گروه دانشگاه خبر ساز؛ پیشرفت‌های کشورمان در حوزه آموزش، علم و فناوری پس از انقلاب اسلامی غیرقابل انکار است و ضدانقلاب‌ترین افراد هم بر پیشرفت ایران در حوزه علم و فناوری صحه می‌گذارند که البته ناگزیر به این کار هستند چرا که آمار تولید علم ایران در معتبرترین پایگاه‌های علمی دنیا نشان از رتبه بالای کشورمان در میان کشورهای جهان دارد.
در میان نهادهای علمی که در مسیر پیشرفت کشور تاثیر بسزایی داشته‌اند نمی‌توان نام جهاد دانشگاهی را نادیده گرفت، محققان جهاد دانشگاهی همواره برای تولید علم و فناوری کوشیده‌اند و این مسأله بر کسی پوشیده نیست.
حمیدرضا طیبی رئیس سابق جهاد دانشگاهی نیز به عنوان فردی که از ابتدای تأسیس جهاد دانشگاهی در این نهاد حضور داشته و سالها نیز ریاست کل جهاد دانشگاهی و یکی از واحدهای مهم آن را برعهده داشته است می‌تواند به عنوان یکی از افراد تاثیرگذار در پیشرفت علمی و فناوری کشور مطرح شود.
در آستانه سالروز پیروزی انقلاب اسلامی با حمیدرضا طیبی گفت‌وگویی داشته‌ایم تا از دستاوردهای انقلاب اسلامی در زمینه علم و فناوری برایمان بگوید.
فارس: در ایام دهه فجر انقلاب اسلامی ایران هستیم، به عنوان یکی از افراد تاثیرگذار در پیشرفت علم و فناوری کشور، دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران را در زمینه توسعه علمی و فناورانه کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟
طیبی: برای پاسخ به این سؤال بهتر است اشاره‌ای به وضعیت کشور در قبل از انقلاب در زمینه توسعه علمی و فناورانه داشته باشم، به عنوان دانش‌آموز و دانشجوی رشته مهندسی برق این احساس را داشتیم که کشور ما و کشورهای مشابه ما به عمد به لحاظ توسعه علمی و فناورانه عقب نگاه داشته می‌شوند. تحلیلمان هم این بود که غرب با توسعه علمی و فناورانه به اقتدار اقتصادی و اقتدار دفاعی رسیده بود و می‌خواست این اقتدار را به علت اهمیت آن در خودش نگه دارد. هر چقدر هم علم پیشرفت می‌کرد و متعاقب فناوری‌ها هم پیشرفته‌تر می‌شدند، ارزش افزوده‌ای که فناوری در قیمت تمام شده محصول و خدمات نسبت به مواد اولیه پیدا می‌کرد بیشتر و بیشتر می‌شد لذا برای استعمارگران غربی دو موضوع مهم بود.
مطلب اول اینکه استمرار ورود مواد اولیه به کشورشان وجود داشته باشد و قیمت هر چه کمتر بهتر، دوم اینکه سطح علمی کشورهای مختلف از طریق توسعه دانشگاه‌ها حداکثر تا دوره کارشناسی باشد و صنایع این کشور نیز صنعت مونتاژ باشد تا دانش ایجاد و ماشین‌آلات خطوط تولید و تجهیزات و قطعات ساخت محصول نهایی از خارج بیاید و شما در کشورتان فقط مونتاژکننده باشید. دانشگاه‌ها هم فقط اپراتور و نصاب خوب تربیت کنند، دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری نداشته باشند لذا قبل از انقلاب می‌دیدیم که با وجود توسعه صنعتی نسبتاً مناسب در ایران این توسعه مونتاژی بوده و عموم دانشگاه‌های ما فقط دوره کارشناسی داشتند.
با رهبری امام خمینی(ره) انقلاب اسلامی ایران بدون اتکا بر دو بلوک قدرتمند شرق و غرب به پیروزی رسید و مدعی ارائه الگوی جدید برای اداره کشور و دنیا بر مبنای قوانین دین مبین اسلام و تحت عنوان جمهوری اسلامی ایران شد.
