گروه جامعه خبر ساز -مهدی امیری پور: ۱۰ شهر پرجمعیت کشور روی گسل قرار دارند و تهران یکی از آن شهرهاست. براساس آخرین آمارها ایران قریب به ۶۰۰ گسل شناخته شده را در خود جای داده که ۱۲۰ مورد را می‌توان خطرناک‌ترین گسل‌ها عنوان کرد، آن‌گونه که بیش از ۷۰ درصد از شهرهای کشور در مناطقی با ریسک خطر بالا در زلزله قرار دارند.
در این بین تهران و شهرستان‌های این کلانشهر با احتساب جمعیت اتباع، حدود ۱۹ میلیون نفر را درخود جای داده و ۲۷ گسل شناخته شده دارد، مجموع اینها ریسک زندگی در تهران را افزایش می‌دهد. پیش‌تر در گفت‌وگو با «فریبرز ناطقی الهی، استاد پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله» مسائلی مانند فرونشست در دشت‌های کشور،نظارت بر ساخت و سازها،عملکرد دستگاه‌ها در مواجهه با بحران و چگونگی کمک‌های استان‌های معین تهران در زلزله احتمالی و... مورد بررسی قرار دادیم.( اینجا بخوانید)
حالا با وی درباره گسل‌های خطرناک ایران، زلزله تهران، پیش‌بینی زلزله، ساختمانهای نا ایمن، نقش ماهواره‌ها در پیش بینی زلزله و بررسی تخلف پیمانکاران و برخورد قضایی با آنها صحبت کردیم.در ادامه می‌توانید مشروح این گفت‌وگو را بخوانید:
گسل‌هایی که ۵۰۰ سال گذشته، شهرهای ایران را ویران کردند!
فریبرز ناطقی الهی، استاد پژوهشگاه زلزله شناسی: پهنه تهران که امتداد آن از ملارد تا هشتگرد و لواسانات ادامه دارد، تقریباً در امتداد گسل مشاء و شمال تهران قرار دارند که طول آن به ۴۰۰ کیلومتر می‌رسد. این پهنه بسیار بزرگ است و همواره نگرانی هایی از این گسل احساس می شود که احتمال دارد زلزله بالای ۷ریشتری را به همراه داشته باشد.
آخرین زلزله این پهنه مربوط به حدود ۱۸۳۰ میلادی در دماوند است و از آن زمان تاکنون زلزله بسیار بزرگی رخ نداده است و این یعنی همان تأخیر، هنگامی که تأخیر در رخداد زلزله به چشم می خورد به این معناست که زلزله ای نیامده و انتظار آن است که بسیار بزرگتر به وقوع بپیوندد. به گمانم وقوع یک زلزله ۷.۳ ریشتری در یک و ۲ سال آینده خیلی دور از ذهن و بعید به نظر نمی‌آید.
گسل غیر فعال گسلی است که در هزار سال گذشته هیچ زلزله‌ای از آن پدید نیامده است و عموماً اغلب گسل‌های سطح کشور که شناسایی و مانیتور شده اند و از آنها اطلاعات تاریخی داریم، گسل های فعالی هستند، به این معنا که در دوره بازگشت ۲۰۰ تا ۵۰۰ ساله یک زلزله ای از آنها رخ داده است، از این رو باید بگویم گسل‌های ایران فعال هستند و هر لحظه می‌توانند زلزله هولناکی را پدید آورند.
درباره بارندگی و فرونشست‌ها نیز باید بگویم اثر این عوامل در تحریک گسل‌ها محسوس نیست، عده ای از زمین شناسان اصرار دارند بگویند فرونشست می‌تواند روی زلزله اثرگذار باشد اما این به هیچ وجه در علم موجود جایگاهی ندارد و چنین چیزی اثبات نشده است بلکه در اثر زلزله، فرونشست ایجاد می شود اما این که بگوییم فرونشست باعث زلزله می شود بیشتر شبه علم است تا عکس آن ثابت شود و تاکنون عکس این موضوع ثابت نشده است.
