به گزارش خبرنگار اقتصادی خبر ساز، وابستگی شدید اقتصاد کشور به درآمدهای حاصل از فروش نفت موضوعی نیست که در کوتاه‌مدت به راحتی قابل رفع باشد. در نتیجه ضروری است که دولت‌ها در مواجهه با تحریم‌های آمریکا علاوه بر تغییر زمین بازی از خام‌فروشی به سمت احداث پتروپالایشگاه‌‌ها، در کوتاه‌مدت با بازارسازی برای فروش نفت از طریق انعقاد قراردادهای استراتژیک، جریان صادرات نفت ایران را حفظ کرده و با دور زدن تحریم‌ها مسیری را برای تامین درآمدهای دولت فراهم کنند.
با روی کارآمدن دولت سیزدهم، احیای سهم از دست رفته ایران در بازار نفت و به طور همزمان ساخت پتروپالایشگاه‌هایی همچون پتروپالایشگاه شهید سلیمانی در دستور کار دولتمردان قرار گرفته است.
*گاف همتی درباره صادرات نفت ایران در دولت سیزدهم
بررسی آمارهای صادرات نفت ایران نشان می‌دهد که در دولت سیزدهم رقم صادرات جهش چشم‌گیری داشته است. سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهور کشور پنجشنبه هفته گذشته در حاشیه سفر استانی خود به هرمزگان با اشاره به راهکارهای دولت برای دور زدن تحریم‌ها گفت: صادرات نفتی ایران به حدی افزایش یافته که ما دیگر نگران صادرات آن نیستیم، صادرات نفت در دولت سیزدهم ۴۰ درصد افزایش یافته و پول حاصل از صادرات نیز در حال بازگشت به کشور است.
اما در واکنش به این اظهارات رئیس‌جمهور، عبدالناصر همتی رئیس اسبق بانک مرکزی ایران، نقش دولت سیزدهم در بی‌اثر کردن تحریم را بی‌تاثیر خواند و اظهار داشت: خبر افزایش 40 درصدی ارزش صادرات نفت ایران خبری امیدبخش و در جهت کاهش تاثیر تحریم‌های ظالمانه بر بودجه و اقتصاد کشور، موثر است، اما نکته مهم این است که قیمت جهانی نفت و فرآورده‌‌های نفتی در سال 2021 نسبت به سال 2020 بیش از 60 درصد افزایش داشته است. حال سوال این است که سهم تلاش دولت سیزدهم در خنثی‌سازی تحریم (و افزایش 40 درصدی درآمدهای نفتی) چقدر بوده است؟
تصویر 1
اما نکته جالب توجه درباره این مباحثه غیرمستقیم دو نامزد انتخابات ریاست جمهوری این است که رئیس اسبق بانک مرکزی ایران اساسا منظور رئیس جمهور از افزایش 40 درصدی صادرات نفت را متوجه نشده است، زیرا که تاکید رئیس‌جمهور بر افزایش «رقم» صادرات نفت است، ولی برداشت همتی بر افزایش 40 درصدی «درآمد» صادرات نفت بوده است.
در واقع رئیس بانک مرکزی عمدا یا سهوا گاف بزرگی درباره موضوع صادرات نفت ایران در دولت سیزدهم داده است که این موضوع سوژه برخی کاربران فضای مجازی شده است.
حتی شب گذشته جواد اوجی وزیر نفت در توئیتی در واکنش به سوء برداشت مبتدی رئیس اسبق بانک مرکزی از سخنان رئیس جمهور توضیح داد:
تصویر 2
* افزایش 40 درصدی صادرات نفت ایران به چین در آذرماه
هر چند رقم دقیق صادرات نفت ایران در دوران تحریم محرمانه باقی مانده است، اما بررسی گزارش‌های رسمی شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها مثل تانکر ترکرز و کپلر، گزارشات اوپک و سایر منابع مطلع داخلی و خارجی نشان می‌دهد که جهش صادرات نفت ایران در دولت سیزدهم رقم خورده است.
طبق گزارش شرکت کپلر، چین در ماه نوامبر حدود 18 میلیون بشکه معادل 600 هزار بشکه در روز نفت خام از ایران وارد کرده است. این رقم حدود 40 درصد بالاتر از ماه اکتبر و بالاترین رقم از اواسط تابستان است. پالایشگاه‌های مستقل چین بر خلاف سایر پالایشگاه‌های آسیا قراردادهای بلندمدت با سایر تولیدکنندگان خاورمیانه ندارند بنابراین به‌راحتی می‌توانند نفت خام ایران را خریداری کنند.
