موزه‌ها مکان‌هایی معنادار برای ارائه و نمایش هویت فرهنگی هستند که به صورتی نمادین عمل می کنند. کسب دانش و آگاهی تاریخی، تشدید حس تعلق خاطر قومی-ملی، تقویت منزلت قومی-ملی، تقویت خودآگاهی و خودباوری قومی-ملی و زیبایی شناسی قومی-ملی دستاورد بازدید از موزه است.
همچنین موزه‌ها از نظر اجتماعی با ارزش‌ترین مؤسسات فرهنگی در جهان، مخازن اصلی موجودی اشیاء و نمونه‌های ارزشمند آموزشی و فرهنگی یک کشور هستند تا جایی که تعداد موزه‌ها در یک کشور نشان دهنده سطح دستاوردهای فرهنگی آن و سطح تحقیقات علمی است که در یک زمینه خاص در کشور انجام می‌شود.
از سویی موزه‌ها یکی از ارکان توسعه گردشگری مناطق هستند. در پژوهشی تاکید شده که گردشگری و به ویژه گردشگری فرهنگی، می تواند دریچه‌های نوینی از شناخت، توسعه و پایداری را برای جوامع به همراه داشته باشد.
در عین حال تکامل سریع اینترنت و فناوری‌های وب جهانی (www) موزه‌ها، گالری‌ها و سایر مؤسسات فرهنگی را تحت تأثیر قرار داده است و چالش‌ها و فرصت‌های بیشتری را به آنها ارائه می‌دهد و پتانسیل ابتکارات دیجیتالی‌سازی و اتصال مجموعه‌های فرهنگی ملموس و ناملموس را به آنها ارائه می‌دهد.
بر‌این اساس موزه‌های کشور با توجه به تکثر و تنوع و پراکندگی قابل توجه در استان‌ها یکی از فرصت‌های رونق گردشگری هستند که به سادگی می‌توانند در بستر شبکه‌های اجتماعی معرفی شوند. اما اینستاگرام که یکی از پلتفرم‌های مورد اقبال در دنیا است، به واسطه عکس و فیلم محور بودن می‌تواند از ابزارهای کم هزینه و پربازده معرفی موزه‌ها و حتی تعریف موزه‌های مجازی و مجموعه‌های مجازی باشد. موضوعی که نتایج این پژوهش نشان می‌دهد به آن توجهی نشده و‌این وضعیت مغایر با روندی است که در دنیا برای معرفی موزه‌ها اتخاذ شده است.
32 حساب کاربری فعال به اسم موزه
برای این پژوهش داده اولیه با بازدید از وب سایت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و استخراج نام تمام موزه‌های وابسته به این وزارت خانه و فهرستی از 264 موزه به دست آمد.
در ادامه در هفته آخر اسفند ماه حساب‌های کاربری موزه‌ها با مشخص کردن استان محل فعالیت با جستجوی نام آنها(دقیقاً مطابق با لیست وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) در‌اینستاگرام بررسی و تعداد فالور و پست آن احصا شد. همچنین محتوای پست‌ها در سه گروه شامل بازدید مردم و مسئولان، رویدادهای موزه و پست‌های معرفی موزه به تفکیک بررسی و بیشترین میزان آن علامت‌گذاری شد. در نهایت نیز تعداد تگ‌ها در خصوص نام هر موزه احصا شد.
با توجه به اینکه برخی موزه‌ها با اسامی به غیر از مجوز فعالیت خود و به صورت مجموعه‌ای حساب‌های کاربری دارند، مجدداً گروهی از موزه‌های شناخته شده با حساب‌های کاربری دیگری مورد بررسی قرار گرفت.به عنوان مثال کاخ سعد آباد در فهرست مجوز‌های وزارت میراث فرهنگی در چند موزه مجزا معرفی می‌شود اما به غیر از موزه‌های زیرمجموعه خود به همین نام نیز حساب کاربری دارد.
لازم به تاکید است این پژوهش صرفاً با احصا اطلاعات حساب‌های کاربری به نام فهرست موزه‌های وابسته به میراث فرهنگی و برخی مجموعه‌های موزه‌ای انجام شده است و ممکن است موزه‌ای حساب‌های کاربری با اسامی دیگری داشته باشد.
