گروه دانشگاه خبر ساز؛ در شرایطی که کشور در مشکلات اقتصادی است و کارشناسان توسعه تولید دانش بنیان داخل را راه حل مشکلات می‌دانند، مسوولیت بیشتری برای دانشگاه‌های کشور بخصوص دانشگاه‌های سرآمد وجود دارد.
این دانشگاه‌ها با پرورش فارغ‌التحصیلان با دیدگاه، استعداد و کاربلدی در حوزه دانش‌بنیان می‌توانند کارآفرینانی را به بازار کار کشور تحویل دهند که مشکل تولید را حل کنند.
در این رابطه با رسول جلیلی رئیس دانشگاه صنعتی شریف گفت‌وگو کردیم، جلیلی از ضرورت تعامل بیشتر با فارغ‌التحصیلان دانشگاه و چالش‌های سر راه فارغ‌التحصیلان دانشگاهی صحبت کرد.
* ضرورت تعامل بیشتر با فارغ‌التحصیلان دانشگاه
فارس: از دانشگاه صنعتی شریف چه خبر؟
جلیلی: دانشگاه صنعتی شریف ۱۰ هزار دانشجو، حدود هزار کارمند و بیش از ۴۵۰ استاد دارد.( به دلیل جذب یا بازنشستگی اساتید این عدد شناور است)، یعنی ما یک جامعه یازده هزار و پانصد نفری از ذی‌نفعانی هستیم که هر هفته حضوری یا مجازی آنها را می‌بینیم و حدود شصت هزار فارغ التحصیل داریم که متاسفانه آنها را کم می‌بینیم که این مسأله یک خلأ است و باید سعی کنیم فارغ‌التحصیلان را بیشتر ببینیم، البته دیدن به معنای دیدار حضوری نیست همین قدر که تعاملی از طرف یکی از آن ۱۱ هزار و ۵۰۰ یا آن ۶۰ هزار نفر برقرار شود یعنی همدیگر را دیده‌ایم، این تعامل بسیار مهم است زیرا این افراد جامعه تاثیرگذاری هستند و بیشتر از تاثیرگذاری، انتظاری است که از آنها ایجاد شده و بنده مسوولیت دارم این انتظار را برآورده کنم.
* چالش‌های دانشگاه دولتی
فارس: در مسیر مسوولیت‌ها با چه چالش‌هایی رو به رو هستید؟
جلیلی: یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که دانشگاه به اتکای بودجه دولتی اداره می‌شود، این موضوع که دانشگاه دولتی است ایراد نیست خیلی از دانشگاه‌های دنیا دولتی هستند ولی تعداد خوبی از دانشگاه‌های خوب دنیا هم غیردولتی هستند، این به این معنا است که ما می‌توانیم شریف باشیم و دولتی نباشیم. در عین حال دانشگاه‌های غیردولتی دنیا هم از دولت اعتبار پژوهشی و هدیه می‌گیرند یعنی دولت به صورت سالیانه یا موردی به دانشگاه‌ها هبه می‌کند.
ما با توجه به تجربه گذشته خود و با توجه به شرایط کنونی آموزش عالی در کشور حتما باید به این سمت برویم، نمی‌گویم به سمت کم دولتی شدن یا فاصله گرفتن از دولتی شدن برویم زیرا اساسنامه و آیین نامه و فلسفه تاسیس دانشگاه ما بر شکل کنونی دولتی است، در پیاده سازی اصل ۴۴ قانون اساسی جمله‌ای نیست که آموزش در سطح آموزش عالی یا آموزش عمومی و مقاطع قبل از آموزش پرورش همه آن سپرده شود ولی از آن طرف پیشرو و سرآمد بمانیم حتما باید نزد خانواده، نزد ملت و در سطح بین الملل پیشگام و سرآمد بمانیم و در عین حال تغییراتی که در اقتصاد جامعه و در بودجه سالیانه اتفاق می افتد برای ما تنش ایجاد نکند و به ما طعنه نزند.
حالا یک لرزه کوچک اشکال ندارد ولی یک لرزه از جنس لرزه ۱۴۰۰ که بخواهیم حدود ۹۰ درصد دارایی سال را صرف حقوق کنیم سخت است.
* سفره دانشگاه‌های دولتی بزرگ است
فارس: کدام حقوق؟
جلیلی: این حقوق قاعدتا دو بخش است، اول حقوق کارمندان و حقوق اساتید. نگرانی بیان شده بر گرفته از کاهش ارزش ریال است وگرنه اگر به تعداد صفرهای بودجه دانشگاه توجه کنیم برنامه اعلامی سالیانه بودجه عدد خوبی است و از سال قبل بیشتر شده ولی کاهش ارزش ریال در مجموع کم شده است.