البته باید توجه داشت که هیچیک از اعداد و ارقام ذکر شده رسمی و دقیق است، زیرا صادرات چراغ خاموش نفت ایران به کشورهای مختلف امکان رهگیری و شناسایی همه محموله‌های صادراتی ایران را از بین برده است. بنابراین ارقام صادرات نفت ایران طبیعتا رقمی بالاتر از گزارش موسسات خارجی است.
*دو برابر شدن رقم صادرات نفت ایران به روایت آمار اوپک
همچنین بررسی گزارش‌های ماهانه اوپک از میزان تولید نفت کشورها نیز حاکی از افزایش قابل توجه صادرات نفت کشور است. با توحه به ثابت بودن ظرفیت پالایشی نفت ایران (1.7-1.8 میلیون بشکه در روز)، افزایش تولید به معنای افزایش صادرات نفت ایران است.
جدول 1، میزان تولید نفت ایران در دو سال 2020 و 2021 را نشان می‌دهد که صعودی شدن ارقام تولید پس از روی کارآمدن دولت سیزدهم کاملا مشخص است.
جدول 1- میزان تولید نفت ایران طبق آمار اوپک
تصویر 3 نیز میزان صادرات نفت ایران طبق آمار اوپک را نشان می‌دهد. طبق این آمار صادرات نفت ایران از حدود روزانه 350 هزار بشکه به 800 هزار بشکه در روز رسیده است.
تصویر 3
البته روند صعودی صادرات نفت ایران چند ماه قبل از روی کارآمدن دولت سیزدهم آغاز شده است که این موضوع به دلیل تغییر رویکرد نظام در گسترش تعاملات استراتژیک با کشورهای همسو از جمله چین و انعقاد تفاهم همکاری 25 ساله در فروردین ماه 1400 رخ داده است، رویکردی که با روی کارآمدن دولت سیزدهم به طور جدی‌تری در دستور کار دولت قرار گرفته است.
*وزیر نفت: صادرات 1.2 میلیون بشکه‌ای در سال آینده محقق خواهد شد
همچنین برخی گزارشها نیز حاکی از آن است که رقم صادرات نفت و میعانات گازی ایران به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسیده است و در برخی از ماه‌های سال جاری و بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم صادرات نفت و میعانات گازی به عدد روزانه 1.2 میلیون بشکه در روز نیز رسیده است.
اطمینان دولت سیزدهم به صادرات حداقل 1.2 میلیون بشکه‌ای نفت باعث شده است که رقم صادرات نفت ایران در لایحه بودجه 1.2 میلیون بشکه در روز ذکر شود.
روز گذشته جواد اوجی وزیر نفت در حاشیه جلسه کمیسیون تلفیق لایحه بودجه سال 1401 در مجلس شورای اسلامی در مورد میزان تحقق تولید و فروش یک‌میلیون و 200 هزار بشکه نفت در بودجه سال آینده، بیان کرد: با لطف پروردگار و همت همه همکاران‌مان در این حوزه و همچنین با استفاده از تمامی ظرفیت‌ها و شناسایی بازارهای مختلف، تمام تلاش ما این است که این عدد تحقق یابد.
*همه پول فروش نفت ایران در دولت سیزدهم وصول می‌شود
اما نکته مهم درباره صادرات نفت ایران در دولت سیزدهم این است که علاوه بر افزایش رقم صادرات نفت و افزایش قیمت جهانی نفت که میزان درآمدهای نفتی ایران را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش داده است، درآمدهای نفتی نیز بر خلاف دوران برجام به کشور بازمی‌گردد.
محسن خجسته‌مهر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران درباره وصول تمامی درآمدهای نفتی حاصل از صادرات نفت می‌گوید: درآمدهای حاصل از صادرات نفت هم به کشور برمی‌گردد، یعنی وصول مطالبات انجام می‌شود. ما در شرکت ملی نفت ایران وظیفه داریم نفت را بفروشیم و پولش را تحویل بانک مرکزی دهیم. این بانک مرکزی است که تصمیم می‌گیرد، از این پول چه استفاده‌ای کند و چه اجناسی را وارد کند.