۴۰۰ زلزله روزانه تهران را می‌لرزاند/ گسل‌های البرز خطرناک‌تر از زاگرس
عموماً گسل‌های زاگرس خیلی زلزله‌زا هستند اما گسل زاگرس دارای طبیعتی با زلزله‌های کوچک است اما تند و پشت سرهم رخ می‌دهد، به طوری که انتظار می رود ماهانه یک زلزله ۴ تا ۵ ریشتری در زاگرس داشته باشیم،گسل البرز عکس زاگرس است، در رابطه با گسل البرز در هر ۱۰۰ سال شاهد یک زلزله بالای ۶ریشتررخ داده و تاکنون زلزله‌هایی نیز در پی داشته است.
اگر با دستگاه‌ها روزانه میزان وقوع زلزله های کوچک را رصد کنیم خواهیم دید که بسیاری از گسل‌ها شاهد وقوع زلزله های ۲تا ۳ ریشتری هستند و به صورت مستمر به وقوع می پیوندند که این نشان از فعال بودن گسل‌ها دارد. در تهران روزانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ زلزله کوچک رخ می‌دهد و بیانگر آن است که این گسل‌ها فعال هستند و هر لحظه می‌توانند زلزله بزرگتری به دنبال داشته باشند.
در پهنه ایران بزرگ، حتی در جاهایی که ریسک کمتری در نقشه‌های زلزله داریم هم باید نگران بود، چرا که تمام ایران را سه پهنه تکنولیکی ترکیه، هند و پاکستان و شمال و صفحه عربستان احاطه کرده است که اینها در حال وارد کردن فشار به صفحه ایران هستند. در زاگرس والبرز ما شواهد تاریخی داریم.
قدرت تخریب گسل ملارد چقدر است؟
اینها گسل‌هایی هستند که وجود دارند و در طول تاریخ زلزله‌هایی از آنها به وقوع پیوسته و ما هم به صورت دستگاهی و عینی آنها را ثبت کرده ایم، مانند زلزله ۳.۹ ریشتری روز جمعه در شهرستان ملارد، سؤال این است آیا جابجایی یک گسل می‌تواند تأثیری روی گسل دیگری بگذارد؟ بله شواهدی در دست است که برخی از گسل های مجاور همدیگر وقتی وارد تنش می شوند و زلزله در درون آنها صورت گیرد می‌تواند منشأ زلزله در گسل‌های پیرامونی شوند اما اگر فاصله بسیار زیاد باشد یا صفحه تکنولیکی جدا و متفاوت باشد چیزی در این باره به اثبات نرسیده است. این بدان معنا است که اگر صفحه ترکیه در حال جابجایی باشد نمی‌توان گفت که فشاری به صفحه خوی وارد ساخته است.
گسل ملارد عموماً می‌تواند زلزله ای در پهنه ۵ یا۶ریشتری به دنبال داشته باشد این به دوره‌ها بستگی دارد و هر چه میزان دوره بیشتر باشد تخریب زلزله نیز بیشتر است.
آیا باید منتظر زلزله‌های بزرگتر بود؟
در یکصد سال اخیر برداشت‌های دستگاهی از زلزله‌ها در ایران و سایر نقاط دنیا به ثبت رسیده و زلزله‌های تاریخی نیز مکتوب شده اند، مطالعه دقیقی روی گسل‌ها نشان می‌دهد چه پتانسیلی برای زلزله در مناطق مختلف کشور وجود دارد.
علم زلزله شناسی می‌گوید اگر گسلی یکبار زلزله ۷ ریشتری را تجربه کرده باشد، بار دیگر هم همان زلزله را در دوره بازگشت خواهد داشت، وقتی از دوره بازگشت عبور می‌کنیم و زلزله ای نمی آید، باید منتظر وقوع زلزله‌ای بزرگتر باشیم، مانند تهران که احتمال وقوع زلزله‌ای بزرگی درآن وجود دارد.