در این مدل، جمهوریت و اسلامیت در کنار هم نشسته‌اند و امام(ره) بزرگوار ما بر درستی این مسیر تأکید و مردم نیز با قاطعیت آن را انتخاب کردند. جمهوری اسلامی ایران برای حفظ و حراست از خودش و پیاده‌سازی این مدل جدید و ارائه مزیت‌ها و ویژگی‌های آن به مردم خودش و دنیا نیاز به رسیدن به اقتدار اقتصادی و اقتدار دفاعی دانش‌بنیان بر مبنای دو اصل مهم عدالت و اخلاق دارد.
زمانی نیز کشور به پیشرفت و توسعه پایدار می‌رسد که بتوانند شرایطی را فراهم آورند که استعدادهای همه مردم در خدمت به پیشرفت کشور شکوفا شود.
* عملکرد جهاد دانشگاهی در توسعه علمی و فرهنگی کشور
فارس: از فعالیت‌های جهاد دانشگاهی در این زمینه بگویید.
طیبی: جهاد دانشگاهی نخستین مولد مبارک انقلاب اسلامی ایران است که بلافاصله پس از پیروزی انقلاب در سال ۵۹ تأسیس شد و به درستی فرهنگ‌سازی توان کشور در زمینه توسعه علمی و فناورانه و توسعه فرهنگی را به عنوان اصول اساسی خودباوری و پیشرفت در دستور کار خود قرار داد.
با فرهنگ جهادی که تقاطع سه عنصر علم، ایمان و عمل در کنار خسته نشدن در مواجهه با درب‌های بسته است، موفق به الگوسازی‌های بسیار مهم و غرورانگیز توسعه علمی و فناورانه و حرکت در مرز آنها در پایان دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد شدیم.
ارتقای فعالیت‌ها برای تولید فناوری‌های پیشرفته‌تر و همچنین فناوری‌های نوظهور از اقدامات دیگر جهاد دانشگاهی در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ بوده است که با موفقیت کامل در حوزه‌های فنی و مهندسی و کشاورزی انجام شده است.
فارس: جهاد دانشگاهی در حوزه فرهنگی هم برنامه‌ای داشت؟
طیبی: در حوزه فرهنگی نیز ساختارسازی‌های بسیار ارزنده و الگوهای موفق‌تر توسط جهاد دانشگاهی مانند خبرگزاری دانشجویان و مرکز افکارسنجی دانشجویان شکل گرفت.
* ۴ دلیل بروز مشکلات اقتصادی
فارس: با این همه توانمندی‌هایی که شما به آن اشاره کردید، چرا در زمینه اقتصادی جامعه دچار مشکلاتی مانند بیکاری، مهاجرت نخبگان، کاهش ارز پول ملی و گرانی و فشار زیاد بر مردم و سایر معضلات اجتماعی از این دست است؟
طیبی: به نکته بسیار مهم یا اصل مطلب اشاره کردید که چرا نتیجه تمام این دستاوردها تحولی در وضعیت اقتصادی کشور ایجاد نکرده است. برای پاسخ به این سؤال از منظر خودم ابتدا این توصیف را از پیشرفت ارائه می‌کنم. پیشرفت حاصل برنامه‌ریزی جامع درازمدت و عملکرد هماهنگ تمام نهادهای مرتبط برای تحقق اهداف در ظرف زمانی خود است. من به دلایل زیر می‌گویم که به این موارد در کشور عمل نکرده‌ایم.
اول اینکه پیشرفت و رسیدن به توسعه پایدار مسأله اول مسوولان نبوده است یا اگر بوده باید تمام سیاستگزاری‌های داخلی و خارجی ذیل مسأله پیشرفت کشور انجام شده است.