وی افزود: آنچه وظیفه شرکت ملی نفت است به درستی در حال انجام است، چون پول حاصل از فروش نفت را دریافت می‌کنیم. آنچه از درآمدهای نفتی ایران که بعضا در بانک‌های خارجی بلوکه شده مربوط به فروش نفت ایران قبل از دولت سیزدهم است و به ویژه از موقع روی کارآمدن دولت سیزدهم که بنده در جزئیات کار هستم، پول نفت دریافت می‌شود.
*ماجرای تهاتر نفت ایران با چای سریلانکا چه بود؟
اما یک سوال اصلی که در ذهن مخاطبان وجود دارد این است که اگر پول صادرات نفت ایران به کشور بازمی‌گردد پس قضیه تهاتر چای سریلانکا با نفت ایران و اخباری از این دست چیست؟
در پاسخ به این پرسش باید توجه داشت، پول‌های بلوکه شده نفت ایران مربوط به «قبل از تحریم‌های سال 91» و بازه زمانی کوتاه «انعقاد برجام تا خروج آمریکا از برجام» است. در این دو بازه ایران از حساب‌های رسمی خود برای بازگشت پول نفت به کشور استفاده می‌کرد که به دلیل اعمال تحریم‌ها این منابع ارزی در حساب‌های رسمی ایران بلوکه شدند. به دلیل نظارت مستقیم آمریکا بر این منابع ارزی، اساسا ایران و کشور طرف معامله اختیار چندانی در انتقال این منابع به صورت ارزی ندارند.
حتی بیژن زنگنه وزیر نفت سابق در پاسخ به این سوال که آیا پول نفت صادراتی ایران به کشور بازمی‌گردد یا نه اینگونه توضیح می‌دهد: ما در دوره تحریم‌ها طلبی نداریم و همه پول صادرات نفت را گرفته‌ایم. پول‌هایی که از مسدود شدن آن حرف زده می‌شود مربوط به قبل از تحریم‌های آمریکاست و پول‌هایی است که در سیستم‌های رسمی بوده است و باقی مانده و بخشی از آن در عراق، کره جنوبی، امارات متحده عربی و ژاپن مسدود شده است.
در نتیجه ارز حاصل از صادرات نفت ایران در دوران تحریم با روش‌هایی غیر از استفاده از حساب‌های رسمی و تحریم‌شده ایران مانند شبکه‌سازی در صرافی‌ها، استفاده از ظرفیت بانک‌های کوچک، ایجاد کانال مالی مجزا در شبکه بانکی، تسویه نفت با ارزهای ملی و ... به کشور بازمی‌گردد.
با این مقدمه اخباری مانند تهاتر کالا با نفت ایران مربوط به تسویه ارزی است که در دو بازه زمانی «انعقاد برجام تا خروج آمریکا از برجام» و «قبل از تحریم‌های سال 91» در حساب‌های رسمی کشور بلوکه شده است و ارتباطی به فروش جدید نفت در دولت سیزدهم ندارد.
به طور خاص درباره تهاتر نفت ایران با چای سریلانکا ماجرا از این قرار است که قریب به 10 سال پیش ایران محموله نفتی را به سریلانکا فروخته است که بعد از اعمال تحریم، به دلیل نظارت آمریکا بر حساب رسمی ایران امکان انتقال این ارز وجود نداشت. دولت سیزدهم نیز در توافقی با طرف سریلانکایی تصمیم گرفت که به جای دارایی ارزی ایران در این کشور، یکی از کالاهای موردنیاز خود را از سریلانکا وارد کند.
درباره این توافق چند نکته حائز اهمیت است:
علیرضا پیمان‌پاک رئیس سازمان توسعه تجارت در این باره در توئیتی عنوان کرده است:
تصویر 4
در مجموع تمامی آمارهای رسمی و غیررسمی بر افزایش رقم صادرات نفت ایران در دولت سیزدهم و همچنین افزایش قابل ملاحظه درآمدهای نفتی و وصول این درآمدها حکایت دارد. البته در این بین برخی دولتمردان دولت تدبیر و امید سعی می‌کنند که با تعبیر وارونه از اتفاقات این حوزه دستاورد دولت سیزدهم در بازارسازی برای نفت ایران را زیرسوال ببرند، ولی اعداد و ارقام خود گویای همه چیز است.
انتهای پیام/ب
