باید توجه داشته باشیم که مذاکره به منزله توافق نیست. به این معنا که ممکن است ما سال‌ها مذاکره کنیم و به توافق نرسیم یا به یک توافق خوب دست پیدا کنیم. می‌توانیم از تجربه مذاکرات برجام استفاده کنیم. اگر در گذشته نسبت به برخی مسائل کم‌توجهی شده یا خوش‌بینانه برخورد شده، اکنون می‌توانیم از آن درس عبرت بگیریم تا توافق بهتری حاصل شود. باید به سمت مدیریت تنش با ایالات متحده آمریکا در همه عرصه‌ها حرکت کنیم؛ هم در عرصه روابط دوجانبه و هم در مسائل منطقه‌ای. نمی‌توانیم موضوع امنیتی و هسته‌ای را به توافق برسانیم اما در حوزه‌های دیگر توافق حاصل نشود.
چه بخواهیم و چه نخواهیم، ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا است
ابوالفتح با ذکر این نکته که نباید این تصور غلط را داشته باشیم که چون ترامپ به قدرت رسیده، ما نباید با او مذاکره کنیم، گفت: ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا است و حداقل چهارسال بر مسند قدرت خواهد بود. بنابراین، گام اول مدیریت تنش است؛ اگر بتوانیم تنش را کاهش دهیم، بسیار بهتر خواهد بود. اما اگر امکان کاهش تنش وجود ندارد، باید مدیریت تنش را در نظر داشته باشیم. این موضوع باید به لحاظ عملیاتی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی مدنظر قرار گیرد و به یک درک مشترک درباره موضوعات مهم منطقه دست یابیم. همچنین، نیاز است که نگاهی جامع به سطح منطقه و بازیگران آن داشته باشیم. همه این موارد زنجیروار به هم متصل هستند و ما باید همه موارد را در یک تصویر بزرگ‌تر مشاهده کنیم.
مذاکره به معنای توافق و تسلیم نیست؛ تابوها را بشکنیم
وی خاطرنشان کرد: به هر حال مذاکره باید صورت بگیرد، متأسفانه در کشور این تصور وجود دارد که مذاکره به معنای توافق و توافق به معنای تسلیم است. به همین دلیل، چون ما نمی‌خواهیم تسلیم شویم، از مذاکره دوری می‌کنیم. مذاکره یک ابزار برای رد و بدل کردن دیدگاه‌هاست و این تابوی ممنوعیت مذاکره باید شکسته شود. اما نظام باید کاملاً دقت کند که به یک توافق خوب برسد و اگر به توافق مطلوب نرسید، نباید توافق کند؛ اما مذاکره می‌تواند ادامه یابد.
کارشناس مسائل اروپا: شرایط ایران مساعد نیست، اما انتظار پذیرش تمام خواسته‌های غربی‌ها بی‌جاست