بررسی‌ها نشان می دهد از 264 موزه وابسته به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تنها 32 موزه حساب کاربری فعال در‌اینستاگرام به نام خود موزه دارند. ممکن است برخی فعالیت‌ها از سوی موزه‌ها با حساب‌های کاربری به غیر از نام موزه وجود داشته باشد که بخشی توسط افراد یا بخشی توسط نهادها مدیریت می‌شود.
طبق بررسی‌ها در تاریخ انجام پژوهش موزه‌های استان‌های خراسان جنوبی، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، سمنان، همدان، مرکزی، مازندران، لرستان، خوزستان، کهگیلویه و بویر احمد، کرمان، کردستان، قم، قزوین، چهارمحال و بختیاری و‌ایلام هیچ فعالیتی به صوت رسمی در‌اینستاگرام ندارند.
در لیست جستجو شده موزه‌های میراث فرهنگی، تنها سه موزه تعداد فالور هزار تایی داشته و به ترتیب موزه نیاوران با 15.9k، موزه فرش‌ایران با 15.5k و موزه رضا عباسی با 11.1k که هر سه در شهر تهران واقع‌اند، بیشترین میزان فالور را دارند.این امکان وجود دارد که موزه‌های خصوصی فعالیت بیشتری در شبکه‌های اجتماعی داشته باشند که نیازمند سنجش است.
از موزه‌های دارای حساب کاربری 13 مورد بیشترین پست‌های خود را به معرفی موزه اختصاص داده‌اند. 9 مورد معرفی رویدادهای موزه و 7 مورد نیز به بازدید مردم و مسئولان اختصاص داده‌اند.
موزه ایران باستان، بیشترین تگ
در تعداد تگ‌ها موزه‌ایران باستان با 10.1k و موزه آبگینه با بیش از 5 هزار تگ در رتبه‌های اول و دوم و با فاصله قابل توجه با سایر موزه‌ها ایستاده‌اند. این دو موزه نیز در شهر تهران واقع هستند.
همچنین به غیر از موزه‌های رضا عباسی، فرش تهران، آذربایجان، قاجار تبریز، شوش و تکیه معاون الملک که تعداد تگ بیش از هزار مورد دارند مابقی موزه‌ها تعداد تگ‌های بیش از صد، کمتر از صد و حتی صفر عدد دارند.
بررسی صفحات موزه‌ها نشان می دهد برخی با برنامه‌ریزی از تمامی ابزارها و بخش‌های اینستاگرام مانند پست، استوری و‌هایلایت‌ها استفاده کرده و به گرافیک صفحه خود توجه دارند. در مقابل برخی صفحات به ویژه در شهرستان‌ها صرفاً با ارسال پست‌ها به فاصله‌های زمانی زیاد، بدون توجه به قابلیت‌های صفحه فعالیت ناچیزی دارند.
در عین حال برخی صفحات در اسامی حساب کاربری خود، اسامی سخت و اغلب تخصصی را انتخاب کرده‌اند که حتی برای کاربر انگلیسی زبان نیز دستیابی به آن نیازمند اطلاع کامل از خصوصیات موزه است. به عنوان مثال حساب کاری مجموعه جهانی بقعه شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی به این ترتیب است:
( sheikh-safi-al-din-ardabili)
انتخاب اسامی به این شکل تاثیر مستقیم در تعداد تگ‌ها یعنی میزان معرفی صفحه توسط کاربران به یکدیگر دارد. تا جایی که برخی موزه‌ها به دلیل بی توجهی در انتخاب نام مناسب با وجود هزاران دنبال کننده، تگ‌های اندکی را به خود اختصاص داده‌اند.
تاکید به استفاده از اینستاگرام به‌این دلیل است که تعداد کاربران ایرانی فعال در‌اینستاگرام نیز فرصت بالقوه‌ای برای معرفی جاذبه‌های موزه‌ها است. نه تنها فعالیت در‌این پلتفرم به صورت محدود و در برخی استان‌ها عملاً در حد صفر است بلکه در رویدادهای خاص نیز موزه‌ها بهره‌ای از‌اینستاگرام ندارند و به دلیل عدم فعالیت حتی در هشتگ‌ها نیز دیده نمی شوند. از همین رو توجه برنامه‌ریزی شده و هدفمند به‌این ابزار رسانه‌ای مورد تاکید است.
نتایج یک پژوهش نشان داد؛ غفلت موزه‌ها برای معرفی خود در بستر اینستاگرام
