برنامه تلویزیونی «به اضافه یک» برای بررسی «حُسن و عیب غرب» از شبکه سوم سیما پخش شد. «میثم زمان آبادی» استاد دانشگاه «پیپل» در کالیفرنیا، به عنوان مهمان و کارشناس برنامه حضور داشت تا در کنار تعدادی از فعالان دانشجویی، ابعاد مختلف این موضوع را بررسی کند.
مهمانان برنامه با تمرکز روی بحث «مهاجرت» یادآوری کردند که رفتن به دیار دیگری، در ذات خود لزوما امری مثبت یا منفی نیست، بلکه تصمیمی است که با توجه به شرایط هر فرد در زندگی ممکن است رقم بخورد. یکی از دانشجویان، مهاجرت پیامبر اسلام (ص) از مکه به یثرب را به عنوان مصداق بیان کرد.
آن‌ها در دقایق آغاز این برنامه گفتگو محور اظهار کردند که مشکلات اقتصادی از جمله تورم، یکی از مهم‌ترین عواملی است که گروه‌های مختلف جامعه را به فکر مهاجرت می‌اندازد. یکی دیگر از دانشجویان نیز متذکر شد که تصویرسازی هدفمند در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، باعث شده نگاه واقع‌بینانه‌ای نسبت به غرب وجود نداشته باشد. او تاکید داشت نمایش تصاویر صرفا مثبت، یک ویترین فریب‌دهنده می‌سازد و اجازه نمی‌دهد تمام حقیقت، شامل نقاط سیاه و سفید آن جامعه به چشم بیاید.
دانشجوی دیگر حاضر در استودیوی «به اضافه یک» این نکته را اضافه کرد که مشکلات اقتصادی نمی‌تواند تنها دلیل یا تنها محرک مهاجرت باشد. او بر این باور بود که فارغ از اقتصاد، تعلق خاطر به وطن و هویت اجتماعی می‌تواند جلوی موج مهاجرت را بگیرد؛ چراکه از بین رفتن هویت واحد جمعی در کنار مسائل دیگر، رفتن از وطن را برای افراد آسان می‌کند.
زمان‌آبادی که در ایالات متحده در رشته «روان‌شناسی رسانه» تحصیل کرده است؛ رشته‌ای نوپدید که در آمریکا هم تنها در دو دانشگاه تدریس می‌شود. او پیش از زندگی در آمریکا، سال‌ها در رسانه‌های مکتوب و تصویری در ایران فعالیت داشته است.
زمان‌آبادی در شروع بحث، اشاره کرد که مهاجرت حدودا ۱۴ نوع مختلف دارد؛ از مهاجرت به دلیل جنگ گرفته تا مهاجرت به دلیل ازدواج. او گفت: «در میان همه مهاجرت‌ها، مفیدترین نوع مهاجرت برای کشور مهاجرفرست، مهاجرت تحصیلی است؛ چراکه کشور نیروی انسانی را می‌فرستد و سپس نیروی آماده به کار دریافت می‌کند. نکته مهم اینجاست که فرد بعد از تحصیل به کشور مبدأ خود بازمی‌گردد یا نه.»
این فعال رسانه‌ای به بخشی از آمار سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: «سال ۹۶، از میان کسانی که از کشور مهاجرت می‌کردند، ده درصد در نظرسنجی‌ها اعلام کرده بودند که تصمیمی برای بازگشت به وطن را ندارند. این عدد در سال ۱۴۰۱ به ۶۲ درصد رسیده است.»
زمان‌آبادی یادآوری کرد: «غرب و مشخصا آمریکا، دو صورت دارد. یک صورت تاریخی دارد که مداخله‌گر است و برای مثال سال‌ها پیش در ایران یک دولت مردمی را با کودتا سرنگون می‌کند. این تصویر امروز هم ادامه دارد و در ماجرای غزه و شرایط فلسطین می‌توان به وضوح تداوم این چهره ایالات متحده را دید. این روز‌ها فعالان دانشجویی و رسانه‌ای و حتی رسانه‌های مستقل در آمریکا به دلیل کشتار غرب در غزه، نظرات و انتقادات تندی را نسبت به دولت مطرح می‌کنند که شاید از سوی خود ما مطرح نمی‌شود. این صورت باید نقد شود و نسبت به آن موضع‌گیری شود، کما اینکه جنبش‌های دانشجویی، تحصیل‌کردگان و نخبگان مقابل آن می‌ایستند.»
استاد دانشگاه «پیپل» کالیفرنیا عنوان کرد: «اما همین آمریکا، صورت دیگری هم دارد که می‌توان از آن الگوبرداری کرد؛ برای مثال بودجه پژوهشی یا سیاست‌هایی که برای جذب نخبگان در این کشور وجود دارد؛ لذا نمی‌توان صورت‌ها و وجه‌های مختلف را نادیده گرفت.»
در ادامه بحث زمانی که «محمدجواد خسروی» مجری «به اضافه یک» سوال کرد: «فارغ‌التحصیل شدن از دانشگاهی در آمریکا، برای دانشجو یک امتیاز است یا برای دانشگاه؟» مهمان برنامه پاسخ داد: «این یک بازی برد برد برای دو طرف است. حتی دانشگاه در پروسه جذب دانشجو سوالاتی را مطرح می‌کند که شاید در ظاهر برای سنجش قدرت تخیل علمی فرد به نظر برسد، اما در حقیقت روشی برای ارزیابی دانشجو است. دانشگاه‌ها از این طریق، در حقیقت گامی در بازاریابی نیز برمی‌دارند تا بدانند هر دانشجو بعد از پایان تحصیل می‌تواند در کدام زمینه علمی و تخصصی به بازار کار آن‌ها کمک کند. این هوشمندی آنهاست.»