پیش‌بینی زلزله حقیقت دارد؟
زلزله را می‌توان در درون یک بازده زمانی پیش بینی کرد، مثلا می‌توانیم بگوییم در بازده ۱۵۰ سال در منطقه ملارد می تواند یک زلزله ۶ ریشتری رخ دهد اما زمانو مکان دقیق به هیچ وجه در دنیا پیش بینی نشده است، جز یک مورد پیش بینی در چین که شهر را تخلیه کردند و زلزله هم آمد. البته برخی‌ها از نظر متافیزیک با نگاه کردن به ستاره یا حرکت آب و رفتارهای حیوانات می‌توانند وقوع زلزله را پیش‌بینی کنند اما هیچ گاه صحیح نیست و علم امروز نمی‌تواند زمان دقیق وقوع زلزله را تخمین بزند.
هشدار زلزله با تلفن همراه
بسیاری از تلفن‌های همراه امروزه به حسگرهایی مجهز هستند که می‌توانند شتاب بیش از حد زمین را دریافت و به صاحب تلفن همراه هشدار دهد، اما اینها تماماً وابسته به این هستند که فرد صاحب تلفن در کدام منطقه جغرافیایی و در چه زمانی قرار دارد، ممکن است حتی یک کامیون هم عبور کند و در نتیجه هشدار فیک ارسال کند و موجب ترس و وحشت در دل مردم شود، در صورتی که یک زلزله واقعی رخ نداده است.
ماجرای زلزله مسکن مهری ها تکرار نشود
هنوز حقیقتاً داستان مسکن ملی را نمی‌دانم اما احتمالاً همان شبیه مسکن مهر و ... است، در این گونه ساخت و سازها برای صرفه جویی آنقدر اشتباهات رخ داده است که وقتی از کنار این ساختمان ها در جاده و اتوبان ها عبور می‌کنم دعای من این است که «خدا نکند زلزله بیاید» چرا که این سازه‌ها فاقد ابتدایی ترین شرایط لازم در طراحی و در ساخت برای زلزله هستند.
ببینید کلمه مقاوم با ارزان هیچگاه یکجا جمع نمی‌شود، برای زلزله باید هزینه کرد و مـتأسفانه پیمانکاران و مشاوران در ساخت و ساز این خانه‌ها نهایت صرفه جویی را داشته و این بی توجهی در زلزله بعدی خودش را نشان می‌دهد. اینکه مسکن ملی می خواهد چگونه باشد می‌توانم بگوییم احتمالاً دنباله رو مسکن مهر خواهد بود.
خشکسالی گلستان و احتمال وقوع زلزله!
ما در دوران خشکسالی قرار داریم و برای کشت و زراعت از آب‌های زیر زمینی بیش از حد پمپاژ می شود، اما اینکه به ضرس قاطع بگوییم خشکسالی موجب زلزله در آن مناطق می‌شود تاکنون چنین موضوعی ثابت نشده است. باید در مصرف آب مدیریت کرد چرا که هنگام بی آبی فرونشست‌ها ادامه خواهد داشت و بدترین کار این فرونشست ها خالی شدن زیر شهرها است. فرض کنید زیر فونداسیون ساختمان فرو بریزد طبیعتاً با مشکلات عدیده ای مواجه خواهید شد.
«شناسنامه ایمنی ساختمان‌ها» به کجا رسید؟
لزوم داشتن شناسنامه ایمنی ساختمان‌ها موضوعی بود که در برنامه گفت وگوی زنده بیان شد، اطلاعات خاصی درباره آن گفته نشد و تاکنون هم اجرا نشده است، باید فرم ها را دید. اینکه یک فرمی را پر کنید هیچ سودی را برای هیچ کسی ندارد مگر سوالات درستی طراحی و به صورت آنلاین تجزیه و تحلیل و براساس آن برای مناطق مختلف تصمیم گیری شود.
