محوطه تاریخی بازه هور واقع در ۷۵ کیلومتری جنوب شرق شهر مشهد و در مجاورت روستای رباط سفید، یکی از مهمترین محوطه‌های استقراری دوره ساسانی به شمار می‌رود.
محوطۀ بازه هور که در عرصه‌ای به وسعت ۲۰ هکتار گسترده شده متشکل از یک سکونتگاه، یک گورستان و دو مجموعۀ معماری مذهبی است که به‌واسطۀ چهارتاقی سنگی که در جبهۀ شمالی آن قرار دارد، شهرت یافته است. این چهارتاقی به عنوان نخستین بنای ثبتی خراسان در سال ۱۳۱۰ به شمارۀ ۳۹ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. کاوش‌های باستان‌شناسی که از سال ۱۳۹۷ در جبهۀ جنوبی این محوطه دنبال شده است، به شناسایی بقایای معماری یک آتشکدۀ ساسانی انجامید که تا اوایل دوران اسلامی فعال بوده و نهایتاً بر اثر زلزله‌ای مهیب ویران شده است.
اکنون کاوش فصل هفتم در محوطه بازه هور به دنبال قراردادی که بین پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و اداره کل ارتباط با صنعت و جامعه دانشگاه تهران انجام شده، بسته شده است.
میثم لباف خانیکی، دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، که سرپرست هیأت باستان‌شناسی بازه هور است، درباره نتایج هفتمین فصل کاوش، با این یادآوری که کاوش‌های باستان‌شناسی در محدوده این محوطه تاریخی از سال ۱۳۹۳ تا کنون شواهد ارزشمندی در ارتباط با شیوه معماری، تزیینات وابسته به معماری، سنت‌های سفالگری، ادبیات و نحوه برگزاری مراسم کیش زردشتی در خراسان پیش از اسلام آشکار ساخته است، افزود: پیرو اهداف تعریف شده، کاوش باستان‌شناسی این فصل در راستای پاسخ به ابهامات موجود در رابطه با کیفیت تزیینات معماری در جبهه جنوبی آتشکده قلعه دختر و نیز شناسایی ماهیت فضاهای معماری در محوطه مجاور آتشکده دنبال شد.
دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران گفت: در نتیجه کاوش هدفمند در محدوده کارگاه‌های معین، بقایای ارزشمندی از رنگ آمیزی سطح دیوارها و بخش‌هایی از گچ‌بری و نگاره‌های سوزنی در محل اصلی خود یافت شد که برگ دیگری بر شناخت ما از هنر و معماری پیش از اسلام شرق ایران و شیوه تزیین فضاهای معماری در یک مجموعه مذهبی می‌افزاید.
این باستان‌شناس افزود: همچنین کاوش در کارگاه‌های واقع در محوطه محصور جنوب آتشکده، منتج به حصول اطلاعات ارزشمندی در ارتباط با کیفیت معماری حصار، شکل و کاربری فضاهای معماری و همچنین مجموعه بی‌بدیلی از سفال‌های دوران اشکانی تا اوایل اسلام شد.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی بازه هور افزود: کاوش باستان‌شناسی فصل هفتم در محوطه تاریخی بازه هور، در تکمیل و تأیید فرضیات پیشین نشان داد که آتشکده مکشوفه در این محل بزرگترین و مهمترین آتشکده حوزه فرهنگی شمال شرق فلات ایران در دوران پیش از اسلام بوده و احتمالاً همان آتشکده‌ای است که در متون دینی و تاریخی دوره ساسانی از آن به عنوان «آذر برزین مهر» یاد شده است.
لباف خانیکی تاکید کرد: با توجه به اهمیت والای این مجموعه در تاریخ معماری و جایگاه منحصر بفرد این آتشکده در تبیین تاریخ اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران زمین ضروری است در اسرع وقت سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط نسبت به اتخاذ تصمیم‌ها و اجرای تمهیدات عملی در راستای حفظ و حراست از این محوطه تاریخی اقدام کنند.
فرضیه‌ها درباره یک آتشکده ساسانی تایید شد