در دور دوم اظهارنظرها، دقایقی از برنامه، بحث میان دانشجویان به جنجال کشیده شد؛ اما در نهایت یکی از آن‌ها زمام گفتگو را به دست گرفت و خطاب به کارشناس برنامه گفت: «در پدیده مهاجرت به غرب به این ایراد دچار هستیم که می‌گوییم گرچه غرب جنایت می‌کند و دستش به خون آلوده است، اما برای مردم خودش خوب است. این در حالی است که صورت‌های مختلف جامعه از هم جدایی ناپذیر است. اگر فرض کنیم خودرو یا مسکن در جامعه‌ای مهیا باشد، اینکه صرفا به خاطر این مسائل تصمیم به مهاجرت بگیریم، یک نگاه مادی‌گرایانه است. چنین مهاجرتی که به دلیل رفاه مادی باشد را نمی‌توان کنار مهاجرت پیامبر اسلام (ص) قرار داد که برای تبلیغ دین و رسالت نبوی خود مهاجرت کرد.»
او یادآوری کرد: «باید بدانیم اگر به کشوری جنایت‌کار مهاجرت می‌کنیم، به ازای آن درصدی که در اقتصاد آن کشور شریک هستیم، به ازای پیشرفت علمی که آنجا محقق می‌کنیم، در جنایت‌های آن کشور نیز سهیم هستیم. قطعا اگر متولد کشوری باشیم شرایط فرق دارد، اما اینکه به حاکمیتی خدمت کنیم که جنایاتش جهان را پر کرده است قابل توجیه نیست. ما نمی‌توانیم صورت استعمارگری و جنایت‌کاری یک دولت را از صورت‌های دیگر آن جدا کنیم.»
این فعال دانشجویی توضیح داد: «باید بپذیریم رشد آن مملکت در شرایط فعلی، در راستای سیاست‌های خصمانه دولتش خواهد بود.»
زمان‌آبادی، کارشناس برنامه یادآوری کرد: «ما نخبگانی داریم که سختی مهاجرت را می‌پذیرند، تعلقات خود را دارند، در صف دشمن هم قرار نمی‌گیرند و وطن را هم دوست دارند، اما حاضر نیستند برگردند. این موضوعی است که باید به ریشه‌ها و دلایل آن بپردازیم.»
مدرس دانشگاه پیپل کالیفرنیا تاکید کرد: «جالب است بدانید این آمار از نگاه کلی کاملا متفاوت است به طوری که ۵۹ درصد از دانشجویان خارجی که برای تحصیل به آمریکا می‌آیند، بعد از فارغ‌التحصیل شدن از ایالات متحده خارج می‌شوند. این برای آمریکایی‌ها به یک معضل تبدیل شده؛ چراکه ایالات متحده نیروی کاری که خودش تربیت کرده را از دست می‌دهد؛ بنابراین به این فکر افتاده‌اند که چرا حدود ۶۰ درصد دانشجویان خارجی مایل نیستند برای کار در این کشور بمانند.»
او در پایان این برنامه، دقایقی را به توصیف زندگی عادی در ایالات متحده پرداخت و گفت: «عمده کسانی که می‌شناسم، کسانی که در زمینه علمی و تحصیلی مهاجرت کرده‌اند، این‌ها در ایران شرایط زندگی بهتری داشتند. نمی‌گویم تصویری که درباره رفاه در آمریکا ساخته شده مقابل واقعیت است؛ اما عین واقعیت هم نیست. رفاه به این معنا نیست که فرش قرمزی برای کسی پهن شده باشد! فرد به نسبت تلاشی که می‌کند می‌تواند به امکانات دست پیدا کند. اصلا راحت نیست و تلاش بسیار زیادی می‌طلبد. گاهی فرد باید از آنچه در کشور خودش انجام می‌داد، خیلی بیشتر تلاش کند چرا که در جامعه جدید، با نظام، مراودات و فرهنگ جدیدی مواجه می‌شود و باید بر همه آن‌ها فائق شود.»
زمان‌آبادی یادآوری کرد: «واقعیت آن است که در موضوع مهاجرت با دو نگاه مواجه هستیم؛ یک سر طیف کسانی هستند که مهاجرت را بسیار سیاه و یک سر دیگر کسانی که آن را بسیار سفید جلوه می‌دهند. در حالی که مهاجرت نه سیاه سیاه است و نه سفید سفید! باید وسط ایستاد و معتدل نگاه کرد. باید در کنار وجوه مثبت، وجوه منفی را ببینیم.»
یکی از دانشجویان حاضر در برنامه در دقایق پایانی و بعد از دور نهایی اظهارنظرها بیان کرد: «کسانی که رفتند، هم وطن ما هستند. دوست داریم شرایطی فراهم شود تا در ایرانی آباد و توسعه یافته کنار هم کار کنیم.»
لازم به ذکر است در سوال نظرسنجی این برنامه از بینندگان «به اضافه یک» پرسیده شد «به نظر شما شرایط افرادی که به کشور‌های غربی مهاجرت می‌کنند، چگونه است؟» در گزینه اول پاسخ به این سوال آمده بود: «اغلب جایگاه پایین‌تری نسبت به کشورمان دارند» و در گزینه دوم آمده بود: «به خواسته‌هایشان دست پیدا می‌کنند».
نتیجه نظرسنجی در پایان برنامه، آن بود که ۷۶ درصد از بینندگان گزینه اول را انتخاب کردند و ۲۴ درصد از آن‌ها به گزینه دوم رای دادند.
مهاجرت به غرب؛ فرش قرمز برای کسی پهن نکرده‌اند!
