عزت ملک‌خانم، ملقب به اشرف‌السلطنه، همسر اعتمادالسطنه معروف، وزیر انطباعات دوره ناصرالدین‌شاه، نخستین زن خبرنگار در تهران قدیم است. خواندن قصه ملک خانم و ماجراهای گزارش های جالبش خالی از لطف نیست.
اشرف السطنه علاوه بر خبرنگار نخستین زن عکاس در تهران هم بود. البته از این بانو به‌عنوان نخستین زن عکاس هم یاد می‌شود. مهرشاد کاظمی، تهران‌پژوه، با بیان این مطلب می‌گوید: «سیدفرید قاسمی، پژوهشگر تاریخ مطبوعات ایران، در کتاب «مطبوعات ایرانی» با اشاره به این موضوع، از اشرف‌السلطنه به‌عنوان نخستین زن روزنامه‌نگار ایرانی یاد می‌کند و می‌نویسد «نخستین زن مطبوعات ایران عزت ملک‌خانم، دختر امامقلی میرزای عمادالدوله دولتشاهی است. در زمان حکمرانی پدرش در کرمانشاهان در سال ۱۲۴۱ به دنیا آمد. در سال ۱۲۵۰ با اعتمادالسلطنه که پیشخدمت شاه بود، ازدواج کرد و بعد از مدتی عنوان اشرف‌السلطنه گرفت و راهی تهران شد.»
به گفته کاظمی، اعتماد السطنه و بانو اشرف السطنه ۲۵ سالی زندگی مشترک داشتند و چون این بانو هرگز صاحب فرزندی نشد، بیشتر عمرش را به مطالعه گذراند و به تاریخ و طب علاقه فراوانی داشت و به دلیل موقعیت شغلی همسرش بر سیاست دربار و اتفاقات بین‌المللی مسلط بود. علاوه بر این، اشرف السطنه دختر جسور و کنجکاوی بودی و به همین دلیل به حرفه خبرنگاری علاقه‌مند شد و در کنار همسر در زمینه تولید خبر و مطلب و مواردی از این دست فعالیتش را شروع کرد. آن زمان اعتماد السطنه عهده‌دار امور مطبوعاتی بود و علاوه بر آن، مترجم و کاتب خصوصی ناصرالدین شاه بود و چیزی حدود ۹ نشریه منتشر کرد و نامش به‌عنوان نخستین وزیر انطباعات در تاریخ به ثبت رسید.
به گفته کاظمی، کتاب خاطرات اعتماد السطنه به قلم همین بانوی خبرنگار به رشته تحریر درآمد. او همچنین در بخش دیگر صحبت‌هایش به تبحر این بانو در عکاسی گریزی می‌زند: «او عکاسی را از برادرش سلطان محمدمیرزا یاد گرفته بود. در روزگاری که ارتباط میان زنان و مردان در محیط خارج از خانواده ممنوع بود و عکس‌های کمی از زنان گرفته می‌شد، بعضی از عکس‌های درون دربار و همچنین عکس بسیار معروفی از ناصرالدین‌شاه را همین بانو گرفته است. اعتمادالسلطنه، همسر این بانوی خبرنگار، در کتاب «خاطرات اعتمادالسلطنه» بارها به فعالیت‌های همسرش در حوزه عکاسی اشاره کرده است.»
مهرشاد کاظمی درباره سرنوشت نخستین خبرنگار و عکاس مطبوعات زن در تهران قدیم اضافه می‌کند: «اعتماد السطنه درسال ۱۲۷۵ خورشیدی در ۵۳ سالگی از دنیا رفت و بانو اشرف السطنه همه املاک شوهرش به جز کتاب‌های خطی اعتمادالسلطنه در تهران را فروخت و راهی مشهد شد. او برای بار دوم به عقد حاج سید حسین نایب التولیه آستان قدس رضوی درآمد و در ۵۳ سالگی از دنیا رفت و در قبرستان دارالسیاره مشهد به خاک سپرده شد.»
با نخستین روزنامه نگار زن ایرانی آشنا شوید