اگر ما خودمان را با دانشگاه‌های بزرگ قیاس کنیم بودجه سالیانه ما یعنی هم بودجه عمومی هم درامد اختصاصی خیلی خیلی کمتر است نه این که ارزشش آن کم باشد بلکه درجه آن کم است یعنی تعداد صفرهای آن کم است و به این ترتیب واقعیت تلخی در پیش داریم.
از یک طرف دیگر چالش بزرگ ملی داریم، اینکه ما تعبیری در قانون اساسی داریم که آموزش عالی رایگان تا حد کفاف و خوداتکایی کشور و رفع نیاز انجام شود، به نظر من الان نیاز ما رفع شده است.
حالا وقتی آموزش رایگان است، انتظار اردوی رایگان، آزمایشگاه رایگان، پژوهش رایگان، خوابگاه رایگان و به طور کلی زیست رایگان وجود دارد که این مسأله بسیار جالب است، اختلاف بین هزینه تامین یک وعده غذا و عددی که طبق بخش نامه به دانشگاه وجود دارد یک صفر در سمت راست عدد است یعنی غذا حداقل ۳۵هزار تومان برای هر وعده، یعنی سه وعده سه تا ۳۵ هزار تومان،۱۰۵ هزار تومان می‌شود و ما قرار است سه تا ۳ هزار و ۵۰۰ تومان بگیریم که البته بخشی از مابه التفاوت را وزارت علوم به ما میدهد.
ما به التفاوت اینها برای ما در دو ترم به فرض این که در گذر از ۱۴۰۰ از ۱۴۰۱ افزایش قیمتی نباشد حدود ۵۰میلیارد تومان است. ۵۰ میلیارد تومان یعنی با بودجه ای که در مجلس نهایی شده و شورای نگهبان تائید کرده است، برای دانشگاه شریف حدود ۳۰ میلیارد تومان بودجه تنظیم شده یعنی ۱۲ یا ۱۳ درصد بودجه. حالا ما باید درصدی از بودجه را خوابگاه متاهلی بسازیم.
اگر حقوق‌ها را هم کم کنیم دیگر چیزی نمی‌ماند که بخواهیم مواد آزمایشگاهی بخری، تعمیرات داشته باشیم، فضای دانشگاه را یک مقدار مفرح و با نشاط کنیم که این ها جزء نیاز مندی‌هایمان است و چیزی نمی ماند که ساختمان‌های نیمه کاره‌مان را بسازیم و ساختمان های مورد نیازمان را داشته باشیم.
این انتظار را دانشجو از دانشگاه و آموزش عالی دولتی دارد، از یک طرف هم نمی‌توانیم به بودجه عمومی فشار بیاوریم، نمی‌توانیم دعوا کنیم، مصاحبه کنیم، مقاله بنویسیم که چرا مثلا به ما بیش از این نمی‌دهید، وقتی ب اقشار کم در امد دانشگاه، جامعه و حتی کارمندان خودمان و اساتید جوانان‌مان نگاه میکنیم می بینیم که اقتصاد کشور بخاطر بحث تحریم‌های دهه اخیر یا دو دهه اخیر و بخاطر محدودیت هایی که داریم مشکل دارد.
چرا ما الان باید ۱۸۴ تا دانشگاه دولتی داشته باشیم که یکی از این۱۸۴ تا دانشگاه پیام نور است که خودش چند تا شعبه و هیأت علمی و کارمند دارد درصورتی که شیب منفی دانشجویی داشته است، دانشگاه فنی و حرفه‌ای هم به همین صورت است.
این است که ما اگر ما سفره آموزش عالی را با توجه به شرایط فعلی سازگار و همسان نکنیم و از آن طرف به دانشگاه‌هایی که نظام و مقام معظم رهبری از آنها انتظار دارند که سرامدی علم را یدک بکشند رسیدگی نکنیم لاجرم باید یک تمایز زیادی بین دانشگاه‌هایی که قرار است سرآمد علمی کشور باشند و از مهاجرت سرآمدهای علمی کشور ممانعت کنند داشته باشیم زیرا عدالت در وجود این تمایز است. این طور است که میگوییم عدالت همان مساوات است. سرانه برای این است که زیست اولی اتفاق بیفتد، ولی برای پژوهش دیگر نمی‌توان گفت سرانه پژوهشی وجود دارد زیرا این مسأله بی معنی است، دلیل ندارد چند دانشگاه بر روی یک مسأله پژوهش انجام دهند.