آتش فشان دماوند فعال است؟
مطالعات نشان می‌دهد آتش‌فشان دماوند کاملا آرام است، آتش فشان‌ها می توانند زلزله ایجاد کنند و زلزله‌ها نیز می‌توانند آتش فشان ها را فعال کنند. آخرین مطالعات نشان می دهد که فعلا آرامش کاملی در این آتش فشان وجود دارد.
ماهواره‌ها می‌توانند زلزله را پیش‌بینی کنند؟
ماهواره دیتاها و اطلاعاتی را از روی زمین ارسال می‌کنند و باید دید ماهواره‌ها به دنبال چه پارامترهایی هستند و اطلاعاتی که قرار بوده برداشت کند چقدر می‌تواند در پدیده زلزله تأثیر گذار هست. اما در مجموع اغلب ماهواره‌های دنیا نتوانسته‌اند برای پیش بینی زلزله اقداماتی انجام دهند.
ساختمان های ناایمن در برابر آتش‌سوزی یا زلزله؟
این لیست ساختمان های ناایمن درباره آتش سوزی است و اصلاً ارتباطی به ایمن بودن سازه در برابر زلزله ندارد و مـتأسفانه ایرادی که باید به نوع گفتار و اخبار گرفت این است که سازمان آتش نشانی به اشتباه نام ساختمانهای ناایمن در برابر آتش سوزی را اعلام کردند و گمان می رود که اینها در برابر زلزله نیز ناایمن هستند این در حالی است که این لیست تنها ساختمانهای ناایمن در برابر آتش سوزی است.
خانه‌های شخصی ساز، پاشنه آشیل مناطق زلزله زده
در برخی مناطق که به صورت سازمانی بازسازی‌های ساختمان‌ها اجرا شده رعایت لازم صورت گرفته است اما آن دسته از منازلی که به دست عموم مردم ساخته شده که اکثریت را تشکیل می‌دهند از آنجایی که سرپناه هم هستند حتی بدتر از سازه‌های قبلی ساخته شده و نظارت‌ها صوری و پایین ترین سطح بوده است.
برخورد با پیمانکاران متخلف مناطق زلزله زده
مجلس و شورای اسلامی و تمام دولتی‌ها می دانند وقتی کار سلیقه ای شود ضمانت اجرایی نخواهد داشت، وقتی نظارت بر روی ساخت و سازها نباشد پیمانکاران آن ساختمان را بی‌کیفیت می‌سازند. متأسفانه ما همه چیز را کوتاه مدت می‌بینیم و بی‌کیفیت کار را تحویل می‌دهیم.
همواره تأکید می‌کنم هر کسی هر نقشه ساختمانی را در طراحی، معماری، تأسیسات، اجرا و نظارت و... امضا می‌کند تا ۵۰ سال آینده باید ضمانت دهد اگر خودشان بودند اگر نبودند و از دنیا رفتند از اموالشان کسر شود، اگر یک ساختمانی را بنده طراحی می‌کنم در اثر زلزله‌ای آن ساختمان فروریخت تا ۵۰ سال آینده در برابر آن ساختمان متعهد شوم.
در کشور ترکیه نیز همین مسائل ما تکرار می شود، آنجا نیز ساختاری شبیه به ما دارند، به این صورت که افراد شناخته شده کارهای عمرانی را می گیرند چرا که امین مسؤولان هستند اما می بینیم که این افراد خیانت می‌کنند. در ترکیه هم درست است که بگیر و ببندها در ایام زلزله صورت گرفت اما زلزله زمانی رخ داد که ایام انتخابات ترکیه نزدیک است و بیشتر دستگیری‌های پیمانکاران جنبه انتخاباتی داشت و پس از انتخابات نیز با محاسباتی که خواهند داشت،احتمالا آزاد می‌شوند.
پایان پیام/