دوم اینکه نتوانستیم یک برنامه‌ریزی جامع درازمدت داشته باشیم و به آن عمل کنیم. مهمترین برنامه‌ریزی جامع دراز مدت ما تدوین سند چشم‌انداز نظام در افق ۱۴۰۴ بود که قرار بود در طی پنج برنامه توسعه به اهداف آن برسیم، آیا به آن عمل شد یا دلایل عمل نشدن به آن یا عدم تحقق اهداف تا این بازه زمانی که در آن قرار دادریم مشخص شد؟
سوم اینکه در بحث عملکرد هماهنگ نهادهای مرتبط نیز صددرصد عکس عمل کرده‌ایم. منظور از عملکرد هماهنگ نهادهای مرتبط یکی این است که در تغییرات سیاسی کشور برنامه‌ها تغییر نکند، اما در هر تغییر سیاسی، برنامه‌ها و همه مدیران دولت قبل را از صدر تا ذیل عوض می‌کنیم. در یک دولت برنامه چهارم توسعه را که برای اولین بار بحث اقتصاد دانش‌بنیان در آن طرح شده بود کامل کنار گذاشتند و گفتند ضدنظام طراحی شده است.
چهارم اینکه وقتی این چنین است و ساختارهایی نداریم که در آنها براساس شایسته‌سالاری برنامه‌ریزی و تربیت مدیران شکل بگیرد و سیاست‌زدگی و تخریب یکدیگر اولویت کار ما باشد، مشکلات در ظرف زمانی خودش حل نمی‌شود بلکه روی هم انباشته شده و گریبانگیر جامعه می‌شود.
* ۶ پیشنهاد برای حل مشکلات
فارس: با این وجود به نظر شما چه راهکاری برای حل مشکلات و تحقق اهداف انقلاب اسلامی و آرمان‌های امام خمینی(ره) و شهدا وجود دارد؟
طیبی: با توجه به انباشته شدن مشکلات در سال‌های اخیر و سوار شدن دشمنان جمهوری اسلامی بر امواج حاصل از مشکلات و وقایع چند ماه اخیر، مواردی را برای حل مشکلات پیشنهاد می‌دهم.
ابتدا ایجاد وحدت ملی و پرهیز از سیاست زدگی با حضور تمام نیروهای سیاسی وفادار به انقلاب اسلامی از جناح‌های مختلف سیاسی و توافق بر مصالح ملی کشور برای فراهم شدن شرایط و تدوین برنامه میان مدت و به کار گیری تمام نیروها برای اجرای برنامه‌ها؛ دوم شایسته سالاری در انتخاب مدیران و حسب ضرورت به کار گیری مدیران خودباور و کارآزموده موفق؛ سوم توافق برای رفع تحریم براساس اصول عزت، حکمت و مصلحت چرا که رفع تحریم به هیچ وجه نباید سبب باز شدن بی برنامه درب کشور به روی کالاهای آماده خارجی شود.
چهارمین راهکار هم به نظر من تهیه برنامه هفتم توسعه به صورت کلان پروژه محور بر مبنای حل مشکلات اساسی کشور با به کارگیری حداکثر توان ملی، استفاده از ظرفیت سازمان‌های موفق در توسعه و تجاری سازی فناوری در استفاده درست از ظرفیت ملی و خارجی و استفاده از منابع مالی غیردولتی در اجرای پروژه‌ها است.
پنجمین پیشنهاد من اصلاح نظام ملی علم، فناوری و نوآوری و انجام تقسیم کار ملی در تولید فناوری‌های موردنیاز کشور برمبنای پیشران‌های اصلی اقتصاد کشور و جلوگیری از موازی‌کاری است و ششمین راهکار را نیز در تعیین تیمی سالم و متخصص در دولت برای پیگیری و حل مشکلات و بروکراسی اداری کلان پروژه‌های برنامه هفتم می‌دانم.
فارس: کلام آخر:
طیبی: در پایان عرض می‌کنم خوشبختانه به یمن انقلاب اسلامی ایران هم مدیران متخصص، انقلابی و کارآمد داریم و هم صنایع مختلف برای حل مشکلات؛ ما نیاز به نخ تسبیحی داریم که هم مدیران و هم صنایع ما را در راستای تحقق اهداف کشور به یکدیگر متصل کند.
پایان پیام/