* مشکلات موجود در پژوهش کشور کدامند؟
فارس: منظورتان این است که پژوهش باید ساماندهی شود؟
جلیلی: ساماندهی شود،کد گذاری شود، اینکه چند دانشگاه یک پژوهش یکسان را انجام می‌دهند اشتباه است، اولا پژوهش میکنیم که بعد چه اتفاقی بیفتد.
در حال حاضر یکی از عمده‌ترین مشکلات این است که دانشجوی کارشناسی ارشد و دکترای ما که سهمیه‌های کشورمان هستند بر روی موردی پژوهشی کار می‌کنند که خروجی آن مورد پژوهشی یا به درد کشور نمی‌خورد یا اگر مشکلی از مشکلات کشور حل کند، در ژورنال‌های خارجی منتشر شود.
اگر ما پژوهش نیاز داریم که داریم، اگر باید پژوهش کنیم که باید بکنیم، این به این معنا نیست که هر فردی در این کشور به عنوان دانشجوی هدف از دانشجوی کارشناسی ارشد باید پژوهش داشته باشد.
* ضرورت ارتقای اعضای هیأت علمی
مسأله دیگر بحث ضرورت ارتقا اعضای هیأت علمی است.
فارس: در این مورد چه مشکلاتی داریم؟
جلیلی: اعضای هیأت علمی باید ارتقا یابند و برای این امر لاجرم باید مقاله بنویسند، ضرورت کار از کجا در بیاید!
ما مسأله خودرو داریم، مسأله نفت داریم، مسأله ساختمان داریم، مسأله آلودگی داریم، مسأله سلامت داریم، مسأله اقتصاد داریم، مسأله حکمرانی داریم، مسأله انرژی داریم، مسأله مصرف انرژی داریم، اگر اینها نقطه صفر ما و نیاز ما است برای اینکه پژوهش به کار ببریم اگر نگاهمان این باشد که هیأت علمی ما می‌شود ارتقا پیدا کند، پس پژوهش میخواهیم، پس مقاله میخواهیم، پس دانشجو می‌گیریم که مقاله بنویسد و مقاله چاپ شود که ارتقای علمی پیدا کند که هیچ چیزی اتفاق نیفتاده است، این را باید حل کنیم.
ما هشتاد میلیون نفر جمعیت و ۸۶ هزار عضو هیات علمی داریم، یعنی نسبت جمعیت به هیأت علمی‌مان هزار به یک است، یعنی یک دهم درصد جامعه ما هیأت علمی هستند که نسبت زیادی نیست و حتی کم هم هست که باید ارتقا یابد.
اما در حال حاضر ما نمی‌توانیم رفاه آنها را تامین کنیم، نمی‌توانیم وسایل آزمایشگاهی فراهم کنیم، نمی‌توانیم ساختمان دانشگاه‌های آنها را نو و بازسازی کنیم، نمی‌توانیم آنها را به همایش‌های بین المللی بفرستیم، نمی‌توانیم چند سال یک بار فرصت مطالعاتی برای آنها فراهم کنیم، نمی‌توانیم دانشجوی دکتری را به خارج از کشور بفرستیم زیرا ارز خارجی گران است.
ما در دانشگاه شریف، پس از کرونا با چند تا چالش مواجه هستیم، یک چالش ما رقابت ما با دانشگاه‌های خوب بین المللی است، یعنی مشتریانی که ما داریم مشتریانی هستند که آن ها هم دنبالشان هستند آنها گاها در قالب مثلا یک مسابقاتی در قالب یک همایش مشترک در برخی از شبکه های اجتماعی علمی خود را عرضه می‌کنند.
* بخشی از مهاجرت دانشگاهیان طبیعی است اما باید برای نگهداشت آنها برنامه‌ریزی کنیم
چالش دیگر اینکه ما با چالش نگهداشت مواجه هستیم.
فارس: منظورتان از نگهداشت چیست؟
جلیلی: منظورم نخبگان کشور است، وقتی ما نتوانیم نخبگان‌مان را نگه داریم و مهاجرت که نامش را فرار مغزها می‌گذارند اتفاق بیفتد، این همان چالش نگهداشت است.
اگر این مهاجرت درصدش کم باشد طبیعی است زیرا یک عده باید بروند و تلاش کنیم بعدا بخشی از آنها را برگردانیم و اتفاقا این حرکت خیلی میزان و خوبی است ولی وقتی این نرخ از حدی تجاوز کند نگران کننده می‌شود که این نگرانی الان وجود دارد،
یکی از عوامل این نگرانی نیز همان بودجه است، هیأت علمی ما خودش را با شرایط آینده پیشنهاداتش مقایسه می‌کند، اینها خیلی ارزشمند هستند، واقعا باید اسم آن ها را در صدر جهادگران عرصه آموزش عالی کشور نوشت و خیلی باید قدرشان را بدانیم.
غرب با کمبود نیروی جوان مواجه است، ما الان نیروی جوان داریم ولی نمی‌توانیم تأمین‌شان کنیم و به طور طبیعی بخشی از آنها مهاجرت می‌کنند، این طبیعی است ولی ما باید سازوکاری برای حفظ اینها داشته باشیم تا بتوانند کارآفرینی کنند.
چالش دیگر شریف این است که میانگین بهترین نیروهای ما نیروهای کارشناسی‌مان هستند یعنی کسانی که با رتبه های خوب در دیپلم به کارشناسی وارد دانشگاه می‌شوند، بعد در سطح کارشناسی ارشد و دکترا کیفیت آنچنانی نداریم.
* به دنبال استقلال مالی دانشگاه هستیم
فارس: اما شواهد نشان میدهد دانشگاه صنعتی شریف در این زمینه هم موفق است.
جلیلی: پژوهش صنعتی و کار نوآوری با ریسک مواجه است، اینگونه نیست که دانشگاه صنعتی شریف دست به هر چیزی بزند خروجی خوب داشته باشد، در دانشگاه شریف هم یک سری انسان وجود دارد که بخشی از بدنه آن جامعه نخبگی کشور هستند، در شریف هم هر پژوهشی را ما شروع کنیم با یک احتمالی با شکست مواجه هستیم، در همه دنیا همین است.
اما اگر میانگین بگیریم، میزان موفقیت دانشگاه صنعتی شریف همانطور که انتظار می‌رفته بالاتر است.
با توجه به سرمایه‌ای که نظام روی دانشگاه شریف گذاشته و بیشترین سرمایه هم همین بچه‌های مردم هستند که وارد شریف شدند.
ما در دوره جدید مدیریتی دانشگاه دنبال این هستیم از طریق ارتباط با صنعت بخشی از استقلال مالی دانشگاه را فراهم کنیم.
بتوانیم از طریق رزومه علمی صنعتی فناوری که شریف در ذهن مدیران جامعه دارد بتوانیم با ارتباط با صنعت حل کنیم.
حالا در بحث ارتباط با صنعت مستحضر هستید که یک پروژه ارتباط با صنعت عملا یک پروژه مثل هر پروژه دیگری است، مواد اولیه لازم دارد، نیروی انسانی لازم دارد، هزینه های سرباری لازم دارد، حالا دانشگاه از این چه انتفاعی دارد؟ این انتفاع نمیتواند بیشتر از ده درصد باشد، میانگین ده درصد است پروژه های ارتباط صنعت فعلی ما الان درآمدش برای دانشگاه ۹ درصد است دلیلش این است که ما بیشتر از این از پروژه برداریم مابقی پروژه هزینه های پروژه رو توسط مجری ممکن است کفاف ندهد.
* در حال حاضر جایگزین مناسبی برای کنکور نداریم
فارس: حرف از نیروی خوب مقطع کارشناسی شد، کمی هم درباره کنکور صحبت کنیم.
جلیلی: ببینید از نظر من کنکور ارزیابی خوبی است، کلا یعنی من یک ارزیابی کلی از کنکور بدهم من فکر میکنم که در مجموع کنکور ارزیابی خوبی انجام میدهد یعنی آنچه که از کنکور بیرون می آید قابل اتکا است، البته ممکن است استثنا داشته باشد اما هرچه را به جای کنکور بگذاریم معلوم نیست که بهتر از کنکور ارزیابی کند و من فکر میکنم معدل و اینها اصلا نمیتواند جای کنکور را بگیرد.
ارزیابی مبتنی بر معدل به شکل فعلی که هر مدرسه، هر شهرستان و هر ناحیه یک مدل امتحان می‌گیرد صحیح نیست، حتما باید یک ارزیابی عمومی و واحد داشته باشیم تا با استاندارد واحد بتوانیم بسنجیم.
انتهای پیام/
